هنگامی که برای اولین بار نفت در مسجد سلیمان کشف شد؛ کسی حدس نمی‌زد سرنوشت خاورمیانه و جهان به این ماده سیاه رنگ گره بخورد . از آن روز نزدیک به 117 سال است نفت محل منازعات، تعیین قدرت و امتیازدهی‌های تعیین کننده در عرصه اقتصاد و سیاست جهان است.
به گزارش افق امروز، از آنجا که این صنعت 117 سال است نقش محوری و اساسی در اقتصاد ایران دارد در این روزهای نزدیک به انتخابات و تشکیل دولت چهاردهم نگاهی شده است به درآمد دولت‌های پس از انقلاب از فروش نفت در دوره‌های مختلف. تقریبا ۵۰ درصد از درآمدهای ملی بودجه و ۸۰ درصد از صادرات کشور از منابع نفتی تامین می‌شود. این طلای سیاه بیش از یک قرن است که در اقتصاد ایران نقش اول را ایفا می‌کند. درآمد حاصل از فروش نفت برای هر دولت بسیار مهم است. زیرا با تکیه بر آن هم می‌تواند ظرفیت‌های خود را در درآمدزایی و مدیریت مالی کشور به رخ بکشد و هم از توان مالی به دست آمده وعده‌های انتخاباتی‌اش را در عرصه‌های مختلف با فراغ بال بیشتری، پیگیری کند.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۵۷ تا ۶۰
این دوره شامل اولین سال انقلاب و دو دوره ریاست جمهوری ناتمام بنی صدر و شهید رجائی است. بر اساس گزارشی که در خبرگزاری شانا وابسته به وزارت نفت منتشر شد:«تولید نفت ایران پیش از انقلاب و با توسعه میدان‌های نفتی روزانه ۶ میلیون بشکه بود، در سال‌های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌شدت کاهش یافت و در برخی روزها به صفر رسید.»
درآمد نفتی ایران در طول این سه سال ۳۶ میلیارد دلار بوده است.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۶۰ تا ۶۸
از ۳۱ شهریور ۵۹ تا مرداد ۶۷ ایران درگیر جنگ تحمیلی از سوی عراق و تبعات سنگین آن بر پیکره اجتماعی و اقتصادی خود بود. با وجود آنکه شهرهای نفت خیز خوزستان، آبادان و … و همچنین پالایشگاه‌ها از آسیب و خسارات ناشی از جنگ در امان نبودند باز هم صادرات نفت در این سال‌ها متوقف نشد تا نیازهای اساسی کشور در این دوره تامین شود.
طبق گزارش منتشر شده از خبرگزاری وزارت نفت، شانا؛ تولید روزانه ایران در این برهه از ۷۷۰ هزار بشکه در سال ۱۳۵۹ به بیش از یک میلیون و پانصد هزار بشکه در سال پایانی جنگ رسید.
با وجود افت و خیزها و نوسانات شدید قیمت نفت، در آمد ایران در این دوره که مصادف بود با ریاست جمهوری آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در دولت سوم و چهارم، برابر با ۱۱۰ میلیارد دلار بود.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۶۸ تا ۷۶
در سال‌های ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، کشور با چالش‌های بسیاری روبرو بود. خسارات سنگینی که جنگ تحمیلی در پی داشت به همراه تحریم‌های بین‌الملل، کاهش تولید و درآمدهای ملی و مسائلی از این دست همه و همه به شکل آشکاری چهره آن روزهای اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار داده بودند. با این حال طی این مدت زیر ساخت‌های صنعت نفت ترمیم شد و صادرات نفت جان تازه‌ای گرفت. با وجود آنکه قیمت نفت نزدیک به ۲۸ درصد نسبت به دوره قبل خود کاهش داشت اما درآمد حاصل از فروش نفت بیش از ۲۰ درصد رشد کرد. مجموع درآمد ایران از فروش نفت در دو دوره دولت پنجم و ششم ۱۴۰ میلیارد دلار بود.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۷۶ تا ۸۴
در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی؛ کشورهای عضو اوپک با افزایش تولید روزانه و ایجاد عرضه مازاد باعث افت قیمت جهانی در هر بشکه نفت شدند. پائین‌ترین میانگین قیمت نفت پس از پیروزی انقلاب با بشکه‌ای ۱۰ دلار در این دوره ثبت شد.
دولت هفتم، نفت را در اقتصادش با بشکه‌ای هجده دلار تحویل گرفت و در انتهای دوره هشتم با ۵۳ دلار در سال ۸۴ به دولت بعد تحویل داد. مجموع درآمد نفتی کشور در این دو دوره ۱۵۷ میلیارد دلار بوده است.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۸۴ تا ۹۲
مجموع در آمد ایران از فروش نفت از زمان مظفرالدین شاه تا سال ۱۳۵۷ صد و چهل میلیارد دلار بود و مجموع درآمد ایران از نفت از زمان روی کار آمدن اولین دولت جمهوری اسلامی تا پایان دوره دولت هشتم ۴۴۴ میلیارد دلار بود. جمع این دو عدد ۵۸۴ میلیارد دلار است. در حالی که مجموع درآمد حاصل از فروش نفت طی دولت‌های نهم و دهم به ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد ۶۱۸ میلیارد دلار است.
این نشان می دهد که درآمد ایران از فروش نفت بین سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ بیش از کل دوره‌های پیش از خود از زمان پیدایش نفت تا امروز بوده است. هر چند دولت نهم در نخستین سال روی کارآمدنش از فروش نفت درآمدی نزدیک به دولت قبل داشت اما از سال دوم شاهد اوج رویایی قیمت نفت در سطح جهانی بود که باعث شد درآمد کشور طی هشت سال رکورد عجیبی در تاریخ ثبت کند. رکوردی که ممکن است تا چندین دهه شکسته نشود.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۹۲ تا ۱۴۰۰
ایران در اواخر دولت دهم در شرایط سخت تحریمی به سر می‌بُرد، تولید روزانه نفت به شکل قابل توجهی کم و دسترسی به درآمد حاصل از آن با مشکل روبرو بود. در کنار این موارد قیمت جهانی نفت بار دیگر سیر نزولی گرفت؛ طوری که از سال ۹۳ از بشکه‌ای بیش از صد دلار کم‌کم به زیر ۴۰ دلار در سال ۹۹ رسید.
با وجود تحریم‌ها و باز بودن پرونده ایران در شورای امنیت، کاهش تولید نفت که بسیار کمتر از دوره‌های پیشین خود بود، افت قیمت جهانی و بالا رفتن عرضه نفت نسب به تقاضا، خروج آمریکا از برجام؛ ایران طی هشت سال ریاست جمهوری حسن روحانی توانست ۳۵۰ میلیارد دلار از فروش نفت درآمد داشته باشد.
درآمد صادرات نفت ایران از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳
دولت سیزدهم، کمتر از یک ماه پیش با شهادت آیت‌الله ابراهیم رئیسی و سه تن از همراهانش قبل از موعد قانونی به پایان رسید.
این دولت که در پایان سال ۱۴۰۰ کمتر از یک سال از روی کار آمدنش می‌گذشت موفق شد هم زمان با افزایش تولید نفت، صادرات آن را نیز ۴۰ درصد افزایش دهد. به گزارش روزنامه ایران، درآمد کشور از صادرات نفت در سال ۱۴۰۰ بر اساس گزارش بانک مرکزی نزدیک به ۳۹ میلیارد بود.
همچنین به گزارش خبرگزاری مهر، بر اساس آمار منتشر شده از اوپک، درآمد ایران از فروش نفت در سال ۱۴۰۱ چهل و دو میلیارد دلار بود. فروردین سال جاری خبرگزاری وزارت نفت، شانا؛ به نقل از رئیس گمرک اعلام کرد در آمد حاصل از صادرات نفت در سال گذشته نزدیک به ۳۶ میلیارد دلار بوده است.
کلام آخر
این روزها انتخابات زود هنگام برای دولت چهاردهم شروع شده و شش نامزد ریاست جمهوری در حال رقابت برای سکانداری دولت هستند. به امید آنکه دولت چهاردهم بعد از روی کار آمدن خود به فراز و فرودهایی که دولت‌های قبل تجربه کرده‌اند توجه کند و در برنامه‌های خود تأثیر دهد. با توجه به آنکه عمده درآمد ایران از صادرات نفت است این صنعت همیشه و در همه دولت‌ها یک صنعت استراتژیک و حساس و درآمد حاصل از آن متعلق به تمام ایرانیان است.
