عضو كنفدراسيون آب گفت: اگر بخواهيم در حوزه ارس برنده باشيم بايد تاسيساتي را كه در محدوده اين رودخانه قرار دارد سريع‌تر به بهره‌برداري برسانيم و اين مهم‌ترين اقدامي است كه ايران در كنار ديپلماسي فعال در بالادست ارس بايد داشته باشد.
محمدابراهيم رييسي در گفت‌وگو با ايلنا، در ارزيابي احداث سد بروي ارس از سوي كشورهاي ايران، آذربايجان و نقش بازدارندگي آن بر اقدامات تركيه بروي اين سد اظهار داشت: سد خداآفرين و قيزقلعه‌سي مجموعه سدهايي هستند كه از مدت‌ها پيش براي بهره‌برداري مشترك از منابع آبي ارس بين ايران و روسيه قديم و بعدها بين ايران و آذربايجان تعريف شده بود اما نكته مهم در اين خصوص اينكه منظور اصلي احداث هر دو سد تنظيم آب براي اهداف كشاورزي است اما امكان توليد برق هم دارند، مثلا خداآفرين يك نيروگاه ۱۰۰ مگاواتي سمت ايران و يك نيروگاه ۱۰۰ مگاوتي هم سمت آذربايجان دارد، همچنين قيزقلعه‌سي يك نيروگاه ۴۰ مگاواتي سمت ايران و يك ۴۰ مگاواتي سمت آذربايجان دارد يعني همزمان دو منظور مختلف را برآورده مي‌كنند ولي هدف اصلي‌شان تنظيم آب براي كشاورزي است.
وي افزود: اما نكته مهم اينكه وقتي اين سدها ساخته مي‌شدند ارمنستان به آذربايجان حمله كرد و آذربايجاني‌ها از منطقه بيرون رفتند و اين سد با هماهنگي ايران و ارمني‌ها ساخته شد و تقريبا به مراحل پاياني خود رسيده بود كه دوباره آذربايجان مناطق را تحت اشغال درآورد و اكنون مجددا يك سد مرزي بين ايران و آذربايجان احداث شده است، به هرحال اين دو سد يكي از سازه‌هاي مهمي بودند كه امكان استفاده از ارس را براي ايران و آذربايجان فراهم مي‌كند، طبيعي است كه ما هرچه از پتانسيل ارس بيشتر استفاده كنيم امكان اينكه در بالادست برداشت‌هايي انجام شود و ما بعدا نتوانيم از آن سود ببريم را كمتر مي‌كند.
اين عضو كنفدراسيون آب گفت: ما هنوز در مجموعه ارس دو نيروگاه جرياني به سمت ارمنستان به نام «مغري» و ديگري در سمت ايران به نام قره‌چيلر داريم كه سال‌ها است به روش‌هاي مختلف در حال تامين مالي هستيم كه ۸۰۰ مگاوات برق توليد كند، مطالعات آن تمام شده و بيش از ۱۰ تا ۱۵ سال است كه براي اجرا متوقف است، در حالي كه مي‌تواند كمك كند كه ظرفيت بهره‌برداري را از ارس بالا ببريم، البته طرح‌هاي كشاورزي هم براي برداشت از ارس تعريف كرديم، يعني اينكه برنامه‌ريزي نسبتا مناسبي روي ارس داريم كه برخي نهايي شده، برخي در حال اجرا و برخي نيز هنوز به اجرا درنيامده است. وي درباره تاثير اقدامات تركيه روي ارس گفت: قطعا اتفاق بالادست اين رودخانه به‌شدت طرح گاپ و اقدامات روي دجله و فرات نيست. اما برخي نگراني‌ها هم وجود دارد كه شايد اتفاقات گاپ در ارس هم تكرار شود، تركيه در بالادست ارس كشاورزي چنداني ندارد كه بخواهد از آن استفاده كند مگر اينكه آب را به نقاط ديگر منتقل كند.
رييسي تاكيد كرد: مهم‌تر از هر چيزي بايد يادمان باشد كه رودخانه‌هاي مرزي محل تقابل كشورها نيستند بلكه محل اين است كه كشورها با هم تعامل كنند و منافع مشتركي از رودخانه‌هاي مرزي داشته باشند آنگاه به جاي اينكه در حال كشمكش باشيم امكان اينكه بتوانيم بهره‌برداري بهتري از منابع آبي مشترك داشته باشيم، افزايش خواهد يافت. برخي كشورها آب دارند؛ اراضي ندارند و بالعكس.
وي بيان داشت: مثلا ايجاد اتحاديه منطقه‌اي در اين زمينه بين ايران، آذربايجان، سوريه و عراق امكان مناسب‌تري فراهم مي‌كند كه بتوانيم تعاملات بهتري در اين زمينه داشته باشيم. به‌نظر مي‌رسد بايد به اين نكته فكر كنيم تا مي‌توانيم برنامه‌هايي كه قبل‌تر پيش‌بيني مي‌كرديم را هرچه سريع‌تر به اجرا درآوريم، سال‌ها است كه سد خداآفرين ساخته شده ولي بيش از ۴ يا ۵ سال است كه امكان بهره‌برداري از ۲ نيروگاه ۱۰۰ مگاواتي فراهم نشده است، قرار بود از محل پولي كه ما براي ساخت اين دو نيروگاه و سد براي هر دو كشور ايران و آذربايجان پرداخت كرديم، تامين شود يعني بنا بود آذربايجان سهم خود را پرداخت كند كه ظاهرا اين اتفاق نيفتاده البته مذاكرات زيادي در قالب كميسيون مشترك ايران و آذربايجان در خصوص هزينه‌ها صورت گرفته و هنوز هم جريان دارد و احتمالا به نتايجي هم رسيده است.
اين كارشناس حوزه آب خاطرنشان كرد: مهم‌ترين موضوع در حوزه ارس اينكه همين سازه‌هايي كه ما روي ارس احداث كرده‌ايم را بتوانيم به بهره‌برداري كامل برسانيم اكنون يك نيروگاه ۱۰۰ مگاواتي در خداآفرين يك نيروگاه ۱۰۰ مگاواتي در قره‌چيلر و يك نيروگاه ۴۰ مگاواتي داريم در حوزه ارس داريم، يعني ۲۴۰ مگاوات نيروگاه برقابي آماده داريم كه به دليل عدم سرمايه‌گذاري نتوانسته‌ايم از آن استفاده كنيم، ما مخزن خوبي در خداآفرين داريم و نيروگاه قره‌چيلر نيز جرياني است و به خشكسالي و كم‌آبي هم ربطي ندارد، نيروگاه قيزقلعه‌سي هم كه از بالا تنظيم مي‌شود. نتيجه اينكه به نظر مي‌رسد اگر بخواهيم در حوزه ارس برنده باشيم بايد تاسيساتي را كه در محدوده اين رودخانه قرار دارد سريع‌تر به بهره‌برداري برسانيم و اين مهم‌ترين اقدامي است كه ايران در كنار ديپلماسي فعال در بالادست ارس بايد داشته باشد.
وي درباره آلايندگي ارس و راهكار حل اين معضل نيز توضيح داد: در اين رابطه بايد كنوانسيون مشترك شكل گيرد، ارمنستان يك معدن مس در اين منطقه دارد و يكي از مهم‌ترين عوامل آلايندگي اين رود است كه در حوزه نيروگاه قره‌چيلر مطرح است، اكنون مقامات مربوطه كشورهاي ذينفع در حال بررسي و گفت‌وگو موضوع هستند، چراكه يكي از نكات مهم بهره‌برداري از ارس حفظ مسائل محيط زيستي آن است. اكنون كساني كه در منطقه حوضه ارس حضور دارند از توليدات آبي اين رودخانه به علت بوي فلزات سنگين استفاده نمي‌كنند، بنابراين همكاري مشترك را مي‌طلبد كه بتوانيم باهم مساله را حل كنيم.
رييسي تاكيد كرد: هيچ مساله محيط زيستي بدون تعامل حل نخواهد شد، وقتي در مورد رودخانه‌هاي مرزي قوانين سفت و سختي نداريم چيزي جز پيمان منطقه‌اي به ما كمك نمي‌كند كه باهم فعاليت كنيم، همان‌گونه كه در حوضه دانوب فعاليت‌هاي منطقه‌اي براي مديريت مشترك حوزه به وجود آمده؛ به‌نظر مي‌رسد راهكار و ديپلماسي مناسب؛ ايجاد يك سازماني براي مديريت مشترك حوضه آبي است كه مسائل زيست محيطي را هم شامل مي‌شود.
