كاهش ۹۵ روزه رسيدگي به اختلافات در سال ۱۴۰۲

حسين زارع، مسوول دبيرخانه هيات داوري سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن تشريح فرآيند رسيدگي به اختلافات در بازار سرمايه، از كاهش رسيدگي به اختلافات خبر داد و اعلام كرد: تلاش بر اين است كه امسال نيز مدت زمان رسيدگي به اختلافات سير كاهشي به خود بگيرد.

فرآيند رسيدگي به اختلافات در بازار سرمايه به چه شكل است؟

مطابق ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار، رسيدگي به اختلافات ناشي از فعاليت حرفه‌اي فعالان بازار در صلاحيت مرجعي به نام هيات داوري است. يعني چنانچه فعاليت حرفه‌اي وجود داشته باشد و اختلافي نسبت به آن حادث شود، فعالان بازار در محاكم عمومي دادگستري طرح دعوا نمي‌كنند و بايستي دادخواست خود را به هيات داوري ارايه دهند و اين مرجع قانوني عهده‌دار رسيدگي است.

مفهوم شكايت در بردارنده هر‌گونه ناهنجاري شامل جرم، تخلف، اختلاف است. در اين ميان اگر تخلف و جرمي رخ دهد، رسيدگي به آن در صلاحيت هيات داوري نخواهد بود. جرم در دادسرا و دادگاه كيفري رسيدگي مي‌شود و تخلف نهادهاي مالي، ناشران، كارگزاران و... توسط بورس‌ها و سازمان مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد و در صورت احراز تخلف مجازات انضباطي متناسب از قبيل: اخطار، توبيخ، جزاي نقدي را در پي دارد، اما چنانچه مساله ناشي از اختلافات مالي باشد، هيات داوري رسيدگي و تصميم مقتضي صادر مي‌كند.

آيا پيش از رسيدگي به اختلافات در هيات داوري مرحله ديگري وجود دارد و نياز به انجام اقداماتي است؟

وفق ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار، طرح دعوا در هيات داوري نيازمند طي فرآيند سازش در كانون‌ها است. يعني افراد در ابتدا نمي‌توانند دادخواست خود را تقديم هيات كنند، بلكه بايد درخواست خود را به كميته سازش كانون كارگزاران يا كانون نهادهاي سرمايه‌گذاري ارايه دهند. موضوع در جلسه با حضور اعضاي كميته و طرفين اختلاف طرح مي‌شود و تلاش براي حصول سازش صورت مي‌گيرد. چنانچه توافق حاصل شود موضوع مختومه مي‌شود اما اگر سازشي ايجاد نشود، گواهي عدم سازش صادر مي‌شود، پس از صدور گواهي، فرد مي‌تواند به تارنماي دبيرخانه هيات داوري به نشاني davari.seo.ir مراجعه كرده و پس از ثبت‌نام اوليه، اطلاعات خواهان، خوانده و خواسته و شرح آن را وارد و هزينه رسيدگي را از طريق درگاه پرداخت تارنما واريز و دادخواست خود را از طريق سامانه ارسال كند. پس از آن يك نسخه از دادخواست و پيوست‌هاي آن را به دبيرخانه ارايه مي‌كند. پس از آن پرونده تشكيل و در دستور كار هيات براي رسيدگي قرار مي‌گيرد.

پس از ثبت دادخواست خواهان در سامانه هيات‌داوري تا رسيدگي چقدر زمان لازم است؟

باتوجه به اينكه فرآيند ثبت دادخواست توسط سامانه انجام مي‌گيرد، بلافاصله دادخواست ثبت و به كارشناس مربوطه در دبيرخانه هيات‌داوري ارجاع مي‌شود و در صورت نياز اخطار رفع نقص براي خواهان صادر و از طريق كارتابل او در سامانه ابلاغ انجام مي‌گيرد.

پس از ارسال مستندات توسط خواهان، چنانچه پرونده نقصي نداشته باشد، مطابق دستور هيات، وقت رسيدگي تعيين و به طرفين دعوا ابلاغ مي‌شود تا براي حضور در جلسه رسيدگي در محل دبيرخانه حاضر شوند. اين بازه زماني حسب تراكم پرونده‌ها در هيات‌داوري ممكن است حدود يك ماه تا چند ماه متغير باشد.

برنامه‌اي براي كاهش زمان رسيدگي
به اختلافات داريد؟

براساس تلاش‌هاي صورت گرفته، تعداد اعضاي علي‌البدل هيات داوري افزايش يافته و در صورتي كه بسترهاي لازم فراهم شود، با افزايش ساعات و روزهاي جلسات رسيدگي هيات، زمان بين تشكيل پرونده تا برگزاري جلسه رسيدگي و همچنين زمان صدور راي و مختومه شدن پرونده به‌طور چشمگيري كاهش خواهد يافت.

باتوجه به اين گفته‌ها زمان رسيدگي به اختلافات به چه ميزان كاهش خواهد يافت؟

كل بازه رسيدگي به اختلافات در سال ۱۴۰۱ به‌طور ميانگين بالغ بر ۱۷۰ روز بوده كه در سال ۱۴۰۲ به حدود ۷۵ روز تقليل پيدا كرد و تلاش بر اين است كه امسال نيز سير كاهشي به خود بگيرد.

آماري از ميزان دعاوي ثبت شده در محاكم قضايي داريد؟

با توجه به اينكه ارتباط مستقيمي بين محاكم دادگستري و هيات داوري وجود ندارد، طبيعتا اطلاعي از پرونده‌هاي مطروح در دادگاه‌ها كه مرتبط با فعاليت حرفه‌اي فعالان بازار باشد، در دست نيست، مگر آنكه دادگاه قرار عدم‌صلاحيت به شايستگي هيات‌داوري صادر كرده باشد كه دراين صورت فرآيند قانوني طي مي‌شود و پرونده به هيات داوري براي رسيدگي ارسال مي‌شود.

براي پيشگيري از اختلافات چه اقداماتي انجام شده است ؟

يكي از تكاليف برشمرده شده براي معاونت حقوقي سازمان، پيشگيري از بروز ناهنجاري‌ها در بازار است كه از طريق اتخاذ سياست‌ها و انجام اقدامات پيشگيرانه محقق مي‌شود. متولي اين موضوع، اداره پيشگيري از ناهنجاري‌ها و ارتقاي سلامت بازار سرمايه است كه باتوجه به موضوعاتي كه توسط واحدهاي مختلف اعلام مي‌شود، اقدام به تهيه بسته‌هاي پيشگيري به تناسب چالش‌هاي موجود مي‌كند. طبعا دبيرخانه هيات در مواجهه با دعاوي مطروح، مسائل چالش‌برانگيز بازار در حوزه اختلافات را شناسايي و به متولي مربوطه و همچنين ساير واحدهاي نظارتي انعكاس مي‌دهد.

هيات داوري چه نقشي در سالم‌سازي فضاي بازار سرمايه دارد؟

بحث سالم‌سازي بازار سرمايه از طريق اتخاذ سياست‌هاي پيشگيرانه محقق مي‌شود كه واحد مشخصي از معاونت حقوقي سازمان متولي آن است. به‌عبارت ديگر اقداماتي كه در هيات داوري صورت مي‌گيرد، به نوعي پيشيني نيست و پسيني است؛ سوء جرياني وجود دارد، تخلفاتي رخ مي‌دهد، اختلافاتي حادث مي‌شود و در گام آخر، جنبه مالي موضوع اختلافي در هيات داوري طرح مي‌شود. به همين دليل، اقدامات هيات و دبيرخانه آن اثر مستقيمي در فرآيند پيشگيري از ناهنجاري‌ها ندارد، اما تلاش اين است كه در حد توان موضوعاتي را كه حساسيت‌زا است و موجبات اختلافات را فراهم مي‌كند، شناسايي شده و راهكارهايي براي پيشگيري از آنها به واحدهاي نظارتي منعكس شود.

اين راهكارها از نگاه شما چه مواردي هستند؟

بارزترين مصداق راهكارهاي پيشگيرانه، اصلاح برخي رويه‌ها و مقررات كنوني و بازنگري در آنها است. با توجه به اينكه دستورالعمل‌ها و مقررات در جريان رسيدگي مورد توجه هيات قرار مي‌گيرد، تلاش بر اين است كه هر خلأ و ابهامي كه در آنها وجود دارد و موجبات يا تفسير متفاوت اشخاص و بروز اختلاف را فراهم مي‌كند شناسايي و براي اصلاح آن پيشنهادهاي لازم داده شود. همچنين چنانچه فرآيندها يا سيستم‌ها داراي خلأ يا زمينه بروز اختلاف باشند، موارد به واحدهاي مربوطه منعكس مي‌شود.

چه موضوعات و دعاوي غالبا در هيات ‌داوري مطرح مي‌شود؟

عمده موضوعات در بورس كالا، ناظر به تاخير در تحويل كالا است كه معمولا خواهان دعوا براي تحويل و همچنين تاخير در تحويل كالاي خريداري شده در بورس كالا مطالباتي دارد. در بحث اوراق، بيشتر اختلافات ناظر به روابط كارگزار با مشتري است. دعاوي مطروح از سوي كارگزار اغلب ناظر به مطالبات آن از مشتري به واسطه بدهي مشتري در اثر انجام معاملات است. در طرف مقابل، اختلاف مشتري با كارگزار عمدتا ناظر به اجرا نشدن دستور مشتري يا انجام معاملات بدون دستور و بدون كسب اطلاع مشتري و همچنين تصرف در دارايي مشتري است. در كنار اين موضوعات، اختلافات سهامدار با ناشر در‌خصوص مطالبه سود سهام و دارايي سهم و اختلافات قراردادي در حوزه بازارگرداني و سبدگرداني، عمده دعاوي مطروح در هيات را به خود اختصاص مي‌دهد.

سال گذشته چند پرونده در هيات داوري تشكيل شد؟

در سال ۱۴۰۲، ۴۴۰ پرونده در هيات داوري تشكيل شد. ۳۸۷ دادنامه توسط هيات صادر و بالغ بر ۳۵۰ جلسه رسيدگي در كنار جلسات مشورت و تبادل‌نظر هيات برگزار شد.

چه تعداد از اين پرونده‌ها رسيدگي شده است؟

بالغ بر ۴۱۵ پرونده تشكيل شده در سال ۱۴۰۲ و ۱۰۰ پرونده تشكيل شده در سال ۱۴۰۳ رسيدگي و به صدور دادنامه منتهي شده است. بخشي از پرونده‌ها در انتظار برگزاري جلسه رسيدگي قرار دارند و بخش ديگري نيز متعاقب برگزاري جلسه رسيدگي، در انتظار اتخاذ تصميم هيات هستند.

توصيه شما به فعالان بازار چيست؟

در جايگاه دبير هيات داوري از فعالان بازار مي‌خواهم بدون كسب اطلاع از قوانين و مقررات به فعاليت در بازار نپردازند. قبل از اينكه سرمايه خود را وارد بورس كنند با اصول كلي و قواعد بنيادي آن آشنا شوند. در تعامل خود با نهادهاي مالي و به‌طور خاص كارگزارها و سبدگردان‌ها، اشراف نسبي به حقوق و تكاليف قراردادي خود داشته باشند، چرا‌كه بي‌اطلاعي از قراردادهاي متداول و نيز رفتارهاي هيجاني، به بروز اختلافاتي منجر مي‌شود كه با ضرر و زيان همراه است.