قلک شکسته بورس تهران

این روزها به صورت کاملا واضح ثابت شده که دولت سیزدهم برخلاف وعده‌های خود، کاری با بورس ندارد و این بازار را تبدیل به قلک خود در شرایط وخیم کرده است. پیش ازدخالت و دست‌کاری دولت‌ها، بورس یک بازار مستقل و کارا بود اما طی چند سال اخیر تبدیل به یک بازار دستوری شده که در زمان لزوم نقش قلک را دارد و دولت‌ها با شکستن قلک از پول جمع‌آوری شده در این بازار استفاده می‌کنند. البته ذکر این نکته ضروری است که دولت فعلی این شرایط را کاملا تکذیب می کند و عقیده دارد که عملکرد بسیار مثبتی برای اقتصاد کشور و خصوصا بورس داشته است.
سید ابراهیم ريیسی، ريیس دولت سیزدهم پیش از انتخابات و پس از کسب آرا وعده‌های بسیار زیادی درخصوص بازار سرمایه داد و بسیاری از مردم عقیده داشتند که حداقل در سال دوم ریاست وی، بورس تغییرات بزرگی خواهد کرد و شاهد رشد پلکانی خواهیم بود؛ اما همه چیز برخلاف وعده‌ها درآمد و تالار شیشه‌ای معاملات هر روز سقوط عمیق‌تری را تجربه می‌کند.
این درحالی است که وزارت اقتصاد در جواب گزارش‌های پیشین درخصوص شرایط بورس گفته بود که «دولت سیزدهم همواره در تلاش بوده تا جایگاه بازار سرمایه را در اقتصاد کشور ارتقا دهد و اقدامات دولت جنبه حمایتی داشته است؛ از جمله این اقدامات می توان به پذیره‌نویسی شرکت‌های سهامی عام پروژه به منظور تامین مالی جهت اجرا و بهره‌برداري از پروژه‌هاي كلان اقتصادی، تسهیل پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس و فرابورس، تسهیل‌گری و کاهش مدت‌زمان فرآیندهای افزایش سرمایه شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، متنوع‌سازی روش‌های تامین مالی مسکن و ثبات بازار سرمایه، توسعه کمی و کیفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری و طراحی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جدید، تعیین تکلیف متوفیان سهام عدالت، توسعه برگزاری مجامع الکترونیکی، واریزهای منظم صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت، معرفی و طراحی ابزارهای جدید در راستای تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری آحاد جامعه، پرداخت سود سهام، بیمه کردن پرتفوی سهام متعلق به اشخاص حقیقی در راستای حمایت از بازار سرمایه، ایجاد امکان توثیق الکترونیکی سهام، اصلاح سازوکارهای صندوق‌های ETF دولتی، اصلاح آیین‌نامه اجرایی آزادسازی سهام عدالت و... اشاره کرد.
دولت سیزدهم در دو و نیم سال گذشته در تلاش بوده تا بسترسازی‌ لازم برای جذب سرمایه به بخش مولد اقتصاد و بازگشت اعتماد سهامداران و سرمایه‌گذاران را دنبال کند. در این میان اما تاثیر رخدادهای سیاسی بر بازار بورس در تحلیل‌ها نباید نادیده گرفته شود. در اتفاقات رخ داده اخیر و ایجاد هیجانات در بازار، سازمان بورس برای حمایت از حقوق سهامداران و جلوگیری از انجام معاملات غیرمنصفانه تصمیم به کاهش دامنه نوسان گرفت. همچنین بازار بورس از برخی تصمیمات و ابلاغ برخی بخشنامه ها در دستگاه های مختلف آسیب 
می بیند و آنچه در این میان به وزارت اقتصاد و سازمان بورس باز می گردد؛ رایزنی و تلاش برای جلوگیری از خدشه به اعتماد سرمایه‌گذاران است که در موارد مختلف انجام شده است. رایج شدن نشت اطلاعات و اثرگذاری آن در بازارسرمایه در دو سال گذشته، به این دلیل است که به‌طور مطلق ارکان بورس و سازمان بورس تحت ید و اختیار دولت شده و دولت به عنوان حیاط خلوت از آن استفاده می‌کند. در حالی که وزیر اقتصاد از پیش‌بینی پذیری اقتصاد صحبت می‌کند اما می‌بینیم در چند ساعت نشت اطلاعات و ابلاغیه‌ها تمام بورس را بر هم می‌ریزد و قطعا این تصمیمات تبعاتی در بر خواهد داشت و تنها به ریزش چند هزار واحدی امروز ختم نمی‌شود.» طبیعی است که در عرض سه سال کارهای زیادی برای توسعه بورس انجام شود و هر روز برنامه‌ای جدید اجرایی شود. همانطور که در سایر حوزه‌های کشور شاهد ترقی و توسعه بودیم، در این بازار نیز باید برنامه‌های جدید اجرایی شود تا راه توسعه باز شود. مساله اصلی اینجاست که اعداد و اراقام در بازار سرمایه مهم است، توسعه بازار جای رشد واقعی شاخص را نمی‌گيرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت تک‌ سهم‌ها تا حدود زیادی کاهش یافته است و از سوی دیگر شاخص ،تطبیقی با تک سهم‌ها و صنایع ندارد و به نوعی شاخص و سهام بازار هر یک مسیر خود را پیش می‌برند و نمی‌توان به اعداد اعتمادی داشت. ريیس دولت سیزدهم پیش از انتخابات به تالار شیشه‌ای بورس رفت و وعده ترمیم اعتماد را داد؛ اما پس از گذشت حدود سه سال هنوز خبری از اعتماد نیست و هر روز شاهد کاهش اعتماد در بازار هستیم و این کاهش اعتماد نیز خروج نقدینگی را در پی دارد و این روزها ارزش معاملات خرد بازار به محدوده دو الی سه هزار میلیارد تومان رسیده است که عدد بسیار پایینی است. به‌طور کلی دولت سیزدهم در کاهش اعتماد و نقدینگی در بازار نقش برجسته‌ای داشته است و اکنون شاهد وضعیت وخیم در بازار سرمایه هستیم. بازار سرمایه یک قلک قوی برای دولت‌ها به حساب می‌آید و هر زمانی که نیاز باشد دولت وارد عمل می‌شود و نقدینگی سنگینی از بازار خارج می‌کند. قلک بودن بورس درحالی است که این بازار، آینه 
تمام نمای اقتصاد کشور بود و اکنون این آینه شکسته است به نظر نمی‌رسد که حداقل تا چندسال آینده ترمیم شود. دولت سیزدهم باعث شد که پنهان کاری و رانت نقش پررنگ‌تری در بازار سرمایه داشته باشد؛ نمونه این موضوع را می‌توان اردیبهشت ماه سال گذشته و تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها دانست که در نامه‌ای به امضای معاون اول ريیس جمهور، نرخ خوراک پتروشیمی‌ها تعیین شده بود و یک عده خاص که به نوعی دارای رانت بودند از این موضوع خبر‌دار بودند که درنهایت عامل خروج نقدینگی سنگین و بی‌اعتمادی سهامداران است. درست است وزارت اقتصاد و به‌طور کلی دولت سیزدهم این گزارش را تکذیب می کند و عقیده دارند که بازار مسیر واقعی و درستی را پیش می‌برد؛ اما واقعیت این است که این دولت فعلی بورس را تبدیل به قلکی برای جبران کسری بودجه خود کرده است و در این شرایط به نظر نمی‌رسد که بورس تهران بتواند به همین زودی‌ها رشد واقعی را تجربه کند و شرایط به نوعی نرمال و قابل حل شود.
   بی‌اعتمادی در بازار سرمایه
یکی از مدیران بازار سرمایه چندی پیش درخصوص دخالت در بورس نوشت: «عمده بی‌اعتمادسازی‌ها در بازار سرمایه به دولت مربوط می‌شود. سازمان بورس برخلاف ظاهر که موسسه غیر دولتی است به نهاد دولتی تبدیل شده‌‌ و این هماهنگی‌ها قطعا در بالاترین سطح یعنی در شورای عالی بورس انجام می‌گیرد. مگر می‌شود وزیر اقتصاد به عنوان ريیس این شورا از یک ماه گذشته از تغییر نرخ خوراک پالایشگاه‌ها اطلاع نداشته باشد. این همان اتفاقی است که اردیبهشت ماه رخ داد و حالا دنبال مصادیق دست‌کاری قیمت و سفارش 
چینی‌ ها از سوی معامله‌گران هستند. کسری بودجه دولت اولین ریسک و آفت بازار سرمایه محسوب می‌شود و برخلاف اظهارات رییس‌جمهور امروز بورس به قلک دولت تبدیل شده‌ است. چندی پیش شورای مسکن هم چنین مصوبه‌ای برای تامین مالی بخش مسکن از بورس داد درحالی که این موضوع در بودجه دیده نشده‌ بود. گویی همه دست به دست هم دادند منافع سهامداران را تضعیف کنند. سازمان بورس که باید حافظ منافع باشد منفعل شده‌ است. به‌ طور مطلق سازمان بورس و ارکان تحت اختیار دولت شده و به عنوان حیاط خلوت از آنها استفاده می‌شود. وزیر اقتصاد از پیش‌بینی پذیری اقتصاد صحبت می‌کند اما در چند ساعت نشت اطلاعات و ابلاغیه‌ها تمام بورس را بر هم می‌ریزد. قطعا این تصمیمات تبعاتی در بر خواهد داشت و تنها به ریزش چند هزار واحدی امروز ختم نمی‌شود.»