نجات از سوخت‌هاي فسيلي با انرژي‌هاي پاك
با توجه به محدوديت منابع و آلودگي‌هاي زيست‌محيطي سوخت‌هاي فسيلي براي توليد برق در نيروگاه‌هاي حرارتي، كشورهاي مطرح دنيا از انرژي‌هاي پاك و تجديدپذير ازجمله نيروگاه‌هاي بادي براي توليد الكتريسيته استفاده مي‌كنند كه مزاياي فراواني از لحاظ توسعه سرمايه‌گذاري، حفاظت محيط زيست و حفظ منابع فسيلي نسبت به مصرف منابع انرژي تجديدناپذير دارد.
با توجه به محدوديت منابع و آلودگي‌هاي زيست‌محيطي سوخت‌هاي فسيلي براي توليد برق در نيروگاه‌هاي حرارتي، كشورهاي مطرح دنيا از انرژي‌هاي پاك و تجديدپذير ازجمله نيروگاه‌هاي بادي براي توليد الكتريسيته استفاده مي‌كنند كه مزاياي فراواني از لحاظ توسعه سرمايه‌گذاري، حفاظت محيط زيست و حفظ منابع فسيلي نسبت به مصرف منابع انرژي تجديدناپذير دارد.
مزرعه يا نيروگاه بادي به مجموعه‌اي از توربين‌هاي بادي گفته مي‌شود كه به عنوان يك نيروگاه توليد برق متصل به شبكه، كار مي‌كند به‌نحوي كه يك مزرعه بادي اغلب بيش‌از ۳ توربين بادي دارد و در حالت مدرن مي‌تواند صدها مگاوات برق توليد كند و در خشكي يا اطراف ساحل ساخته شود.
انرژي باد برخلاف انرژي حاصل از سوخت‌هاي فسيلي؛ تميزتر، تجديدپذير و پايدارتر است و در مقايسه با پنل‌ها و سلول‌هاي خورشيدي، هزينه كمتري در پي دارد، همين ويژگي‌ها نيز باعث شده تا روند رشد صنعت نيروگاه‌هاي بادي در جهان نسبت به گذشته افزايش چشمگيري داشته باشد.
در روند رشد صنعت نيروگاه‌هاي بادي در جهان، مزارع بادي بايد با كمك تنظيم ولتاژ و فركانس در سيستم توليد و توزيع برق به حفظ پايداري سيستم انرژي كمك كنند. در همين راستا مزارع بادي معمولا در مناطقي ساخته مي‌شوند كه در آنجا باد به‌طور منظم و با شدت مي‌وزد، طي اين فرآيند ابتدا حجم زياد باد پره‌هاي توربين‌هاي اين مزارع را مي‌چرخاند، سپس توربين‌ها انرژي باد را به نيروي مكانيكي تبديل مي‌كنند و انرژي مكانيكي توسط ژنراتورها به الكتريسيته تبديل مي‌شود.
مزارع بادي خشكي يا زميني معمولا در مناطق روستايي با منابع بادي خوب قرار دارند، اين نوع از نيروگاه‌ها مزايايي دارند كه مهم‌ترين آنها دسترسي ساده‌تر براي ساخت‌وساز و نگهداري؛ هزينه‌هاي اوليه پايين‌تر نسبت به نيروگاه‌هاي فراساحلي؛ منبعي حمايتي براي صاحبان زمين نيروگاه است، با اين حال ممكن است برخي از جوامع محلي نيروگاه زميني را منبع آلودگي بصري يا صوتي بدانند. مزارع بادي فراساحلي در كنار آب‌هاي بزرگ ساخته مي‌شوند و از نيروي عظيم باد در اين محيط‌هاي آبي گسترده استفاده مي‌كنند. اين دسته از انواع نيروگاه بادي هميشه باد شديد و بدون مانع در اطراف آنهاست كه اين ويژگي باعث مي‌شود نيروگاه بادي فراساحلي انرژي جنبشي بيشتري را به الكتريسيته تبديل كند، به‌علاوه سروصدا و تأثير بصري اين نيروگاه بر جوامع محلي كمتر است، با اين حال نيروگاه‌هاي بادي ساحلي هزينه نصب و نگهداري بيشتري دارند و شرايط محيطي سخت‌تري براي نصب تجهيزات دارند. مزارع بادي معمولا جهت تأمين انرژي تجديدپذير براي شبكه برق ساخته مي‌شوند
. مقدار برقي كه يك نيروگاه بادي مي‌تواند توليد كند به ميانگين سرعت باد در منطقه مزرعه و تعداد كل توربين‌هاي نصب شده در نيروگاه بستگي دارد. اهداف كوتاه‌مدتي كه اين نيروگاه‌ها دنبال مي‌كنند عبارت‌اند از: توليد انرژي تجديدپذير قابل‌مصرف خانگي و تجاري؛ جايگزيني براي سوخت‌هاي فسيلي مانند زغال‌سنگ يا انرژي توليدشده در نيروگاه گازي؛ تبديل‌شدن به منبع درآمدي براي صاحبان زمين و كشاورزاني كه زمين خود را براي احداث نيروگاه اجاره مي‌دهند.
افتتاح انواع نيروگاه بادي اهداف بلندمدتي هم دارد كه مهم‌ترين آنها عبارتند از: كمك به كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي كه به تغييرات اقليمي مي‌انجامند؛ هنگام توليد انرژي بادي دي‌اكسيدكربن يا ساير آلاينده‌ها منتشر نمي‌شود؛ با استفاده از انواع نيروگاه بادي براي توليد برق مي‌توان به كاهش اتكا به سوخت‌هاي فسيلي كمك كرد و تأثير مثبتي بر محيط زيست گذاشت.
طبق آخرين آمارهاي منتشر شده در سال ۲۰۲۴، چين در زمينه رشد صنعت نيروگاه‌هاي بادي در جهان مقام اول را دارد و يك‌سوم انرژي بادي جهان را توليد مي‌كند. چين ميزبان بزرگ‌ترين مزرعه بادي خشكي در جهان است و به‌تنهايي نيروگاه واقع‌شده در استان گانسو ظرفيت توليد ۷۹۶۵۰ مگاوات انرژي را دارد. امريكا با ظرفيت توربين‌هاي بادي براي توليد ۷۴۴۷۱ مگاوات انرژي، بعد از چين در رتبه دوم قرار دارد و توانسته ۶ پروژه از ۱۰ پروژه بادي خشكي در جهان را در خاك خود جاي دهد. اين مزارع بادي شامل مركز انرژي بادي آلتا در كاليفرنيا مي‌شوند كه دومين مزرعه بادي خشكي در جهان است و ۱۵۴۸ مگاوات ظرفيت دارد.
آلمان در رتبه سوم قرار دارد و با توجه به كمتر بودن جمعيت اين كشور در مقايسه با امريكا و چين، همين پيشرفت نيز بسيار چشمگير است. هند در زمينه رشد صنعت نيروگاه‌هاي بادي در جهان، مقام چهارم را به خود اختصاص داده است. كشورهاي هند و چين تنها كشورهاي آسيايي محسوب مي‌شوند كه در فهرست برترين كشورهاي توليدكننده انرژي بادي هستند.
در كشور ما نيز از انواع نيروگاه بادي بهره‌برداري مي‌شود، يكي از نمونه‌هاي موفق، «نيروگاه بادي سنگان در منطقه خواف در استان خراسان جنوبي» قرار دارد. اين منطقه يكي از مناطق بادخيز ايران و خاورميانه محسوب مي‌شود كه اگر از ظرفيت جغرافيايي اين منطقه كاملا بهره‌برداري شود، مي‌توان يك‌سوم از برق موردنياز در ايران را تأمين كرد، همين ويژگي‌هاي جغرافيايي سبب شده كه بزرگ‌ترين نيروگاه بادي ايران يعني نيروگاه بادي سنگان در اين منطقه احداث شود.
اين نيروگاه بادي توسط شركت صنايع انرژي‌هاي پاك فولاد (صناپ) راه‌اندازي شده و ۴۰ توربين دارد كه حداكثر توان هر يك از آنها ۵ مگاوات است. نيروگاه بادي سنگان اين قابليت را دارد كه هر سال ۵۰۰ هزار تن آلايندهCO2 را كاهش دهد. ظرفيت كلي توليد برق در اين نيروگاه بادي ۲۰۰ مگاوات است كه اين ميزان الكتريسيته مي‌تواند انرژي موردنياز ۱۵۰ هزار واحد مسكوني را تأمين كند، به عبارت ديگر با ميزان برق توليدي در اين نيروگاه مي‌توان ۵ ميليون لامپ ۴۰ واتي و ۷۰۰ هزار دستگاه يخچال فريزر را روشن كرد. بازگشايي پاكت مناقصه عمومي ساخت نيروگاه‌هاي بادي به ظرفيت ۱۹۷۰ مگاوات در چهار استان خراسان رضوي، خراسان جنوبي، سيستان و بلوچستان و قزوين روز يكشنبه ۳ تير ۱۴۰۳ در سازمان انرژي‌هاي تجديدپذير و بهره‌وري برق ايران (ساتبا) انجام شد. در همين راستا، «عليرضا پرنده مطلق، معاون فني و مهندسي ساتبا» از برگزاري اين مناقصه عمومي خبر داد و گفت: «پروژه‌هاي احداث نيروگاه بادي در ۳۴ ساختگاه به مناقصه گذاشته شد كه سرمايه‌گذاران منتخب از ميان آنها به ساخت ۱۵۷۰ مگاوات نيروگاه بادي در ۲۶ ساختگاه متمايل شدند.»
وي با اشاره با اينكه ۱۰ شركت بخش خصوصي هر كدام حداقل در يك ساختگاه در اين مناقصه برنده شدند، گفت: «در مجموع بيشترين ظرفيت واگذار شده متعلق به يك شركت در ميل نادر با ظرفيت ۵۰۰ مگاوات و يك شركت با ظرفيت ۵۰۰ مگاوات به تفكيك ۲۵۰ مگاوات در خراسان رضوي و ۲۵۰ مگاوات در خراسان جنوبي است. استان خراسان رضوي با ظرفيت ۷۲۰ مگاوات در ۱۴ ساختگاه بيشترين ظرفيت براي ساخت نيروگاه‌هاي بادي را در اين مناقصه به خود اختصاص داد كه همه اين ظرفيت توسط سرمايه‌گذاران انتخاب و واگذار شد.»
با توجه به موارد فوق و علي‌رغم صدور مجور احداث نيروگاه بادي سه هزار مگاواتي، لازم به ذكر است كه مطابق ظرفيت بالاي كشور در حوزه انرژي‌هاي تجديدپذير و بر اساس برنامه ششم توسعه، بايد سالانه ۱۰۰۰ مگاوات و هر ماه يك نيروگاه ۷۵ مگاواتي بادي در كشور نصب و راه‌اندازي شود؛ به عبارتي سهم قابل‌توجهي از توليد برق كشور بايد بر دوش نيروگاه‌هاي بادي و خورشيدي قرار گيرد تا از مصرف بي‌رويه سوخت فسيلي در نيروگاه‌هاي حرارتي جلوگيري شود. با اين‌حال اميدواريم در اين حوزه نيز طي تعاملات بين‌المللي با كشورهاي پيشرفته منطقه و جهان، بتوانيم زيرساخت‌هاي انرژي كشور را توسعه دهيم.
