تغييرات اقليمي چالش تازه تمام كشورهاي جهان
باران‌هاي سيل آسا، فرونشست زمين و توفان گرد وغبار بحراني چالشي براي ايران امروز
قطعا بايد اين اتفاق‌ها مي‌افتاد تا هم مردم و هم مسوولان باور كنند كه در آينده‌اي نه چندان دور كشور با بحران‌هاي اقليمي متعدد مواجه خواهد شد. از افزايش بي سابقه دماي هوا تا بارش‌هاي سيل آسا در تابستان و از سوي ديگر كمبود آب و پديده گرد و غبار كه حالا ديگر مخصوص به يك شهر و استان نيست اكثر شهرها و استان‌ها از آن رنج مي‌برند.
قطعا بايد اين اتفاق‌ها مي‌افتاد تا هم مردم و هم مسوولان باور كنند كه در آينده‌اي نه چندان دور كشور با بحران‌هاي اقليمي متعدد مواجه خواهد شد. از افزايش بي سابقه دماي هوا تا بارش‌هاي سيل آسا در تابستان و از سوي ديگر كمبود آب و پديده گرد و غبار كه حالا ديگر مخصوص به يك شهر و استان نيست اكثر شهرها و استان‌ها از آن رنج مي‌برند. طي روز‌هاي گذشته وضعيت به حدي بحراني شده كه در برخي از شهرها و استان‌ها حتي ادارات هم تعطيل و يا ساعات كاري شان نصف شده است. از يك طرف آلودگي هوا به واسطه ريزگردها و غبارهاي محلي و از سوي ديگر گرماي بي سابقه كه حالا باعث شده تا در تهران هم با قطع برق‌هاي مكرر مواجه باشيم. مساله اينجاست كه حل اين مشكلات هيچ كدام راهكار ساده‌اي ندارد و نمي‌توان با تصميم‌هاي خلق الساعه آنها را رفع كرد. در حال حاضر يكي از عوامل بروز گرد و غبار در اكثر شهرهای استان‌ها خشك شدن تالاب‌ها و درياچه‌ها و رودهايي است كه در اين شهرها يا در جوار آنها قرار دارند. در حال حاضر نه تنها سيستان و بلوچستان كه طي سال‌هاي گذشته نيز با اين گرد و غبارها و خشكسالي مواجه بوده يا مردم اهواز و خوزستان كه نفس‌هايشان به شماره افتاده حالا ديگر حتي نفس كشيدن در أصفهان و قم و ديگر شهرها هم سخت شده است.
حالا ديگر خيلي از ما اسم تغييرات اقليمي برايمان آشناست. تغيير اقليم اين روزها بيش از هر چيز با گرم شدن هوا همراه شده است. مشكلي كه نه تنها كشور ما كه اكثر كشورهاي دنيا و حتي كشورهاي پيشرفته هم از آن در امان نمانده‌اند. وقتي گرماي هوا در همه جاي كره زمين باعث مرگ و مير انسان‌ها مي‌شود يعني شرايط به اندازه كافي بحراني است. در واقع افزايش دما هم يعني خشكسالي بيشتر، كم شدن محصولات كشاورزي و غذا و از بين رفتن بسياري از موجودات زنده. تغييراتي كه حالا در ايران مدتي است شروع شده. باران حالا سال‌ها است در مركز فلات ايران كم شده و مردم براي كشاورزي چاه مي‌كنند.
فرونشست زمين ارمغان ديگري از تغييرات اقليمي
عاطفه اكبري، كارشناس محيط زيست درباره كم آبي و استفاده بي رويه از آب‌هاي زير زميني و عواقب آن به «تعادل» مي‌گويد: فرونشست بزرگ‌ترين خطر بي‌آبي براي شهرهايي است كه در مركز ايرانند. همين حالا هم بعضي بخش‌ها در اصفهان هر سال تا 18 سانتي متر نشست مي‌كند. تغيير اقليم در بقيه كشور هم اثرات خودش را دارد.
او مي‌افزايد: طبق پيش بيني‌ها در سه استان شمال غرب كشور، تا چند دهه بعد، هوا تا 5 درجه گرم و باران به‌شدت كم مي‌شود. در چنين شرايطي حتما درياچه اروميه براي هميشه خشك مي‌ماند و ديگر اميدي به زنده كردن آن نخواهد بود. كشاورزي هم در اين منطقه كه شغل بسياري از مردم است، در خطر قرار مي‌گيرد. حتي استان‌هاي شمالي هم كه بارش‌هاي خوبي دارند از تغييرات اقليمي در امان نيستند. كارشناسان مي‌گويند در گيلان سفيدرود هم دارد كم آب مي‌شود. اكبري به استان‌هاي جنوبي و جنوب شرقي اشاره كرده و مي‌گويد: خوزستان و سيستان و بلوچستان با باران‌هاي
سيل آسا مواجه‌اند. بالا رفتن دماي اقيانوس هند جريان مانسون ايجاد مي‌كند كه نتيجه آن را همين الان هم داريم مي‌بينيم، سيل‌هايي كه خانه‌هاي مردم را خراب مي‌كند. گرچه گرما، خشكي و سيل در همه جاي دنيا هست، اما احتمالا در ايران خطرناكتر است، چرا كه مسوولان در ايران نشان داده‌اند محيط زيست برايشان اولويت اول نيست.
اين كارشناس محيط زيست ادامه مي‌دهد: مساله به حدي بغرنج است كه حتي كانديداهاي رياست‌جمهوري در مناظرات انتخاباتي هم برنامه خاصي براي جلوگيري از اين بلاياي محيط زيستي نداشتند. حتي وعده افزايش محصولات كشاورزي براي صادرات هم دادند!
او به مساله تاسيس وزارت تغيير اقليم كه پیشنهاد آن از سوي برخي فعالان حوزه محيط زيست داده شده اشاره كرده و مي‌گويد: تاسيس اين وزارتخانه به معناي جلوگيري از تغيير اقليم نيست، چرا كه ما توان اين كار را نداريم هيچ كشوري نمي‌تواند مانع از تغيير اقليم شود اما مي‌توانيم شرايط سازگاري با آن را فراهم كنيم. در واقع اگر هر چه زودتر براي اين حل يا كنترل اين بحران‌ها تصميمي اتخاذ نشود شايد فردا هم ديگر دير باشد.
ايران در محاصره توفان گرد و خاك
اين در حالي است كه طبق گفته‌هاي رييس مركز ملي پيش بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هواي سازمان هواشناسي تا روز جمعه در برخي نقاط استان‌هاي واقع در شمال شرق، شرق، جنوب شرق، مركز و دامنه‌هاي جنوبي البرز مركزي در برخي ساعات وزش باد شديد و گردوخاك و توفان پيش‌بيني مي‌شود.
صادق ضياييان ضمن اشاره به وقوع رگبار و رعد و برق در برخي استان‌ها، از وزش باد شديد و خيزش گرد و خاك و توفان در نقاط مختلف كشور خبر داد.
تالاب گاوخوني منشاآلودگي هواي اين روز‌هاي استان اصفهان است
از سوي ديگر فرماندار شهرستان ورزنه با اشاره به وضعيت آلودگي هواي اين چند روز استان اصفهان گفت: يكي از منشا‌هاي اين آلودگي تالاب گاوخوني است، چند سالي است كه حقابه تالاب گاوخوني توسط وزارت نيرو و شركت آب منطقه‌اي داده نشده و امروز تمام استان و حتي استان‌هاي اطراف را گرفتار كرده است.
سعيد رحيمي افزود: كارشناسان بر اين باور هستند كه اگر اين ماجرا تداوم داشته باشد، در شعاع ۵۰۰ كيلومتري اين تالاب ريزگردها منجر به اثرات بدي خواهد شد.
فرماندار ورزنه با اشاره به نتايج موضوع آلودگي هواي استان اصفهان عنوان كرد: اين آلودگي هوا ضررهايي در حوزه‌هاي مختلف از جمله اقتصادي، بهداشت و درمان خواهد داشت.
رحيمي تصريح كرد: درخواست ما است كه دولت چهاردهم ستاد ملي تالاب گاوخوني را تشكيل دهد و اگر به قانون تمكين كنيم و حقابه تالاب را بدهيم با شرايط فعلي مواجه نخواهيم بود.
بروز سيل‌هاي مخرب و فرسايش خاك
احمد ميراني، فعال محيط زيست نيز يكي ديگر از دلايل بروز اين همه ناملايماتي طبيعي از سيل و فرونشست زمين گرفته تا بروز گرد و غبار و افزايش بي رويه دما را بي توجهي به ارزش خاك دانسته و مي‌گويد: تا زماني كه آب و خاك را جدا از هم ببينيم نمي‌توانيم به هدفمان كه حفاظت از اين منابع است برسيم، اين دو مولفه بايد در كنار هم ديده شوند، اين روزها به اين نتيجه رسيده‌اند كه آلودگي هوا و انتشار دودكش‌ها بر روي زمين مي‌نشيند و اثرات مخربي به همراه دارد بنابراين جدا مديريت كردن هر كدام از اين مولفه‌ها فايده‌اي به همراه نخواهد داشت.
او مي‌افزايد: بر اساس اعلام فائو يك چهارم تنوع زيستي دنيا داخل خاك است و سه چهارم بعدي هم در خاك نگهداري و حفظ مي‌شود، در واقع بقيه تنوع زيستي موجود در جنگل‌ها هم در خاك حفاظت مي‌شوند به اين معنا كه خاك از درختان نگهداري مي‌كند و باعث مي‌شود تنوع زيستي شكل بگيرد، علاوه بر اين در مناطق كويري هم خاك باعث شكل‌گيري و حفظ تنوع زيستي مي‌شود.
اين فعال محيط زيست اضافه مي‌كند: بنابراين بايد بحث آب، خاك، هوا و تنوع زيستي به صورت اكوسيستمي و مديريت همه‌جانبه در كنار هم ديده شود، يكي از مواردي كه بايد در اين بخش از مديريت به آن توجه شود بحث پخش سيلاب است، يعني اگر خاكي داشته باشيم كه قدرت نفوذ مناسبي نداشته باشد در صورت بروز باران، آب فرصت نفوذ در خاك را پيدا نخواهد كرد و وقتي كه سرعت و حجم باران زياد مي‌شود به سيل تبديل شده و روي زمين جاري مي‌شود و هر آنچه در مسير باشد را با خود مي‌برد.
فرصت نفوذ را از آب گرفته ايم
او مي‌افزايد: بنابراين اگر به آب فرصت نفوذ بدهيم سيلي جاري نخواهد شد، اين كار زماني اتفاق مي‌افتد كه خاك تخريب نشده باشد تا قدرت نفوذ را از دست ندهد و آن را حفظ كند، در اين صورت آب به جاي اينكه به سيلاب تبديل شود در خاك نفوذ مي‌كند و باعث تغذيه منابع آبي زير زميني مي‌شود كه همزمان با آن رطوبت خاك هم حفظ مي‌شود كه در اين صورت دچار فرسايش و تخريب نخواهد شد.
احمد ميراني بر اهميت پخش سيلاب در زمان وقوع سيل مي‌گويد: اين يكي از موضوعات مهمي است كه در آبخيزداري هم بسيار حايز اهميت است، در واقع ارتباط زيادي بين آبخوانداري و آبخيزداري با پخش سيلاب وجود دارد اگر بتوانيم رابطه بين آبخيزداري، آبخوانداري، آب، خاك و تنوع زيستي را درك كنيم و حفاظت از آنها را در سياست‌گذاري‌ها كنار هم ببينيم موفق خواهيم شد.
برنامه هفتم و طرح پخش سيلاب ها
اين در حالي است كه مدير كل حفاظت و مديريت زيست محيطي آب و خاك سازمان محيط زيست به ايسنا گفت: طرح پخش سيلاب در دستور كار وزارت نيرو قرار گرفته و براي اولين بار در برنامه هفتم به‌طور كامل به اين طرح پرداخته شده است كه قطعا اجراي آن نقش بسياري در كاهش تخريب سيلاب‌ها و به‌طور كلي بروز سيل خواهد داشت، در واقع مهار سيلاب‌ها، تغذيه سفره‌هاي آب زيرزميني، بهبود پوشش گياهي و افزايش توليد مراتع از پيامدهاي اجراي طرح‌هاي پخش سيلاب در كشور است كه بايد جدي به آن پرداخته شود.
