پايان بدقولي 20 ساله هندي‌ها در چابهار؟

گروه راه و شهرسازي|

ماجراي توسعه بندر شهيد بهشتي چابهار داستان مفصلي است. ديروز اما در پي 3 سال تاخير، با امضاي قرارداد بلندمدت ميان ايران و هند، فصل تازه‌اي از اين داستان كليد خورد. ابتدا قراردادي كوتاه‌مدت و 4 ساله ميان دو كشور براي توسعه بندر چابهار منعقد مي‌شود اما نه تنها اين مدت طولاني‌تر مي‌شود كه هند به تمام تعهدات خود در قرارداد كوتاه‌مدت نيز پايبند نمي‌ماند.

به گزارش «تعادل»، پيش از اين مسعود پل‌مه، دبير انجمن شركت‌هاي كشتيراني به يكي از خبرگزاري‌هاي داخلي درباره علت تاخير سه ساله انعقاد قرارداد بلندمدت و ۱۰ ساله با اپراتور هندي در بندر شهيد بهشتي چابهار گفته بود: بايد توجه داشت كه سرمايه‌گذار هندي منافع خود را در نظر مي‌گيرد نه سرمايه‌گذاري در محيطي كه فعاليت و رقابت بخش خصوصي در آن محيط تحت تاثير برخي از تصميمات قرار مي‌گيرد. موضوع دوم اين است كه در حال حاضر بندر چابهار به دلايلي از جمله بار يكسره از اين بندر و همچنين عدم ارتباط ريلي، جذاب نيست و اينها حلقه‌هاي مفقوده زنجيره‌اي هستند كه يك سرمايه‌گذار آنها را براي بازگشت سرمايه مورد توجه قرار مي‌دهد. حال اينكه ايران با بدقولي‌هاي بسياري در طول بيش از ۲۰ سال گذشته از سوي هندي‌ها مواجه بوده كه شايد موضوعات سياسي هم در اين امر دخيل بودند. در حال حاضر حداكثر از ۳۰ درصد ظرفيت بندر شهيد بهشتي استفاده مي‌شود. در بسياري از بنادر دنيا كه در مديريت بخش خصوصي قراردارند و دولت صرفا ناظر و سياست‌گذار بر عمليات اجرا است، اپراتور به دليل اينكه فعاليت خود را افزايش دهد و سرمايه‌گذاري را متنوع كند به‌طور قطع نسبت به بازاريابي اقدام مي‌كند چراكه با علميات بازاريابي حفظ و بقاي كار خود در آن بندر را تضمين مي‌كند.

به گزارش «تعادل»، بندر چابهار تنها استثناي تحريم‌هاي يكجانبه امريكا عليه كشورمان بوده و هست، اما به علت برخي كم‌كاري‌هاي طرف خارجي، اين بندر طبق برنامه زمان‌بندي شده، به توسعه برنامه‌ريزي شده دست پيدا نكرده است. در پي عضويت ايران در گروه «بريكس» كه در اواخر تابستان سال گذشته صورت گرفت، از آنجا كه هند نيز يكي از اعضاي اين گروه به شمار مي‌رود، انتظار مي‌رفت، شاهد تحولات مثبت در رشد و توسعه بندر چابهار باشيم. طليعه اين تحولات مثبت در 25 ديماه 1402 و با توافق دو وزير ايراني و هندي براي امضاي توافق نهايي مشاهده شد. با وجود اين، نبايد از رقيب تراشي امريكا براي چين در ماجراي «كريدور هند-خاورميانه- اروپا» غافل شد. مساله‌اي كه به فاصله چند هفته پس از عضويت ايران در بريكس رخ داد. دقيقا ۹ سپتامبر ۲۰۲۳ برابر با شنبه ۱۸ شهريور سال ۱۴۰۲ شمسي از محل برگزاري نشست گروه ۲۰ در هند كه البته با غيبت روسيه و چين در حال برگزاري بود، خبر آمد كه هند، امريكا، عربستان سعودي و اتحاديه اروپا براي ايجاد كريدور هند-خاورميانه- اروپا توافق كردند. هدف از ايجاد اين كريدور، تسهيل جريان تجارت و انرژي عنوان شد. اين طرح بلندپروازانه ريلي و دريايي براي مقابله با پروژه جاده و كمربند چين بنا شد. اين كريدور هند، عربستان سعودي، امارات متحده عربي، اردن، اسراييل و اتحاديه اروپا را از طريق بنادر كشتيراني و مسيرهاي ريلي به يكديگر متصل مي‌كند تا تجارت سريع‌تر و ارزان‌تر شود و همكاري اقتصادي و اتصال ديجيتال در سراسر منطقه تقويت شود. اين پروژه كه نوعي «مشاركت براي سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي جهاني» ناميده مي‌شود، مي‌تواند تجارت بين هند و اروپا را تا ۴۰ درصد سرعت بخشد.

توافق10 ساله امضا شد

ديروز وزارت راه و شهرسازي از امضاي قرارداد مشاركت شركت IPGL هند در تجهيز و بهره‌برداري بندر شهيد بهشتي چابهار با حضور وزير راه و شهرسازي و وزير بنادر، كشتيراني و آبراهه‌هاي هند خبر داد. به اين ترتيب، طي مراسمي با حضور وزير راه و شهرسازي و وزير بنادر، كشتيراني و آبراهه‌هاي هند، قرارداد سرمايه‌گذاري شركت هندي IPGL در بندر چابهار امضا شد. در اين مراسم قرارداد تجهيز و بهره‌برداري از پايانه‌هاي كانتينري و كالاي عمومي بندر شهيد بهشتي چابهار امضا شد. مبلغ اين قرارداد با افزايش 35 ميليون دلاري به 120 ميليون دلار رسيده است. مدت اين قرارداد 10 ساله است. طبق گفته مسوولان سازمان بنادر و دريانوردي، سه دستگاه مكنده غلات با ظرفيت 600 تن در ساعت به قرارداد قبلي اضافه شده است. از شهريورماه سال گذشته سازمان بنادر و دريانوردي اعلام تاريخ‌هاي متعدد براي امضاي قرارداد مذكور را آغاز كرد. رييس سازمان بنادر و كشتيراني پيش از اين گفته بود، قرارداد هندي‌ها در بندر چابهار 85 ميليون دلار و به صورت BOT است كه در فاز اول توسعه بندر چابهار هندي‌ها سرمايه‌گذاري كرده‌اند و در فاز دوم قرار است با سرمايه‌گذاري برخي كشورهاي خارجي پروژه پيش برود و در اين زمينه نيازمند توافق با متقاضيان هستيم. هندي‌ها تاكنون 25 ميليون دلار (29.4 درصد) در بندر شهيدبهشتي چابهار سرمايه‌گذاري كرده‌اند. اين سرمايه‌گذاري در بخش جرثقيل‌هاي ساحلي بوده و به تازگي با مدلي كه در خصوص آن به توافق رسيده‌ايم، فعاليت‌ها آغاز شده چرا كه چند سالي اقدامات لازم راكد باقي مانده بود. هندي‌ها ملزم به تأمين مجموعه‌اي از تجهيزات نظير جرثقيل‌هاي ساحلي، گنتري كرِين (جرثقيل دروازه‌اي)، محوطه‌اي و تجهيزات تخليه و بارگيري كالا هستند.

هند: متعهد به توسعه بندر چابهار هستيم

در اين حال، وزير بنادر، كشتيراني و آبراهه‌هاي هند گفت: قرارداد بلندمدت ايران و هند براي توسعه و تجهيز بندر چابهار نشانه اعتماد بين دو كشور است. سورباناندا سونوال وزير بنادر، كشتيراني و آبراهه‌هاي هند نيز در اين مراسم اظهار كرد: در زمان سفر نخست وزير هند به ايران، وي به درستي اعلام كرد كه ايران دوستان جديدي نيستند و دوستان قديمي هستند، وقتي تصميم به انجام كاري مي‌گيريم فاصله‌ها دور نيست و بسيار به هم نزديك هستيم.

وي افزود: امروز يك اقدام تاريخي بين ايران و هند با توجه روابط تاريخي دو كشور انجام مي‌دهيم. پيش از اين توافق نامه‌اي در سال 2016 ميلادي امضا شد. الان قرارداد بلندمدت امضا مي‌شود كه نشانه اعتماد بين دو كشور است. امروز ايران و هند شاهد امضاي قرارداد بلندمدت براي تجهيز بندر شهيد بهشتي چابهار هستند. وي تاكيد كرد: تبادل نظر بسيار خوبي در خصوص حمل‌ونقل و كريدور شمال- جنوب با وزير راه و شهرسازي ايران داشته‌ام و نهايت تلاش را براي توسعه هر چه بيشتر بندر چابهار انجام خواهيم داد. وزير بنادر، كشتيراني و آبراهه‌هاي هند با يادآوري اينكه سال 2022 هند يك روز را به عنوان روز چابهار جشن گرفت، افزود: امروز روز بسيار بزرگي در اين مسير تعريف شده است. متعهد شده ايم بندر چابهار را به عنوان كانون‌هاي اصلي تجارت گسترش دهيم. وي بيان كرد: هند قرار است به كشور توسعه‌اي در سال 2045 برسد، اطمينان داريم ابتكاري كه امروز دنبال آن هستيم مي‌تواند مردم دو كشور را به سمت قله سوق دهد. شخصا بر توسعه اين بندر نظارت خواهم كرد و از پتانسيل‌هاي اين بندر براي رفاه دو كشور استفاده خواهيم كرد. علي‌اكبر صفايي مديرعامل سازمان بنادر نيز در اين مراسم اظهار كرد: اراده مقامات ارشد دو كشور بر اين بود تا يكي از مهم‌ترين پروژه‌هاي بندري و دريايي به نتيجه برسد. اين اراده با پشتيباني دو وزير و كار شبانه روزي هيات‌هاي دو كشور منجر به نهايي شدن قرارداد تجهيز و بهره‌برداري بندر شهيد بهشتي چابهار شد. وي بيان كرد: علاوه بر اين قرارداد يك فصل همكاري بسيار ارزنده براي تامين مالي است كه ارزش افزوده خوبي را به دنبال خواهد داشت. يك مصداق بسيار مهم براي انجام كارهاي اجرايي بين كشورهاي همسايه به خصوص كشور دوست و همسايه هند خواهد بود.

شركت كشتيراني  مشترك ايران و هند ايجاد مي‌شود

مهرداد بذرپاش، وزير راه و شهرسازي نيز با تاكيد بر اينكه به هندي‌ها براي توسعه چابهار اعتماد داريم، افزود: شركت كشتيراني مشترك ايران و هند ايجاد مي‌شود. بذرپاش در آيين امضاي قرارداد تجهيز و بهره‌برداري از پايانه‌هاي كانتينري و كالاي عمومي بندر شهيد بهشتي چابهار، اظهار كرد: با هدف تكميل كريدورها، پروژه‌هاي متعددي تعريف شده است. ايران سرزمين فرصت‌هاي لجستيكي و ترانزيتي است و دولت همه تلاش خود را به كار بسته تا به اين مهم دست يابيم. وي يادآور شد: در جلسه قبل با وزير هندي، اعلام كردم ايران سرزمين امن، ارزان‌تر و سريع‌تر براي ترانزيت است. وزير راه و شهرسازي با بيان اينكه رشد 58 درصدي ترانزيت در سال 1402 گواه تلاش دولت براي ارتقاي شاخص‌ها در اين بخش و تجارت با كشورهاي همسايه است، افزود: ادامه رشد 50 درصدي در سال جديد نيز گواه ادامه‌دار بودن اين رشد است. وي تصريح كرد: چابهار يك نگين درخشان در سواحل ايران است و مي‌تواند به عنوان نقطه كانوني ترانزيت عمل كند. تكميل خط‌آهن چابهار- زاهدان و ادامه آن تا سرخس و بهره‌برداري از آن بر اهميت اين بندر مي‌افزايد. وزير راه و شهرسازي تاكيد كرد: توسعه راه‌هاي مواصلاتي جاده‌اي در پهنه دريا و توسعه فرودگاهي ايران در آن منطقه در دستور كار قرار دارد. ضمن اينكه تعريف شهرهاي ساحلي نيز بر اهميت اين بندر خواهد افزود. بذرپاش تاكيد كرد: از اين توافق با هندي‌ها راضي هستيم و به هند اعتماد كامل داريم. هند را يكي از اقتصادهاي بزرگ دنيا مي‌دانيم و توسعه روابط در دستور كار دولت ايران قرار دارد.اين قرارداد يك شروع براي توسعه بيش از پيش تجارت دو كشور است و دسترسي هند از مسير بندر چابهار به افغانستان و آسياي ميانه، تركيه، آذربايحان، اروپا و... معتبري خواهد بود‌. وي همچنين با اشاره به مذاكرات دو كشور گفت: شركت كشتيراني مشترك ايران و هند ايجاد مي‌شود.