تاثیر دامنه نوسان روی بورس چیست؟

یک هفته‌ای می‌شود که شاهد محدودیت دامنه نوسان در بازار سرمایه هستیم. دامنه نوسان، تعیین‌کننده حداقل و حداکثر قیمتی است که یک دارایی می‌تواند در طول یک دوره زمانی مثلا روزانه معامله شود. این موضوع یکی از مسائل بحث‌برانگیز به شمار می‌رود که برخی صاحب‌نظران بر لزوم اعمال حد نوسان قیمت سهام و آثار مثبت آن تاکید دارند و برخی به آثار منفی آن اشاره دارند. با این وجود در اغلب کشورها در طول زمان و با رشد بازارهای مالی، دامنه نوسان قیمت سهام افزایش پیدا کرده است.

دامنه نوسان در بورس دنیا

در بسیاری از بورس‌های دنیا همچون تایوان، تایلند، استرالیا، اسپانیا، مالزی، ایتالیا، ترکیه، فرانسه، کره، ژاپن و ایران، قانونگذاران به‌منظور کاهش نوسان بازار و کاهش ریسک و ضرر سرمایه‌گذاران در اثر تصمیمات احساسی و هیجانی اقدام به وضع دامنه مجاز نوسان کرده‌اند. لازم به ذکر است ایجاد محدوده قیمتی تنها به بازار سهام و بورس ختم نمی‌شود، بلکه در بسیاری از بازارهای دیگر نیز این قانون اعمال می‌شود.

در بورس‌های اوراق بهادار توسعه‌ یافته، بیشتراز توقف معاملات استفاده می‌شود. بورس سهام در ایالات متحده توقف معاملات را به حد نوسان قیمت ترجیح می‌دهد. علاوه بر آمریکا، بورس‌های سهام در ایتالیا، کانادا، آلمان، هنگ‌کنگ، انگلیس و… نیز توقف معاملات را نسبت به حد نوسان ترجیح می‌دهند.

دامنه نوسان در بورس و فرابورس

به‌طور متداول سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه پذیرفته‌ شده در بازار بورس و فرابورس حداکثر ۵ درصد می‌توانند نوسان قیمت داشته باشند، اما دامنه نوسان روزانه قیمت در تمامی نمادهای مندرج در «بازار اول بورس و فرابورس» ۷+ و ۷- درصد تعیین گردیده است. همچنین دامنه‌ نوسان‌ حق تقدم سهام، دو برابر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام درصد تعیین شده است. دامنه نوسان صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) نیز ۱۰ درصد است. این درحالی‌ است که شرایط برای بازار پایه فرابورس کاملاً متفاوت است.

در بازار پایه فرابورس پیش از این، دامنه نوسان‌ها بدون در نظر گرفتن ریسک شرکت‌ها ۱۰ درصد بود که باعث رشد بی‌دلیل ارزش سهام شرکت‌ها می‌شد؛ اما در راستای حمایت از حقوق سهامداران به پیشنهاد فرابورس ایران از مهرماه سال ۱۳۹۸ دامنه نوسان‌ به شکل زیر تغییر کرد:

بازار پایه زرد ← مثبت یا منفی سه درصد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته

بازار پایه نارنجی ← مثبت یا منفی دو درصد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته

بازار پایه قرمز← مثبت یا منفی یک درصد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته

موارد عدم شمول دامنه نوسان

بعد از بازگشایی سهم پس از مجمع عمومی عادی سالیانه به‌منظور تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود

بعد از بازگشایی سهم پس از مجمع عمومی فوق‌العاده یا جلسه هیات مدیره در خصوص تغییر سرمایه

در مورد اوراق بهاداری که دارای بازارگردان هستند، دامنه نوسان روزانه قيمت طبق مقررات بازارگردانی است.

تاثیر دامنه نوسان روی بورس

یک کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه با افزایش دامنه نوسان کنترل معاملات سخت‌تر می شود، اظهار کرد: به نظر من سخت‌تر شدن کنترل معاملات نیز تاثیر مثبتی بر بازار سرمایه خواهد داشت، زیرا به عادلانه‌تر شدن روند معاملات کمک شایانی خواهد کرد. افزایش دامنه نوسان می‌تواند انتظار بازدهی در دوره‌های کوتاه‌مدت را در بازار سهام افزایش دهد، ضمن اینکه جذابیت بازار سرمایه را بیشتر خواهد کرد. افزایش جذابیت بازار سهام و همچنین افزایش انتظار بازدهی، موجب خواهد شد تا ورود نقدنگی به بازار سرمایه افزایش یابد، به‌طوری که پول‌ها از بازارهای موازی به بازار سهام کوچ خواهد کرد. دامنه نوسان جزو ساختارهای معاملاتی بازار سهام است و می‌تواند از لحاظ روانی و رسیدن به اهداف قیمتی در کوتاه مدت تاثیر مثبتی داشته باشد و در نهایت تاثیر خود را بر شاخص کل خواهد گذاشت و موجب خواهد شد تا شاخص کل بورس از فاز اصلاح فاصله بگیرد تا شاخص کل بورس را بالا بکشد.

اگر اصلاحات بازار سرمایه ادامه یابد، افزایش دامنه نوسان نیز در کنار سایر اصلاحت بازار سهام موجب خواهد شد تا شاخص کل بورس رشد شارپی را در کوتاه مدت تجربه کند، البته در بلندمدت هم مهم‌ترین عاملی که موجب افزایش شاخص کل بورس می‌شود، افزایش انتظارات سود آوری اکثر شرکت‌های بورسی است. عده‌ای این موضوع را مطرح می‌کنند که دامنه نوسان باید حذف شود، بنده با این موضوع مخالف هستم زیرا افزایش دامنه نوسان نشان می دهد سازمان بورس تصمیم گرفته است تا عمق بازار سرمایه بیشتر کند و با افزایش عمق بازار از حرکت‌های تند بازار سهام جلوگیری می‌شود. بازار سهام در دنیا از نظر ساختاری تکامل یافته است، یعنی کشورهای مطرح در حوزه مالی ابزارهای جایگزین را به جای دامنه نوسان راه اندازی کرده‌ و مدل‌های مختلفی از معاملات را تعریف کرده‌اند که مانع از جهش قیمت سهام می‌شود. برای مثال در این کشورها از ابزار اختیار معامله و یا فروش استقراضی استفاده می‌کنند و این ابزارها در اوج کارایی خود هستند. در این کشورها اطلاعات شرکت‌ها در دسترس است و به همین دلیل شوک‌های سیستماتیکی که در کشور ما وجود دارد، در آن کشور ها وجود ندارد. با این همه پیشرفت در ابزارها، دامنه نوسان به صورت کامل باز نیست. بنابراین در کشور ما که ابزارهای مالی بسیار محدود است، اطلاعات در دسترس نیست و شفافیت اقتصادی نیز وجود ندارد، دامنه نوسان نباید حذف شود.