دوشنبه سياه بازارهاي جهاني

 بازارهاي مالي جهان، ازجمله وال‌استريت در نيويورك، روز دوشنبه ۱۵ مرداد با شدت گرفتن نگراني‌ها از ركود اقتصاد ايالات متحده صحنه سقوط شاخص‌هاي عمده بودند و اين شرايط موج ديگري از فروش گسترده سهام در بازارهاي مالي سراسر جهان را به دنبال داشته است. به ‌طوري كه در سراسر جهان بيشترين تيترهاي رسانه‌ها از اين روز بازار‌ها تحت عنوان دوشنبه سياه ياد كردند.

در معاملات صبح  (دیروز) دوشنبه و تا لحظه تنظيم اين خبر، شاخص «اس‌اند پي ۵۰۰» با ۲.۱ درصد كاهش همراه شد. شاخص صنعتي «داو جونز» ۱.۹ درصد و شاخص «نزدك كامپوزيت» هم ۲.۴ درصد كاهش داشت. اين كاهش‌ها تازه‌ترين موج فروش گسترده سهام كه سراسر كره زمين را فراگرفته است، در پي داشتند.

شاخص «نيكي ۲۲۵» ژاپن سقوطي ۱۲.۴ درصدي را تجربه كرد. اين بدترين سقوط شاخص نيكي در ۳۷ سال گذشته - يعني از روز معروف به «دوشنبه سياه» سال ۱۳۶۶ - بود.

بنابر گزارش‌ها عامل اصلي همه اين سقوط‌ها گزارشي بود كه روز جمعه ۱۲ مرداد منتشر شد و نشان داد كارفرمايان امريكايي، بسيار بيش از آنچه انتظار مي‌رفت، ميزان استخدام را كاهش داده‌اند و اين نگراني را ايجاد كرد كه نظام بانكي مركزي ايالات متحده (فدرال رزرو) با نرخ‌هاي بهره بالا به اميد مقابله با تورم، به ‌شدت و براي مدت طولاني ترمز اقتصاد امريكا را كشيده است.
مناطق ديگر جهان نيز كم ‌و‌ بيش به همين ميزان زيان ديده‌اند. شاخص «كاسپي» در كره‌جنوبي ۸.۸ درصد كاهش يافت، بازارهاي سهام در اروپا بيش ار ۲ درصد سقوط كردند، و بيت‌كوين ۹.۵ درصد كاهش يافت و به زير ۵۵ هزار دلار رسيد.
حتي قيمت طلا - كه به امن بودن در مواقع افت‌و خيز بازار مشهور است - حدود یک درصد كاهش يافت. مقداري از اين سقوط ناگهاني البته به دليل عدم اطمينان معامله‌گران است كه نمي‌دانند ميزان آسيب چه قدر شديد است و آيا «فدرال رزرو» ناچار به كاهش اضطراري نرخ بهره پيش از موعد برنامه‌ريزي شده بعدي در ۲۸ شهريور خواهد شد يا نه؟
برايان جيكوبسن، اقتصاددان ارشد در موسسه «مديريت سرمايه انِكس» مي‌گويد كه فدرال رزرو مي‌تواند با كاهش شديد نرخ بهره اين بحران را بگذراند، ولي اين حربه معمولا براي موقعيت‌هاي بسيار اضطراري - مانند كوويد - به كار مي‌رود و نرخ بيكاري ۴.۳ درصدي واقعا اضطراري به نظر نمي‌رسد. بنابراين او پيشنهاد مي‌دهد كه «فدرال رزرو مي‌تواند با متوقف كردن كاهش ذخاير خزانه و ساير اوراق قرضه دست كم نشان بدهد كه نسبت به آنچه در حال وقوع است، بي‌اعتنا نيست.
سرمايه‌گذاران نگرانند كه فدرال رزرو (بانك مركزي ايالات متحده) كاهش موثر نرخ بهره بانكي را بيش از حد به تاخير انداخته باشد؛ فرضيه‌اي كه نگراني‌ها در مورد بروز ركود در بزرگ‌ترين اقتصاد جهان را افزايش مي‌دهد؛ ركودي كه مي‌تواند به سرعت تمامي جهان را فرا بگيرد. در همين حال، گزارش روز جمعه وزارت كار امريكا نشان داد كه اقتصاد ايالات متحده در ماه گذشته تنها ۱۱۴ هزار شغل ايجاد كرده كه بسيار كمتر از ژوئن و بسيار پايين‌تر از حد انتظار بود. همزمان، اعلام شد كه نرخ بيكاري (۴.۳ درصد) به بالاترين سطح از اكتبر ۲۰۲۱ رسيده و سطح توليد كارخانه‌ها در يك هفته گذشته كاهش پيدا كرده است.
بانك سرمايه‌گذاري گلدمن ساكس در گزارشي اعلام كرد كه احتمال وقوع ركود اقتصادي در ايالات متحده از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد افزايش يافته است.
به اين ترتيب، تشديد نگراني‌ها از شكل‌گيري ركود فراگير در حالي بازارهاي سهام را فرا گرفت كه برخي برآوردها نشان داد كه ارزيابي‌هاي اوليه در مورد تاثير بلندمدت توسعه ابزارهاي هوش مصنوعي بر سودآوري شركت‌هاي بزرگ فعال در حوزه فناوري اطلاعات بيش از حد بوده است. بنابراين، وال‌استريت روز جمعه با فروش گسترده سهام شركت‌هاي بزرگ همچون آمازون، مايكروسافت و اپل مواجه شد.
البته اقتصاد ايالات متحده همچنان در حال رشد است و وقوع يك ركود اقتصادي با قطعيت فاصله زيادي دارد. فدرال رزرو از همان آغاز بالا بردن نرخ بهره در فروردين‌ ۱۴۰۲، معتقد بود كه گرچه اقدامات شديد و تهاجمي بيش از حد، اقتصاد را خفه مي‌كند ولي نرمش زياد هم سبب افزايش تورم مي‌شود و به همه ضرر مي‌زند.
ديويد مريكل، اقتصاددان شركت «گلدمن سكس» نيز بعد از گزارش روز جمعه احتمال ركود اقتصادي را با افزايش ۱۰ درصدي نسبت به قبل تنها ۲۵ درصد برآورد مي‌كند؛ چرا كه «داده‌ها در كل خوب به نظر مي‌رسند» و «عدم تعادل مالي عمده‌اي» مشاهده نمي‌شود.
مقداري از كاهش‌هاي اخير وال‌استريت هم مي‌توانند به علت جنون حول فناوري هوش‌مصنوعي و كاهش آتي نرخ‌هاي بهره باشد، كه باعث شد بازار سهام ركودي ده‌ها برابر بيش از قبل را تجربه كند. روز دوشنبه البته پس از انتشار گزارشي مبني بر اينكه رشد كسب‌ و ‌كارهاي خدماتي در ايالات متحده بيش از حد انتظار بوده است، بازار سهام كمي از زيان خود را جبران كرد. ولي شركت‌هايي كه سود آنها بيشترين ارتباط را با قدرت اقتصاد دارد، به دليل ترس از كاهش رشد، ضررهاي سنگيني را متحمل شدند.
با بدتر شدن اوضاع براي وال‌استريت، سهام شركت‌هاي تكنولوژي بزرگ «بيگ تك» هم به‌ شدت سقوط كرد. اين در حالي است كه در سال جاري شركت‌هايي مانند اپل و انويديا، حتي با وجود نرخ‌هاي بهره بالا، قيمت «اس‌اند پي ۵۰۰» را به ركوردها رسانده بودند.
روز دوشنبه قيمت سهام اپل ۵ درصد سقوط كرد و به دنبال آن شركت «بركشاير هاتاوي» با مالكيت وارن‌ بافِت اعلام كرد كه سهام خود در اپل را كاهش داده است.
سهام انويديا، شركت پيشتاز در توليد تراشه‌هاي هوش مصنوعي، در وال‌استريت هم ۶ درصد سقوط كرد و اين شركت اعلام كرد كه به جاي سود ۱۷۰ درصدي در سال جاري انتظار سودي ۱۰۴ درصدي را خواهد داشت.
اين همه در حالي است كه نگراني‌هاي خارج از سود شركت‌ها، نرخ بهره و شرايط اقتصادي نيز بر دوش بازار سنگيني مي‌كنند. وخيم‌تر شدن جنگ اسراييل و حماس مي‌تواند علاوه بر تلفات انساني، باعث نوسانات شديد قيمت نفت شود. نگراني درباره ديگر نقاط بحراني جهان نيز ادامه ‌دارد، در حالي كه انتخابات آتي رياست‌جمهوري در امريكا هم مي‌تواند اوضاع را بيشتر به هم بريزد.
تا پيش از اين نگراني وال‌استريت اين بود كه چگونه تغيير سياست‌هاي ناشي از انتخابات نوامبر مي‌تواند بر بازارها تاثير بگذارد اما حالا نگراني بيشتر اين است كه چگونه نوسانات شديد قيمت سهام مي‌تواند بر اين انتخابات تاثير بگذارد.