بحران آب در كشور جدي است

بي توجهي به محيط زيست طي سال‌هاي متمادي باعث شده تا بسياري از شهرهاو استان‌هاي كشور دچارخسارات غير قابل جبراني در اين زمينه شوند. از فرسودگي خاك گرفته تا از بين رفتن پوشش گياهي و جانوري، از بروز سيل‌ها تا فرونشست زمين در نقاط مختلف. تمام اين اتفاقات زير سايه بي توجهي به مساله محيط زيست و از بين رفتن ميراثي است كه قرار بود براي آيندگان باقي بگذاريم اما ...

تغييرات اقليمي شايد تنها يكي از دلايل بروز اتفاقات اخير كشور ما در حوزه محيط زيست باشد آنچه بيش از همه باعث به وجود آمدن اين مشكلات و معضلات شده است سال‌ها بي توجهي به منابع طبيعي است كه در اختيار داشته ايم و بدون در نظر گرفتن آينده آن را مصرف كرده ايم.
وقتي انسان به خود اجازه مي‌دهد تا به هر طريق در طبيعت مداخله كند بايد انتظار پاسخ طبيعت را هم داشته باشد. از سال ۱۳۹۹ تا كنون اكثر سيل‌هايي كه در كشور اتفاق افتاده و باعث خرابي خانه‌ها و از بين رفتن جان شهروندان شده است به دليل بي توجهي به اصول ساخت و ساز‌هاي شهري و تجاوز به حريم رودخانه و جنگل‌ها بوده است. از بين بردن پوشش گياهي براي ساخت مسكن، عدم توجه به حريم رودخانه و در نظر نگرفتن سفره‌هاي آب زيرزميني در مناطقي كه ساخت و ساز انجام مي‌شود. از بين بردن سيل بندهاي طبيعي و ...همه و همه باعث شده‌اند كه طي همين چند سال گذشته ما بيشترين خسارت ناشي از سيل را در كشور متحمل شويم. باراني كه روزي كشاورزان و دامداران و ديگر مردم براي باريدن آن دست به دعا برمي‌داشتند و آن را نشانه رحمت الهي مي‌دانستند حالا تبديل شده به يكي از پر مخاطره‌ترين اتفاقات طبيعي براي كشور ما !

سيل در خشكسالي

اما نكته اينجاست كه با وجود تمام اين بارش‌هاي سيل آسا مساله خشكسالي و كمبود آب در كشور همچنان يكي از دغدغه‌هاي اصلي به شمار مي‌رود. اينكه مي‌گويند جنگ آينده نه تنها در ايران كه در سراسر جهان جنگ آب خواهد بود پيش بيني چندان غير معقولي هم نيست. كافي است نگاهي به شرايط حاكم بر جوامع و منابع آبي كه مردم از آن استفاده مي‌كنند بيندازيم. به اين ترتيب شايد كشور ما تنها كشوري نباشد كه از كمبود آب رنج مي‌برد اما قطعا يكي از آن دست كشورهايي خواهد بود كه در صورت عدم توجه مسوولان و مديريت درست منابع آبي به يكي بزرگ‌ترين كشورهاي دست به گريبان با خشكسالي بدل شود. كشوري كه عليرغم مشكلات آبي دچار سيلاب‌هايي مي‌شود كه خسارات جاني و مالي زيادي از خود به جاي مي‌گذارد.

خودكفايي در كشاورزي

منابع آبي را از بين برد

حجت فرهمند، كارشناس محيط زيست و يكي از فعالان اين حوزه به «تعادل» مي‌گويد: متاسفانه سال‌هاي سال كارشناسان حوزه محيط زيست تلاش كردند تا مسوولان را از خودكفايي در كشاورزي به كشاورزي بوم شناختي ترغيب كنند اما عدم موفقيت در اين زمينه وضعيت كنوني را رقم زده است. او مي‌افزايد: حالا كار به جايي رسيده كه فرونشست‌ها به تهران هم رسيده‌اند و اين مي‌تواند زنگ هشدار بسيار خطرناكي براي بروز اتفاقات تلخ بعدي باشد. ضمن اينكه مساله كمبود آب هم كم كم به يك بحران در كشور ما تبديل مي‌شود. تصور اينكه قرار است طي ۱۰ سال آينده شهرهاي شمالي كشور به بيابان تبديل شوند براي هيچ كس قابل قبول نيست اما چه بخواهيم باور كنيم و چه نخواهيم اين چشم‌انداز آينده‌اي تلخ با ادامه روند كنوني در مصرف آب خواهد بود.

بي توجهي به محيط زيست

فاجعه به بار آورده است

اين كارشناس حوزه محيط زيست در ادامه با اشاره به بي توجهي مسوولان و مردم به محيط زيست و حفظ منابع آن مي‌گويد: در تمام سال‌هايي كه پشت سر گذاشتيم كارشناسان اين حوزه تلاش داشتند تا اهميت آن را به مردم و مسوولان گوشزد كنند اما بي توجهي‌ها باعث شد تا امروز گرفتار وضعيت بحراني در كمبود آب، خشكي تالاب‌ها و درياچه‌ها و تبديل شدن آنها به كانون‌هاي گردو غبار باشيم.

او مي‌افزايد: سال‌هاست كه دولت‌ها نه به مساله آب و نه به اهميت حفظ و نگهداري منابع آب زير زميني توجهي نداشته‌اند. مصرف بي رويه آب در صنايع و كشاورزي كشور ما را به يكي از كشورهاي درگير با خشكسالي تبديل كرده است. اگر رويه كنوني ادامه پيدا كند دير يا زود مساله آب به يك بحران تبديل خواهد شد.

قطعي آب در اكثر شهرها

فرهمند به قطعي آب در تابستان اشاره كرده و مي‌گويد: در حال حاضر اكثر شهرها با مشكل قطعي آب در تابستان مواجه هستند. حتي شهرك‌هايي كه در حاشيه تهران و البرز ساخته شده‌اند با اين معضل دست به گريبانند. قطع شدن آب براي ساعت‌هاي متمادي به يك روتين تبديل شده و مردم از نبود آب آن هم در گرماي بالاي ۴۰ درجه تابستان رنج مي‌برند. اين در حالي است كه ما نمي‌توانيم ميزان هدر رفت آب در شهرها را با ميزان هدر رفت آن در صنايع و كشاورزي مقايسه كنيم.

او مي‌افزايد: براي اكثر ما فكر كردن به اين مساله كه ممكن است شهرهاي شمالي كشور با كمبود آب مواجه شوند هم مانند يك دروغ باورنكردني بود اما الان با اين مشكل مواجه شده ايم و اگر باز هم در برابر اين مساله دست روي دست بگذاريم قطعا كمبود آب در كشور مي‌تواند ادامه زندگي در برخي نقاط را غير ممكن كند.

اين كارشناس محيط زيست در پايان مي‌گويد: به نظر من مهم‌ترين معضلي كه دولت چهاردهم با آن مواجه است و بايد راهكاري هدفمند براي آن در نظر بگيرد رفع بحران آبي كشور است. توجه به محيط زيست و معضلات حوزه آبي بايد در دستور كار دولت قرار بگيرد و بر خلاف ديگر دولت‌ها كه تنها به شعار دادن در اين باره دلخوش بودند كاري عملي بايد در اين زمينه صورت بگيرد تا بتوانيم بحران آبي پيش رو را با كمترين خسارت پشت سر بگذاريم.

مهم‌ترين اولويت دولت چهاردهم

بايد آب باشد

از سوي ديگر سيد محمد مجابي در گفت‌وگو با خبرآنلاين به موضوع فرابخشي بودن مشكلات زيست محيطي اشاره كرد و گفت: لازم است نهادي در كشور راه‌اندازي شود تا بتواند بيانگر مطالبات مردمي باشد و از طرفي انتقال‌دهنده حقوقي كه طبيعت و محيط زيست بر مردم دارد. اين نهاد كه به نوعي مي‌تواند پارلمان محيط زيستي نام بگيرد جايي است كه مردم بتوانند هم مطالبات محيط زيستي را بيان كنند و هم مسووليت‌هاي محيط زيستي كه مردم بايد رعايت كنند از طريق اين پارلمان به آنها گفته شود و وظايف دستگاه‌ها روشن شود.

او در توضيح اين مطلب ادامه داد: ما ساختارهاي متعدد مردمي را داريم مثلا داراي شوراهايي هستيم كه تعداد افرادشان در سطح شهرها و كلانشهرها و روستاها به ۱۲۰ هزار نفر مي‌رسد. در اكثريت قريب به اتفاق اين شوراها نيز، كميته‌هاي مربوط به محيط زيست فعال است. اتاق بازرگاني و ... نيز نمايندگان صنوف مختلف و البته جايگاه قابل تامل مجلس دانش‌آموزي، نهادهاي غير دولتي و حتي هيات‌ها مي‌توانند در اين پارلمان فعال شوند.

راه‌اندازي پارلمان محيط زيستي

او اضافه كرد: اعتقادم بر اين است كه اگر بتوانيم پارلمان محيط زيستي راه بيندازيم تا محل گفت و شنود مطالب مختلف باشد بخشي از مشكل حل خواهد شد.

مجابي با تاكيد بر اينكه ايران كشوري خشك و نيمه خشك است و از اين رو ضرورت دارد براي حل مساله آب تدبير ويژه‌اي انديشيده شود، گفت: يكي از بحراني‌ترين مسائلي كه كشور از آن رنج مي‌برد، بحث آب است. ما در ايران داراي اضافه برداشت از آب جاري و زير زميني هستيم. در شرايط حاضر بيشتر از ۱۵۰ ميليارد متر مكعب بيش از ظرفيت آب‌هاي زيرزميني برداشت كرديم.

معاون سابق سازمان حفاظت محيط زيست گفت: در برخي موارد اين برداشت از آب‎‌هاي زيرزميني خاصيت اكولوژيكي زمين را از بين برده و زمين دچار فروچاله و فرونشست شده است.حجم آبي كه استفاده شده باعث گرديده حقابه طبيعت با مشكل مواجه شود و تالاب‌هاي متعدد رو به خشكي رفته‌اند. از اين رو ضرورت دارد برنامه دقيقي را براي آب اجرايي كنيم.

اصلاح الگوي كشت بايد اجرا شود

مجابي گفت: در حال حاضر هشتاد ميليارد متر مكعب آب به بخش كشاورزي داده مي‌شود. البته ممكن است آب تحويلي بخش كشاورزي از اين رقم كمتر باد اما به هر حال اگر بخواهيم اقدامي با بالاترين اثرگذاري داشته باشيم، بايد به اين بخش توجه كنيم. با اصلاح الگوي كشت و در نظر گرفتن آب مجازي و افزايش راندمان آب در بخش كشاورزي و ايجاد ثروتي به مراتب بيشتر از يك متر مكعب آب، وضعيت را بهبود دهيم.

اين فعال محيط زيست تاكيد كرد: براي تحقق اين هدف آبهايي كه به راحتي از دست مي‌دهيم را بايد به چرخه برگردانيم. ايران ۹ ميليارد متر مكعب آب شرب در اختيار داريم. ۶.۲ ميليارد متر مكعب فاضلاب در ايران توليد مي‌شود كه ۱.۲ ميليارد متر مكعب آن بازچرخاني مي‌شود. از سوي ديگر هدررفت آب در ايران بالاست. ميزان زيادي از شبكه آب رساني دچار فرسودگي است و تنها در تهران هدررفت آب در شبكه انتقال بيش از 20 درصد برآورد شده است.

بايد با تغييرات اقليمي تطبيق پيدا كرد

مجابي گفت: تغييرات اقليمي اتفاق مهم ديگر است. در اين چند سال اخير ميزان گرمايي كه در كشور تجربه مي‌شود غيرقابل تصور است. لازم است ما براي سازگاري با اين تغييرات آماده شويم. ما در حوزه سدسازي اقدامات زيادي كرديم اما در حوزه آبخير و آبخوان اصلا به اون ميزان حركت نكرديم و تعادلي وجود ندارد. با توجه به اينكه پيش‌بيني مي‌كنيم به علت ورود مونسون از درياي عمان شاهد بارندگي‌هاي شديد باشيم، بايد پايين دست سدها و شبكه‌هاي آبخيرداري و آبخوان داري را تكميل كرد.