فروغ ذکایی، تحلیلگر و پژوهشگر بازارهای مالی درخصوص مس نوشت: مس دومین عنصر کشف‌شده پس از طلا است که تاریخ پیدایش آن به حدود هزاران سال پیش باز می‌گردد. خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد این فلز باعث شد تا هم در صنایع سنتی و هم در صنایع مدرن مورد توجه قرار بگیرد و به‌طور محسوس یا نامحسوس در هر صنعتی حضور پیدا کند و به تدریج لقب دکتر مس را به خود اختصاص داد و به دلیل توانایی در پیش‌بینی نقاط عطف اقتصاد جهانی، مدرک دکترای اقتصاد را دریافت کرد.
با این حال شاخص دکتر مس به دلیل آنکه شرایط عرضه را مورد بررسی قرار نمی‌دهد، مورد انتقاد برخی تحلیلگران اقتصادی قرار گرفت؛ چراکه قیمت مس، مانند سایر کالاها و فلزات صنعتی تحت تاثیر عرضه و تقاضا قرار دارد. زمانی که تقاضای مس بیشتر از عرضه آن باشد، قیمت مس افزایش و زمانی که عرضه مس بیشتر از تقاضای آن باشد، قیمت مس کاهش می‌یابد.
کاهش ذخایر معدنی: با فرض ثابت ماندن میزان استخراج مس برابر 21.55 میلیون تن تا 46 سال دیگر، 1.06 میلیارد تن ذخایر معدنی مس به پایان می‌رسد. کشف معادن جدید و میزان استخراج از معادن مس دو عاملی هستند که زمان پایان ذخایر معدنی مس را تعیین می‌کنند. پایان عمر معادن مس: براساس گزارش Global Data و Mining Technology سال 2023، حدود 709 معدن مس درمیانگین عمر معادن بزرگ مس در جهان حدود 37 سال است و بسیاری از بزرگ‌ترین معادن مس جهان به پایان عمر مفید خود نزدیک می‌شوند و پروژه‌های بزرگ‌مقیاس محدودی برای جایگزینی آنها در حال انجام است. معادن زیادی در جهان در حال فعالیت بودند که در میان آنها 20 معدن بیشترین ظرفیت استخراج را دارند و 36درصد از عرضه تولید معدنی ماده اولیه یا همان استخراج را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در بین این 20 معدن، معدن EScondida اسکوندیدا واقع در آنتوفاگاستا شیلی با ظرفیت 1 میلیون و 450 هزار تن بیشترین میزان ظرفیت تولید معدنی (5درصد از ظرفیت استخراج جهان) را دراختیار دارد و شرکت چند ملیتی استرالیایی BHP 57.5 درصد مالکیت این معدن را دراختیار دارد. کاهش استخراج این معدن بر عرضه مس اثر بسزایی دارد. عمر این معدن تا سال 2078 میلادی به پایان می‌رسد. عمر معدن Collahuasi کولاهواسی واقع در تاپراکای شیلی طولانی‌تر از سایر معادن است و تا سال 2106 میلادی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این معدن شیلیایی با 640 هزار تن ظرفیت و 598 هزار تولید در سال 2023 رتبه سوم ظرفیت و رتبه دوم استخراج در جهان را به خود اختصاص داده است. میانگین عمر معادن بزرگ مس در جهان حدود 37 سال است و بسیاری از بزرگ‌ترین معادن مس جهان به پایان عمر مفید خود نزدیک می‌شوند و پروژه‌های بزرگ‌مقیاس محدودی برای جایگزینی آنها در حال انجام است. با پایان یافتن عمر مفید هر یک از معادن مس، بخشی از تامین ماده اولیه دچار مشکل شده که بر کاهش عرضه نهایی فلز مس در جهان اثر می‌گذارد. کاهش عیار معادن: براساس گزارش Wood Mackenzie در یک بازه زمانی چهل ساله از سال 1980 تا سال 2020 عیار معادن مس جهان از حدود 1.1درصد به حدود 0.5درصد تنزل یافت. در سال‌های اخیر، کاهش عیار معادن مس شیلی بیشتر از متوسط جهانی بود. کاهش عیار معادن مس علاوه‌بر کاهش میزان استخراج، بر افزایش هزینه تولید معادن نیز اثر می‌گذارد. وقوع پیک مس: پیک مس Peak Copper، نقطه‌ای از زمان است که در آن، استخراج مس در سطح جهان به حداکثر مقدار خود می‌رسد و پس از آن استخراج روند نزولی خود را طی می‌کند و در نتیجه تامین اولیه از محل استخراج کاهش یافته و اگر تامین ماده اولیه از محل بازیافت به قدر کافی نباشد، باعث کاهش قابل توجه عرضه می‌شود. براساس گزارش Mining، احتمال وقوع پیک مس در بازه زمانی 2020 تا 2040 میلادی پیش‌بینی شده است. مس چگونه دکتر شد؟/ برآورد قیمت جهانی مس در دهه سوم میلادی‌تعطیلی معادن: یکی از عواملی که می‌تواند در عرضه مس اختلال ایجاد کند، تعطیلی معادن مس است. به عنوان نمونه در فوریه سال 2017، کارگران معدن اسکوندیدا در شیلی در اعتراض به پایین بودن دستمزدشان، از کار دست کشیدند و شرکت BHP مالک این معدن، به مدت 15 روز تولید این معدن را به حالت تعلیق درآورد و بزرگ‌ترین معدن مس جهان به لحاظ ظرفیت و تولید، به مدت 2 هفته از مدار عرضه خارج شد. بلایای طبیعی: براساس گزارش USGS، عمده ذخایر قطعی مس جهان در حاشیه سواحل اقیانوس آرام واقع شده است. این امر موجب شده تا معادن کشورهای ساحلی شیلی و پرو که به ترتیب رتبه اول و دوم ذخایر و استخراج جهان را دارند، همواره با خطر بارندگی‌های شدید، سیل و مسدود شدن ورودی معادن مواجه باشند و عرضه جهانی مس تحت تاثیر چنین پدیده‌های جغرافیایی کاهش یابد. عوامل زیست‌محیطی: نگرانی‌های زیست‌محیطی نیز می‌تواند بر عرضه مس جهان اثر بگذارد. با توجه به سولفوره بودن عمده کانسنگ‌های مس، روش پیرومتالوژی، رایج‌ترین فرایند تولید مس در جهان است که نسبت به روش هیدرومتالوژی یا لیچینگ کانسنگ‌های اکسیدی، آلایندگی بیشتری به همراه دارد. چین علاوه بر اینکه بیشترین ظرفیت ذوب و پالایش مس جهان را دراختیار دارد، بیشترین تولید آلاینده‌های کربنی را نیز در کارنامه عملکرد خود دارد و در شرایطی که، میزان آلودگی هوا بیش از حد مجاز باشد، مجبور به تعطیلی واحدهای تولیدی خود می‌شود و در چنین شرایطی عرضه مس محدود خواهد شد. اعمال عوارض آلایندگی و افزایش این عوارض بر فعالیت معادن نیز، از عواملی است که می‌تواند هزینه‌های تولید مس را افزایش دهد و فشار صعودی بر قیمت جهانی مس وارد کند. واردات چین: کاهش واردات سنگ مس و کنسانتره مس چین، یکی از عواملی است که می‌تواند بر کاهش عرضه اثر بگذارد. با توجه به اینکه بیشترین ظرفیت ذوب و پالایش مس جهان در چین قرار دارد، استخراج این کشور به تنهایی پاسخگوی تامین ماده اولیه نیست که منجر شده چین بیشترین تراز منفی تجاری سنگ مس و کنسانتره مس را داشته باشد و جهت تامین ماده اولیه واحدهای ذوب و پالایش کشورش، حجم قابل توجهی کانسنگ و کنسانتره مس از کشورهایی همچون شیلی و پرو وارد کند. کاهش میزان واردات چین در این حوزه می‌تواند کاهش تولید واحدهای ذوب و پالایش این کشور و درنهایت کاهش عرضه مس پالایش‌شده جهان را به دنبال داشته باشد. قیمت اسید سولفوریک: اسید سولفوریک، ماده‌ای است که در هر دو روش رایج تولید کاتد مس نقش حائز اهمیتی دارد. در روش پیرومتالوژی، در مرحله الکترولیز و تولید‌اند 99.97 به کاتد 99.99، از اسید سولفریک و سولفات مس استفاده می‌شود و در روش هیدرومتالوژی، لیچینگ مس در نتیجه حل شدن مس موجود در کانه‌های آن در یک محلول آبی اتفاق می‌افتد، این محلول اغلب اسید سولفوریک رقیق است و 16درصد هزینه‌های فرایند هیرومتالوژی را شامل می‌شود. افزایش قیمت اسیدسولفوریک، باعث افزایش هزینه‌های تولید خواهد شد و بر شرایط عرضه کاتد مس اثرگذار است. قیمت نفت و زغال‌سنگ: چگالی مس برابر 8.96 گرم بر سانتی‌متر مکعب است و نسبت به آلومینیوم و فولاد سنگین‌تر است. به جز حمل‌ونقلِ مس در اشکال مختلف، استخراج مس، ذوب و پالایش مس نیز به انرژی نیاز دارد.
عوامل موثر بر تقاضای مس
مس، پس از آهن و آلومینیوم جایگاه سومین فلز صنعتی پرمصرف در جهان را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش IWCC (شورای بین‌المللی مس آلیاژی) در سال 2022، مصرف مس در کاربرد اولیه به صورت سیم (64درصد)، لوله (12درصد)، محصولات نورد تخت (11درصد)، شمش میله (9درصد) و فویل (4درصد) می‌باشد که این مصرف اقلام در کاربرد نهایی، 32درصد در تجهیزات، 28درصد در ساخت‌وساز، 16درصد در زیرساخت، 12درصد در صنعت و 12درصد در حمل‌ونقل صورت می‌پذیرد.
برآورد قیمت مس سرخ در آینده
براساس پیش‌بینی S&P Global، به نظر می‌رسد به دلیل وقوع پیک مس و اهمیت توسعه انرژی های تجدیدپذیر، عرضه و تقاضای مس در سال‌های آینده با یکدیگر تطابق نداشته باشد و در دهه سوم قرن 21، شدت تقاضا غالب بر میزان عرضه باشد و در اواسط دهه سوم میلادی قیمت فلز سرخ به بیش از 15 هزار دلار افزایش یابد.
