فرونشست در پايتخت؛ فراتر از بحران

رييس بخش زلزله‌شناسي مهندسي و خطرپذيري مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با بيان اينكه مساله فرونشست در تهران به فرابحران رسيده، گفت: طول رشته قنات شناسايي شده در تهران 600 كيلومتر است و در بسياري از مناطق قنات‌ها شناسايي نشده‌اند.

علي‌ بيت‌الهي در گفت‌وگو با ايلنا، درباره حادثه فرونشست خيابان ونك و تهديد خطر فرو نشست‌هاي بعدي براي تهران اظهار داشت: علاوه بر خطوط قديمي لوله‌هاي آب كه برخي از آنها نقش موقعيت درستي ندارند، فرسوده هستند و در اثر ارتعاشات محيط گسيخته مي‌شوند و نشتي آب ناشي از اين لوله‌ها است، يكي از مهم‌ترين عوامل فرو ريزش و فرونشست‌هاي ناگهاني زمين در تهران وجود قنات‌هاي رها شده داراي مالك است.

وي با بيان اينكه اين قنوات داراي مالكيت شخصي هستند اما در عمل رها شده‌اند، ادامه داد: در اداره ثبت املاك و اسناد دفتر قنوات مستقر است و هنوز هم هر رشته قنات مالك شخصي دارند چراكه در گذشته از اين قنات‌ها براي آبياري استفاده مي‌كردند اما الان با ساخت وسازها در تهران اين رشته قنوات از حيز انتفاع خارج شده‌اند.

رييس بخش خطرپذيري مركز تحقيقات وزارت راه‌ و شهرسازي تاكيد كرد: مشكل اين است كه اين قنوات به صورت رسمي سند مالكيت شخصي دارند اما به‌طور واقعي رها شده‌اند و كسي مسووليت نگهداري، صيانت و جلوگيري از ريزش آنها را ندارد و هيچ دستگاهي مسووليت اين قنوات را برعهده نمي‌گيرد و اين قنوات به صورت حقوقي بايد تعيين تكليف شوند.
بيت‌الهي گفت: در برخي از مناطق تهران و برخي از دانشگاه‌ها و ادارات از آب اين قنوات براي آبياير فضاي سبز استفاده مي‌كنند اما از نظر حقوقي مسووليت حفظ و صيانت از آنها را ندارند چراكه اين قنات‌ها مالك شخصي دارد كه احتمالا مالك‌ها در قيد حيات هم نيستند.
وي درباره ارتباط مالكيت قنوات با اين پديده فرونشست اظهار داشت: با ساخت‌وسازها و گودبرداري‌هاي مستمري كه در حال انجام است جلوي اين قنات و مجاري آب زيرسطحي مسدود مي‌شود و آب از شمال به جنوب در اين تونل‌هاي زيرسطي جريان دارند كه در زمان بارندگي اين جريان بسيار پرقدرت مي‌شود و وقتي اين جريان به موانع مانند ساخت وسازها برمي‌خورند، متمركز مي‌شوند در نهايت منجر به فرو ريزش خواهند شد.
رييس بخش خطرپذيري مركز تحقيقات راه‌ و شهرسازي افزود: در بررسي‌هاي مختلفي كه در فروريزش داشتيم، دريافتيم كه عمده دلايل فرو نشست وجود قنوات رها شده است. شاهد آن بوديم وقتي يكي از ايستگاه‌هاي متروي خط هفت را افتتاح كردند چشمه علي شهر ري خشك شد و در اين مسير اين آب يك جايي انباشته مي‌كند و در نهايت راه خود را پيدا و باز مي‌كند و وقتي آب مواد خاك را مي‌كند، حفرات بزرگي زير زمين ايجاد مي‌شود كه در سطح زمين ديده نمي‌شود. در ادامه آرام آرام در اثر ارتعاشات محيطي سقف اين حفرات ريزش مي‌كند و اين حفره به تدريج به سطح زمين مي‌رسد و به ناگهان شاهد فرو نشست حادثه‌زا و احتمالا با تلفات در آن منطقه مي‌شويم.

بيت‌الهي گفت: يكي از مهم‌ترين تصميمات براي كاهش فروريزش تعيين تكليف حقوقي مالكيت و مسووليت رشته قنوات رها شده است.
وي با اشاره به نقشه قنوات تهران تاكيد كرد: نقشه‌اي از قنوات تهيه شده و قنات‌هايي كه امتداد آن از شمال به جنوب است و به صورت اوريب همه انها در منطقه 12 (محدوده بازار – خيابان مولوي) تجمع پيدا مي‌كنند و پايين‌تر از آن به سمت شهر ري ادامه مي‌روند و اگر از غرب به شرق پيمايش داشته باشيم هر 500 متر يك رشته قنات تلاقي پيدا مي‌كنيم.

رييس بخش خطرپذيري مركز تحقيقات وزارت راه‌ و شهرسازي گفت: طول رشته قنات شناسايي شده در تهران 600 كيلومتر است و در بسياري از مناطق قنات‌ها شناسايي نشده‌اند براي مثال در همان منطقه 12 و منطقه مركزي به دليل پوشش قديمي رد رشته قنوات گم شده و همچنين 50 هزار حلقه چاه قنات شناسايي شده است.
بيت‌الهي افزود: حال تصور كنيد در شهري تونل‌هايي آب با اين حجم وجود دارد و اين تونل‌هاي آب رها شده‌اند و با توجه به توسعه ساخت و ساز و گسترش ارتعاشات محيطي در اين شهر اين عامل خطر بحراني‌تر مي‌شود.

وي با بيان اينكه يكي از اقدامات شهرداري تهران و دولت اين است كه درباره مسووليت نگهداري اين قنوات تصميم بگيرند چراكه قطعا پر كردن اين قنوات كار درستي نيست، گفت: در حال حاضر، از مواهب قنات‌ها استفاده مي‌كنند اما وقتي از نگهداري آنها صحبت مي‌‌شود، مي‌گويند مالك آنها نيستيم و قنوات را رها مي‌كنند، معتقدم راهكار اين است كه مسووليت نگهداري قنات‌ها را شهرداري بر عهده بگيرد و براي آبياري فضاي سبز از اين قنات‌ها استفاده كند.
رييس بخش خطرپذيري مركز تحقيقات وزارت راه‌ و شهرسازي در پاسخ به اين سوال كه آيا قبل از فروريزش علايمي براي جلوگيري از آن وجود دارد، تاكيد كرد: اين مناطق قابل شناسايي هستند و روش‌هايي براي آن داريم و از طريق ارسال رادار امواج مي‌توان حفره‌ها را شناسايي كرد و از تصاوير هوايي هم استفاده مي‌شود و امكان شناسايي و اقدامات ترميمي وجود دارد اما اين اقدامات انجام نمي‌شود در حاليكه مساله فرونشست تهران به فرابحران رسيده است. تنها در خيابان مولوي هفت فرونشست بزرگ رخ داده و شاهد فرونشست در مناطق ديگر از جمله محدوده ميدان انقلاب، خيايان كارگر، خيابان پيامبر و.... بوديم. در حالي كه در تهران موضوع فرونشست از بحران هم عبور كرده و به فرابحران رسيده اما در بخش تخصيص اعتبارات چيزي نمي‌بينيم و اقدامي نمي‌شود تنها در هر حادثه‌اي به اين موضوه اهميت مي‌دهند و تا حادثه‌اي ديگر اهميت آن فراموش مي‌شود.