ديپلماسي سفرهاي خارجي روساي جمهور؟
سفرهاي بين‌المللي روساي جمهور كشورها غالباً انعكاس جهاني داشته و از جنبه اهداف سياسي و اقتصادي اين سفرها و «توافقات حاصل»، مورد رصد و ارزيابي ساير كشورها قرار مي‌گيرد. بنابر اين سفرهاي خارجي روساي جمهور ايران نه تنها، از جنبه داخلي بلكه از جنبه بين‌المللي نيز براي كشور حايز اهميت بوده و مي‌بايست از جنبه دستور كار، متن توافقات، طرف‌هاي ملاقات‌كننده، مراسمي كه شركت مي‌كنند و غيره، هوشمندانه برنامه‌ريزي و مديريت گردد.
سفرهاي بين‌المللي روساي جمهور كشورها غالباً انعكاس جهاني داشته و از جنبه اهداف سياسي و اقتصادي اين سفرها و «توافقات حاصل»، مورد رصد و ارزيابي ساير كشورها قرار مي‌گيرد. بنابر اين سفرهاي خارجي روساي جمهور ايران نه تنها، از جنبه داخلي بلكه از جنبه بين‌المللي نيز براي كشور حايز اهميت بوده و مي‌بايست از جنبه دستور كار، متن توافقات، طرف‌هاي ملاقات‌كننده، مراسمي كه شركت مي‌كنند و غيره، هوشمندانه برنامه‌ريزي و مديريت گردد.
با اين پيش فرض، اين سوال مهم مطرح است كه آيا سفرهاي خارجي روساي جمهور ايران بر اساس اولويت‌بندي‌هاي كارشناسي شركاي بالفعل يا بالفعل تجاري ايران و با دستاوردهاي ملموس در ساير زمينه‌ها براي ايران مي‌باشد؟
آماري از سفرهاي خارجي 5 رييس‌جمهور ايران:
ابراهيم رييسي – 2.5 سال - ۲۷ سفر بين‌المللي به ۲۲ كشور جهان
حسن روحاني- 8 سال - ۶۰ سفر بين‌المللي به ۲۹ كشور جهان
محمود احمدي‌نژاد- 8 سال - ۱۱۷ سفر بين‌المللي به ۵۳ كشور
محمد خاتمي - 8 سال - 67 سفر بين‌المللي به ۴۹ كشور
اكبر هاشمي- 8 سال - ۳۵ سفر بين‌المللي به ۲۴ كشور
در اين يادداشت فقط نگاهي به سفرهاي رييس‌جمهور فعلي خواهم داشت.
سيد ابراهيم رييسي تاكنون ۲7 سفر بين‌المللي به ۲2 كشور جهان داشته، كه براي يك دوره 2.5 ساله، بيشترين سفر خارجي نسبت به روساي جمهور قبلي محسوب مي‌گردد.
كشورهاي مقصد سفر آقاي رييسي تا امروز به ترتيب زير بوده است:
تاجيكستان (2 سفر) - تركمنستان (2 سفر) - روسيه (2 سفر) - ازبكستان (2 سفر) - سازمان ملل متحد (2 سفر) -قطر-عمان- قزاقستان- چين- سوريه- اندونزي- نيكاراگوئه- كوبا- كنيا- اوگاندا- زيمبابوه- آفريقاي جنوبي- عربستان سعودي- تركيه- الجزاير- پاكستان- سريلانكا
برخي از اين سفرها، براي شركت
در اجلاس‌هاي بين‌المللي بوده و برخي ديگر
براي توسعه روابط دو جانبه
سنگ بناي توافقات الحاق به پيمان شانگهاي و بريكس، در دولت روحاني گذاشته شد و در دولت رييسي به ثمر نشست. عدم ارتباطات ديپلماتيك در سطوح عالي ايران و كشورهاي اروپايي با توجه به تاثيرگذاري بسيار بالاي اتحاديه اروپا به عنوان يك قطب بزرگ اقتصادي و سياسي در جهان، يك نقطه ضعف استراتژيك در سياست خارجي دولت سيزدهم محسوب مي‌گردد. در صورتي كه سفر و ملاقات‌هاي روساي جمهور قبلي ايران با طرف‌هاي اروپايي پررنگ‌تر بوده است. در مقام مقايسه، ديپلماسي دولت دكتر روحاني هدفمندتر و با طيف وسيعي از كشورها بوده، خصوصاً سفرهاي دكتر روحاني به كشورهاي مختلف از شرق تا غرب شامل چين، ژاپن، هند، مالزي، ويتنام تا سويیس، ايتاليا، فرانسه و اتريش كه نشان مي‌دهد برخلاف، فضاسازي مخالفين و تهمت غربگرايي، دولت روحاني توازن در روابط با همه كشورها را دنبال مي‌كرده است. اين تكثر ارتباطات بين‌المللي خصوصاً در اوج بحران‌آفريني ترامپ، حائز اهميت و ارزشمند بوده است. بين كشورهاي مقصد سفر رييسي، به نظر نگارنده تنها سفر به عربستان، نقطه عطفي در روابط خارجي ايران بوده و ساير كشورها داراي روابط سياسي سنتي با ايران هستند. زمان سفر اخير آقاي رييسي به پاكستان از نظر فضاي سياسي داخلي پاكستان نيز مورد نقد بوده و بنظر نگارنده به پايگاه اجتماعي ايران بين مردم پاكستان لطمه زده است. طي دو سال گذشته، عمران‌خان نخست وزير سابق پاكستان با مواضع مستقل و مخالف سياست‌هاي امريكا و مداخلات ارتش پاكستان، با اتهامات بسيار كوچك و پرونده‌سازي، به اتفاق همسرش به حبس محكوم و در زندان به‌سر مي‌برد و اين شرايط، فضاي سياسي اين كشور را ملتهب كرده است. در انتخابات پارلماني اخير، به‌علت محبوبيت مردمي عمران‌خان، فهرست نامزدهاي مورد حمايت وي از زندان به مردم ارايه و مورد استقبال اكثريت قرار گرفت و بيشترين آراي انتخابات پارلمان را كسب كرد به‌طوري كه از احزاب مورد حمايت نظاميان پاكستان سبقت گرفت.
نتيجه انتحابات پارلمان پاكستان از 266 كرسي
فهرست نامزدهاي مستقل مورد حمايت عمران خان، 95 كرسي وحزب مسلم ليگ به رهبري نواز شريف (مورد حمايت ارتش)، 75 كرسي كسب كردند.
با توجه به اينكه هيچ حزبي موفق به كسب اكثريت كرسي‌ها نگرديد، حزب نواز شريف با ائتلاف با حزب مردم پاكستان به رهبري زرداري موفق به انتخاب نخست وزير و تشكيل كابينه گرديد.
بنابراين بخش بزرگي از مردم پاكستان به نسبت به دولت فعلي پاكستان نگاه مثبتي نداشته و ملاقات و حمايت‌هاي مقام‌هاي خارجي از اين دولت، انعكاس مثبتي بر اكثريت مردم پاكستان نخواهد داشت.
دراينچنين فضاي سياسي، رييسي اولين مقام خارجي بوده كه بعد از انتخاب نخست وزير جديد پاكستان به اين كشور سفر كرده و ملاقات‌هاي صميمي با رجال دولتي و «نظامي» اين كشور داشته كه نمي‌تواند بازخورد مثبتي بر ديپلماسي عمومي ايران داشته باشد.
آيا دستگاه ديپلماسي ايران، ارزيابي از هزينه و فايده اين سفر رييس‌جمهور و به اتفاق همسر در اين مقطع زماني داشته است؟
درسفر اخير آقاي رييسي به پاكستان، ايشان ملاقات‌هایي با مقامات سياسي متعدد پاكستاني داشته است كه در نوع خود غيرمتعارف محسوب مي‌گردد.
ملاقات با رييس‌جمهور، نخست وزير، روساي مجلس، چند استاندار و... همچنين ملاقات با فرمانده ارتش اين كشور (كه ظاهراً خارج از محل سفارت ايران و در دفتر مقام نظامي پاكستاني بوده) كه اين نوع ملاقات يك رييس‌جمهور با فرمانده نظامي كشور ديگر مغاير عرف‌هاي ديپلماتيك بوده كه اينچنين ملاقاتي براي اين فرمانده نظامي اعتبار سياسي داشته و نه براي ايران ضرورت ترتيب اينچنين ملاقات‌هايي مشخص نيست.
حتي در سفر چند ماه قبل وزيرخارجه ايران به پاكستان و ملاقات وي با همين فرمانده عالي نظامي پاكستان، بعد از درگيري نظامي دو كشور مورد انتقاد نگارنده قرار گرفته بود.
نتايج و دستاورد سفر 3 روزه اخير رييسي به پاكستان و سريلانكا براي ايران و جزييات قراردادها و توافقات اقتصادي صورت گرفته، اعلام نگرديده است.
جمع‌بندي:
به‌نظر نگارنده اين حجم از سفرهاي خارجي، با توجه به هزينه‌هاي مالي و اعتباري زياد آن براي كشور، قابل نقد اساسي بوده و ضرورت دارد با توجه به جنبه‌هاي سياسي و اقتصادي، اين رويه در 1.5 سال باقيمانده از عمر دولت اصلاح شود.
الف) جنبه سياسي و بين‌المللي
1- تنوع بخشي به كشورهاي طرف مذاكره و لزوم انعقاد موافقتنامه‌هاي قوي در سفرها و به جاي ده‌ها تفاهمنامه كلي و تشريفاتي
2- مقامات و مذاكره‌كننده صرفاً همتراز رييس‌جمهور ايران باشند
ب) جنبه اقتصادي
1- تمركز بر شناسايي شركاي تجاري متنوع و قوي
2- محوريت دستاورد اقتصادي در سفرها از طريق تعيين بازارهاي هدف توسط تشكل‌هاي اقتصادي و همراهي هيات‌هاي اقتصادي بخش خصوصي در سفرهاي رييس‌جمهور (نمونه همراهي هيات‌هاي بزرگ اقتصادي در سفرهاي اردوغان)
انتخاب مقصد سفرهاي رييس‌جمهور و وزرا مي‌بايست با بررسي كارشناسي و در چارچوب ظرفيت‌ها و شركاي اصلي تجاري ايران باشد.
نمونه دو سفر اخير رييس‌جمهور
پاكستان: كل بدهي خارجي اين كشور بالغ بر 128 ميليارد دلار است.
ارزش صادرات ايران به پاكستان طي سال گذشته كمتر از 2 ميليارد دلار بوده و از ظرفيت‌هاي پاكستان نمي‌توان انتظار جهش چشمگير در سطح مبادلات دو كشور را داشت.
در مورد توافقات در مورد صادرات گاز به اين كشور نيز ضرورت دارد، در مورد «نحوه وصول مبلغ» فكر شود، تا تجربه عراق با توان مالي بالا، تكرار نگردد.
سريلانكا: كل بدهي خارجي آن، بالغ بر 55 ميليارد دلار است.
اين كشور كماكان 251 ميليون دلاري بابت خريد نفت، به ايران بدهكار بوده و قرار است معادل اين طلب، مردم كشور ساليان طولاني، چاي سيلان بنوشند.!
همچنين، دولت سريلانكا بابت احداث سد و نيروگاه كه در سفر اخير رييس‌جمهور رسماً افتتاح گرديد بالغ بر (450 مييلون دلار+ سود وام اعطايي) به ايران بدهكار است.
اگرچه مسوولان دولت سيزدهم مدعي هستند كه هزينه اين پروژه سنگين توسط دولت سريلانكا «نقداً» تسويه شده است موضوعي كه حتي دولت سريلانكا نظر مغايري دارد. كه از عجايب پروژه‌هاي برون‌مرزي ايران محسوب مي‌گردد.)
چشم‌ها را بايد شست
دنيا را جوري ديگر بايد ديد
