چرایی ممنوعیت برای صندوق‌های سرمایه گذاری درآمد ثابت

اداره بازرسی صندوق‌های سرمایه گذاری سازمان بورس از طریق نامه‌ای به مدیران صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت اعلام کرد که استفاده از برخی کلمات در تبلیغات این صندوق‌ها ممنوع هستند؛ و در این نامه عنوان شده است که بررسی‌های صورت گرفته از تبلیغات برخی از صندوق‌های سرمایه گذاری حاکی از این است در تبلیغاتی که به منظور تشویق سرمایه گذاران به 
سرمایه گذاری صورت می‌گیرد، از عبارات گمراه کننده و خلاف واقع با محتوای “تبلیغات روند سوددهی، تضمین نرخ سود و بدون ریسک بودن سرمایه گذاری و در تبلیغات این صندوق‌ها از مضامین گمراه کننده‌ای نظیر با درآمد ثابت، بازدهی بدون پایدار، تداوم سودآوری، سود قطعی و ... محتوای مشابه استفاده شده است که باید از به کارگیری این موارد جداً خودداری شود. حسن حسین نیا، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با نبض بورس در این خصوص توضیحاتی داد. حسن حسین نیا، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه بیان کرد: نامه‌ای که سازمان بورس به مدیران صندوق‌های با درآمد ثابت ابلاغ کرده دارای مفاهیمی است که باید قبل‌تر هم، انجام می‌شد؛ به‌طوری‌که تبلیغات با هر ادبیاتی به ویژه در حوزه مالی می‌تواند تبعات خاص خودش را داشته باشد.  استفاده از کلماتی مثل تداوم سودآوری، بازدهی پایدار یا مطمئن و بدون ریسک و سود بدون ریسک و... مواردی هستند که به مخاطب القاء می‌کنند قرار است با خیال راحت، سودی که در تبلیغ از طرف صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت ذکر شده را دریافت کنند، ولی اگر واقعیت‌ها را بررسی کنیم، می‌بینیم متناسب با شرایط بازار‌های پولی این سود‌ها قابل تغییر هستند و این طور نیست که ثابت باشند و به‌طور مداوم، سود‌ها همان رقم تبلیغ شده باشند چراکه اگر این‌طور باشد سود یک‌سال قبل صندوق‌های درآمد ثابت بسیار پایین‌تر از سود فعلی آنهاست و در این میان، اگر قرار بر این بود که سود این صندوق‌ها ثابت باشد باید همان عدد می‌ماند و اگرچه در یک بازه زمانی، با توجه به سیاست‌گذاری که در نظام پولی اتفاق افتاده سود درآمد ثابت‌ها، رشد کرده است، ولی احتمال دارد با دخالت سیاست‌گذار این مسئله نیز، تغییر پیدا کند. در نتیجه، استفاده از کلماتی مثل سود قطعی دارای اِشکال است چراکه نمی‌توان این‌طور فکر کرد.  این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: ما همیشه در ابزار‌های درآمد ثابت، یک ریسک نکول (Default Risk) یا اعتباری در بورس را هم داریم که عملکرد آن‌ها با شرایط اقتصادی کلان کشور و همچنین، متعهدان و یا مدیران صندوق‌هاو خیلی از پارامتر‌های دیگر ارتباط دارد. 

 صندوق های درآمد ثابت با چه ریسک‌هایی روبه‌رو هستند؟
اگرچه در نظام بانکی کل دنیا این ریسک نکول وجود دارد، ولی در کشور ما متناسب با شرایطی که دولت‌ها دارند عملاً هیچ زمانی نمی‌گذارند ریسک نکول به نظام بانکی برسد. اما در صندوق‌های درآمد ثابت همواره این امکان وجود دارد تا جایی که این ریسک می‌تواند در برخی از صندوق‌هایی مثل اخزا وجود داشته باشد که ریسک‌های بسیار بالایی دارند و سرمایه‌گذاری کلان‌تری انجام می‌دهند و سودشان متغیر است و قسمتی از صندوق‌های درآمد ثابت می‌تواند به سهام اختصاص پیدا کند؛ هرچند که این قسمت کم است، ولی می‌تواند باعث تغییر در سودآوری شود. حسین نیا تصریح کرد: استفاده تبلیغی از لفظ ثبات در نرخ سود تقسیمی درست نیست و اگر اوراق اخزا را نگاه کنیم، می‌بینیم با وجود این که در یکی دو هفته گذشته، نرخ بازدهی‌شان به‌شدت افزایش پیدا کرده بود، ولی از روز سه شنبه، شاهد کاهش نرخ بازدهی آن‌ها هستیم که احتمالاً به خاطر تغییرات در سیاست‌گذاری و یا لفظی مثل بدون ریسک نکول است که این موضوع غیرممکن است؛ یعنی در هر صندوق حوزه درآمد ثابت، چنانچه با اشتباه مدیران صندوق روبه‌رو شویم یا تغییرات و تکانه‌های شدید در اقتصادمان را داشته باشیم همواره این ریسک نکول وجود دارد.

  وظیفه سازمان بورس در قبال تبلیغات اغواکننده چیست؟
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: در نظام بانکی، بانک مرکزی تا حدودی اجازه این ریسک نکول را نمی‌دهد و علتش، نظارت شدیدی است که دارد. اما درمورد صندوق‌های درآمد ثابت این مساله به نحو دیگری است و سازمان بورس باید این کار را از قبل انجام می‌داد و تبعات موجود را به بعضی از صندوق‌های درآمد ثابت هشدار می‌داد. زیرا بعضی از تبلیغات می‌توانند وظیفه آتی سازمان بورس را بیشتر کنند. یعنی اگر اتفاقی در حوزه صندوق‌های درآمد ثابت رخ دهد می‌تواند باعث اعتراض‌های اجتماعی به سازمان بورس و سختی وظیفه آن شود.  حسین نیا خاطرنشان کرد: به‌طور کلی، لازم است یا اطلاعات زیادی به خریداران واحد‌های صندوق‌های درآمد ثابت داده شود و یا این که مدیران صندوق‌های درآمد ثابت با تبلیغات واقعی و به دور از اغوا عمل کنند و آن چیزی که از نظر علمی اثبات شده است را به مخاطبان خود ارائه کنند. به‌طور مثال؛ در نظام بانکی، ما برخی از بانک‌ها را داریم که ناترازی سنگینی دارند و شرایط آن‌ها چندان جالب نیست کما این که در دوره‌های قبلی هم، شاهد هشدار‌هایی از سوی بانک مرکزی به بعضی از بانک‌های ناتراز بوده‌ایم و صندوق‌های درآمد ثابتی که به خاطر سود بیشتر در بعضی از چنین بانک‌هایی سرمایه‌گذاری کرده همواره با ریسک‌های مشابهی روبه‌رو بوده‌اند و اگرچه نظام بانکی مورد حمایت و پوشش بانک مرکزی است، ولی نمی‌توانیم اعلام کنیم نرخ بازدهی که به خاطر شرایط خاصی پیش آمده قرار است به صورت مداوم ادامه داشته باشد؛ بنابراین تا قبل از این نامه سازمان بورس، برخی از تبلیغاتی که در حوزه صندوق‌های درآمد ثابت دیده‌ایم قطعاً غیرواقعی بوده‌اند چراکه از آن‌ها برای تبلیغات جذاب بهره‌برداری می‌شده است. البته باید در نظر داشت که فعالان بازار نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند؛ این نامه با واکنش‌های مختلفی از سوی اهالی اقتصاد در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد و حتی کسانی که سررشته‌ای در این موضوع ندارند با کمی شوخی و خنده پرسیدند که چطور ممکن است سازمان بورس گروهی را با عنوان مدیران صندوق‌های درآمد «ثابت» خطاب قرار دهد و به آنها بگوید که حق ندارند در تبلیغات‌شان از عبارت درآمد ثابت استفاده کنند؟ اما گروه بزرگی هم این تصمیم را تایید کردند و منطقی دانستند. آنها این موضوع را توضیح دادند که در واقع حتی در ساز و کار این صندوق‌ها که نام «درآمد ثابت» را یدک می‌کشند چیزی تحت عنوان سود قطعی و صددرصد وجود ندارد. این موضوع وقتی نحوه عملکرد این صندوق‌ها را بدانیم برای ما هم روشن می‌شود به این صورت که صندوق‌های بورسی که به «درآمد ثابت» معروف هستند در واقع روی اوراق مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند که درآمد آنها اغلب ثابت است از جمله اوراق دولتی، مشارکتی و... طبیعتا در اغلب مواقع این صندوق ها درآمد ثابتی دارند و بر اساس همان درآمد هم به سرمایه‌گذارهای‌شان سود می‌دهند اما در مواردی ممکن است این صندوق‌ها با تغییر سیاست‌های سرمایه‌گذاری‌شان یا برخی اتفاقات نادر اصطلاحا دچار نکول بشوند و نتوانند تعهدات‌شان را در زمان مقرر انجام بدهند.