دامنه نوسان؛ حلال مشكلات

همانطور كه پيش بيني مي‌شد در معاملات روز گذشته دامنه نوسان افزايش يافت و اين افزايش در كنار حمايت از بازار نيز كارساز بود و شاهد رشد هرچند ناچيز شاخص كل بازار سرمايه هستيم.

سازمان بورس در اين مدت كوچك‌ترين اقدامات خود را دستاوردي بزرگ بيان مي‌كند، براي نمونه افزايش يا كاهش دامنه نوسان آن هم در شرايط حساس چه نتيجه‌اي جز خروج اعتماد مي‌تواند داشته باشد؟ سازمان بورس به جاي اينكه در مواقع حساس دست به كاهش يا افزايش دامنه نوسان بزند و آن را اقدامي بزرگ بيان كند بهتر است به سازوكار بازار رسيدگي كند.

براساس اعلام سازمان بورس از روز شنبه دامنه نوسان مثبت و منفي يك درصدي به مثبت و منفي دو درصد افزايش پيدا كرد. از سوي ديگر مقرر شده كه با هماهنگي‌هاي انجام شده با ۵۲ ناشر بورسي، اوراق فروش تبعي به منظور تضمين نرخ بازدهي ارزش دارايي سهام‌داران خرد منتشر شود.

فعالان بورسي عقيده دارند كه اين يك اقدام خوب اما موقتي است و قرار نيست هر بار بازار سرمايه با مشكلي مواجه شد از نسخه قديمي استفاده كنيم، نسخه دامنه نوسان را محدود كنيم، از فروش بازارگردان‌ها جلوگيري كنيم، اوراق تبعي منتشر كنيم و در نهايت هم تزريق مبلغي به بازار سرمايه.

طي 5 ماهه ابتدايي سال جاري بورس تهران ريسك‌هاي بسيار زيادي را تجربه كرد و سازمان بورس براي اينكه اين ريسك‌‌ها تاثيري روي بازار نداشته باشد دامنه نوسان را محدود كرد كه به عقيده كارشناسان اين تصميم در شرايط خاص تاثيري روي بازار و نحوه معاملات سرمايه‌گذاران ندارد و تنها مي‌تواند ورود نقدينگي به بازار را محدود سازد.

از ابتداي سال چهار بار دامنه نوسان محدود شده كه هر يك مدت زماني طولاني داشتند و اين طولاني بودن محدود شدن دامنه نوسان باعث شد كه سهامداران ترجيح دهند سرمايه خود را كمتر وارد بورس كنند.

ابتداي فروردين ماه بود كه اسراييل طي حمله هوايي به كنسولگري ايران در دمشق شهادت يكي از فرماندهان ارشد را رقم زد. ايران در پاسخ به اين حمله اسراييل، در ۲۵ فروردين ماه حملات موشكي و پهپادي را به خاك اين رژيم ترتيب داد. اين حملات اولين رويارويي مستقيم نظامي بين دو كشور از آغاز جنگ نيابتي ايران و اسراييل و شروع دور جديدي از چالش‌ها در منطقه‌غرب آسيا بود.سازمان بورس بعد از اين حملات ايران و احتمال پاسخ اسراييل، جلسه اضطراري را برگزار كرد و دامنه نوسان نمادها را محدود كرد. دامنه نوسان كليه نمادهاي سهام و حق تقدم سهام قابل معامله در بازارهاي بورس و فرابورس براي مدت سه روز متوالي به مثبت و منفي ۱ درصد و دامنه نوسان صندوق‌هاي سهامي نيز به مثبت و منفي ۲ درصد محدود گرديد. پس از اين موضوع و حدود يك ماه بعد، مساله سقوط هلي كوپتر رييس دولت سيزدهم و همراهان وي پيش آمد. صبح روز ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ ابراهيم رييسي براي افتتاح سد قيز قلعه‌سي به آذربايجان شرقي سفر كرد. در مسير بازگشت بالگرد حامل او در جنگل‌هاي ارسباران دچار سانحه شد. سيد محمدعلي آل‌هاشم امام‌جمعه تبريز، حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه، مالك رحمتي استاندار آذربايجان شرقي و چند تن ديگر، همراه او در بالگرد بودند. گروه‌هاي امدادي بلافاصله به محل سانحه بالگرد اعزام شدند؛ اما شرايط آب و هوايي تلاش براي امدادرساني را با سختي روبه‌رو كرده بود. صبح روز ۳۱ ارديبهشت، پس از پيدا كردن محل وقوع سانحه و يافتن لاشه بالگرد حامل سيد ابراهيم رييسي، خبر شهادت او و همراهانش منتشر شد. باز هم سازمان بورس تشكيل داد، اين بار تصميمي كه از اين جلسه خارج شد اين بود كه دامنه نوسان معاملات سهام مثبت و منفي ۲ درصد و صندوق‌هاي سهامي مثبت و منفي ۴ درصد تعيين شد. تصميمي كه تا ۹ تيرماه يعني پايان انتخابات رياست‌جمهوري ادامه داشت و بعد از آن دامنه نوسان كليه نماد‌ها به ۶ درصد افزايش يافت.

مساله اينجاست كه سازمان بورس درمان

هر دردي را دامنه نوسان مي‌داند.

سومين مساله نيز تقريبا يك ماه بعد پيش آمد و آن ترور مهمان يعني ترور اسماعيل هنيه بود. اسماعيل هنيه در حدود ساعت ۲ بامداد ۱۰ مرداد ۱۴۰۳ و پس از شركت در مراسم تحليف رييس‌جمهور مسعود پزشكيان به همراه محافظش در تهران ترور شد. روز چهارشنبه و شنبه بورس تهران از ترس پاسخ ايران به اين ترور اسراييل، سقوط كرد و در نهايت باعث شد تا روز شنبه ۱۳ مرداد سازمان بورس باز هم تصميم به محدود كردن دامنه نوسان از روز يكشنبه بگيرد. چهارمين محدوديت دامنه نوسان نيز چند روز پيش رخ داد و همچنان ادامه دارد. اين بار دليل محدويت دامنه نوسان سرخ پوشي بازار و سقوط شاخص بود.

بر اساس اعلام رييس سازمان بورس از روز يكشنبه 14 مرداد ماه دامنه نوسان به مثبت و منفي يك درصد رسيد. نكته قابل توجه اينجاست كه رييس سازمان بورس همان زمان اعلام كرده كه «شرايط سهامداران را درك و رصد مي‌كنيم» اگر موضوع درك شرايط است، چرا در دوره اول و دومين دوره رياست خود بر سازمان بورس عملكرد قابل توجهي براي سهامداران نداشت و تنها در شرايط دامنه نوسان را محدود كرد؟ شايد بارها مطرح شده كه رييس سازمان بورس در شرايط خاص كاري با بازار ندارد و گاها در شرايط خاص بازار و ريزش‌هاي متعدد با جلسه‌اي دامنه نوسان را محدود مي‌كند؛ اما يك سوال وجود دارد. آيا دامنه نوسان معجزه‌گر است؟

بازار سرمايه را دامنه نوسان نجات نمي‌دهد؛ بلكه تصميمات درست و به موقع مي‌تواند بورس تهران رااز گرداب چهارساله نجات دهد و شرايط خوبي براي آيندگان رقم زند. به عقيده كارشناسان بررسي رفتار معامله‌‌‌گران و سرمايه‌گذاران بورس، به‌خصوص در شرايط بحراني، از اهميت بسزايي برخوردار است. اتفاقات غيرقابل‌‌‌ پيش‌بيني‌‌‌ نظير جنگ، زلزله، ترور و... ممكن است بازار سرمايه را از حالت عادي خود خارج كند. به همين سبب قانون‌گذار اين اختيار را به سازمان بورس و اوراق بهادار داده است تا بازار سرمايه را حداكثر به مدت سه‌روز تعطيل كند. اين امر سبب ايجاد وقفه‌‌‌اي كوتاه مي‌‌‌شود تا بازار سرمايه به شرايط عادي خود بازگردد و سرمايه‌گذاران فرصت تصميم‌گيري با آرامش را داشته باشند. در عين حال زماني كه دامنه نوسان محدوديت مي‌شود حس ترس و عدم امنيت بيشتري به سرمايه‌گذاران داده مي‌شود و اغلب سرمايه‌گذاران اين نگرش را پيدا مي‌كنند كه مسوولان مربوطه به دليل اين‌كه شاخص به قعر چاه سقوط نكند دامنه نوسان را محدود و سرعت ريزش بازار را كمتر مي‌كنند. درحال حاضر به جز تصميمات و دستكاري دولت‌ها و مسوولان، نحوه برخورد سازمان بورس نيز با مشكلات بسيار مهم است كه به جاي حل مشكل به صورت موقت و كاهش اعتماد سهامداران مشكل بازارسرمايه را به صورت عمقي حل كنند.

بازار از دريچه معاملات

در معاملات اولين روز كاري هفته يعني شنبه، شاخص كل بورس تهران 14 هزار و 238 واحد نسبت به روز كاري گذشته بالاتر ايستاد و به سطح 2 ميليون و 12 هزار و 357 واحد رسيد.شاخص كل هم‌وزن بورس نيز با افزايش 2 هزار و 310 واحدي در رقم 635 هزار و 457 واحدي ايستاد. شاخص كل فرابورس 58 واحد رشد كرد به رقم 20 هزار و 725 واحد رسيد. همچنين شاخص هم وزن فرابورس با افزايش 457 واحد به سطح 109 هزار و 488 واحد رسيد.روز شنبه خالص تغيير مالكيت حقوقي به حقيقي مثبت شد و 161 ميليارد تومان پول حقيقي به بازار سهام وارد شد. در اين روز نماد فملي بيشترين ورود پول حقيقي را داشت كه ارزش آن 40 ميليارد تومان بود. پس از فملي، نمادهاي وبانك، فولاد، سصوفي و وبملت بيشترين ورود پول حقيقي را داشتند. در سوي ديگر، بيشترين خروج پول حقيقي به نمادهاي اخابر، وارس، ثفارس، سيستم و وخاور تعلق داشت.روز اخير ارزش معاملات كل بازار سهام به 8 هزار و 307 ميليارد تومان رسيد. ارزش معاملات اوراق بدهي در بازار ثانويه 258 ميليارد تومان بود كه 3 درصد از ارزش كل معاملات بازار را در اين روز تشكيل مي‌دهد. ارزش معاملات خرد نيز با كاهش 4 درصدي به نسبت روز معاملاتي قبل به رقم هزار و 563 ميليارد تومان رسيد. در معاملات شنبه، 310 نماد صف خريد داشتند و 177 نماد با صف‌ فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌هاي خريد با رشد 37 درصدي نسبت به روز كاري قبل به هزار و 175 ميليارد تومان افزايش يافت و مجموع ارزش صف‌هاي فروش نيز با كاهش 30 درصدي به رقم 465 ميليارد تومان رسيد.