ظرفيت تنها به پهناوري نيست

گلي ماندگار|

بنا به گفته رييس موسسه تحقيقات جمعيت كشور، سازمان ملل در سال‌هاي ۲۰۱۵ و سپس در سال ۲۰۱۷ ميلادي با استفاده از آمارهاي رسمي منتشر شده از سوي مركز آمار ايران به بازنگري پيش‌بيني‌هاي خود دست زد كه به واقعيت نزديك‌تر است. رييس موسسه تحقيقات جمعيت كشور معتقد است اختلاف آماري درباره جمعيت ايران بين سازمان ملل و مركز آمار از پنج سال پيش به دليل خطا در محاسبه نرخ باروري و سال پايه جمعيتي براي ايران است كه با وجود اعتراض رسمي كشورمان همچنان مبناي محاسباتي آنان قرار دارد.

محمدجواد محمودي در نشستي با عنوان با اشاره به تحولات جمعيتي كشور، جمعيت ايران در حال حاضر و چگونگي محاسبه جمعيت را توضيح داد و به همه حرف و حديث‌ها در خصوص جمعيت ايران پايان داد.

او اظهار داشت: بر اساس آخرين اعلام و گزارش سازمان ملل، جمعيت جهان در سال ۲۰۲۳ برابر هشت ميليارد و ۵۶ ميليون و ۵۰۶ هزار نفر بوده است كه اين عدد شامل چهار ميليارد و ۶۹ ميليون و ۳۵۲ هزار مرد و ۴ ميليارد و ۲۲ ميليون و ۳۸۳ هزار زن است.

آخرين آمار جمعيتي ايران و علت اختلاف آن با آمارهاي جهاني

رييس مركز تحقيقات جمعيت كشور به آخرين تحولات جمعيتي كشورمان اشاره كرد و گفت: در برنامه هفتم پيشرفت ايران پيش بيني شده كه به نرخ باروري ۲.۵ برسيم. محمودي با تاكيد بر اينكه آمار مربوط به كيفيت تخمين جمعيت از ثبت احوال يا سرشماري نفوس اخذ مي‌شود و در كنار آن هرساله مركز آمار نيز آماري در اين زمينه ارايه مي‌كند، توضيح داد: اگر سازمان‌هاي بين‌المللي طرحي را اعلام مي‌كنند، بر اساس استانداردهاي آماري است كه در كنفرانس‌هاي بين‌المللي توسط كارشناسان آمار هر ۱۰ سال يك‌بار ارايه مي‌شود.

او با بيان اينكه هفته گذشته نمايندگاني از سازمان ملل به ايران آمدند و در مركز آمار آخرين استانداردهاي جمع‌آوري آمار را تدريس كردند؛ اظهار داشت: در سال ۱۴۰۵ سرشماري جديد نفوس و مسكن در كشور انجام خواهد شد كه بايد بر اساس آخرين استانداردها باشد.

محمودي در توضيح ميزان آمار و جمعيت ايران با اشاره به متغيرهاي مورد نياز براي آمار جمعيت، خاطرنشان كرد: جمعيت سال پايه، نرخ باروري، نرخ اميد زندگي از جمله متغيرهايي است كه در پيش‌بيني‌هاي جمعيتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و اگر هر كدام از اين متغيرها نادرست باشد، نتيجه نهايي نادرست خواهد بود.

رييس مركز تحقيقات جمعيت كشور تاكيد كرد: سازمان ملل هر دو سال يك‌بار آمار جمعيتي را ارايه مي‌كند و اگر به آمار اعلام شده از سوي سازمان ملل توجه كنيم و آن را با آمار مركز آمار كشور مقايسه كنيم، در مي‌يابيم كه ريشه اختلاف آمار اين دو نهاد از سال ۲۰۱۹ ميلادي شروع مي‌شود كه در آن سال در آمار سازمان ملل متغير نرخ باروري كشور را ۲.۱۵ اعلام كرده‌اند، در حالي كه نرخ باروري ۲.۰۱ بوده است.محمودي تاكيد كرد: اين اشتباه موجب شد مركز آمارايران به‌طور رسمي اعتراض نامه‌اي به سازمان ملل براي به كار بردن نرخ باروري ۲.۱۵ در محاسبات گزارش ارسال كند.

او با بيان اينكه موارد اعتراضي ايران در گزارش سازمان ملل رفع شد اما متغير جمعيت سال پايه اصلاح نشد، توضيح داد: عدم اصلاح متغير يا به عبارتي جمعيت سال پايه موجب شد كه از سال ۲۰۱۶ ميلادي تاكنون اختلاف چند ميليوني بين آمار جمعيتي منتشر شده از سوي مركز آمار ايران و سازمان ملل متحد وجود داشته باشد.

محمودي در ادامه اين نشست با اشاره به پيش‌بيني‌هاي آمار ايران گفت: كشور ما ظرفيت ۱۵۰ ميليون جمعيت را دارد، چرا كه ايران داراي حدود ۵ درصد از منابع دنياست؛ اما به گفته‌گري بيكر برنده جايزه نوبل اقتصاد؛ مشكل، مديريت است، نه جمعيت.

از كدام منابع حرف مي‌زنيد

علي مرادي، جمعيت شناس در پاسخ به اين پرسش كه آيا ادعاي مطرح شده از سوي رييس مركز تحقيقات جمعيت كشور مبني بر ظرفيت ايران براي 150 ميليون جمعيت پايه علمي هم دارد يا نه مي‌گويد: متاسفانه مساله اينجاست كه مسوولان ما وقتي حرف از ظرفيت مي‌شود تنها پهناوري را در نظر مي‌گيرند و البته اين مطلب كه اشاره كرده‌اند ايران داراي 5 درصد منابع دنياست نشان مي‌دهد كه اخبار و اطلاعات‌شان به روز نيست.

او مي‌افزايد: ما همين الان هم با مشكل بزرگ كمبود آب و خشكسالي در كشور مواجه هستيم. مساله ديگر خشك شدن تالاب‌ها و درياچه‌هاست كه خود مي‌تواند باعث بروز مهاجرت‌هاي اجباري از برخي شهرها شود يعني برخي از شهرهاي ما در آينده‌اي نه چندان دور بنا به گفته‌هاي كارشناسان محيط زيست ممكن است ديگر قابليت سكونت نداشته باشند.

مرادي در ادامه اظهار مي‌دارد: اگر بخواهيم به بحث زيرساخت‌ها بپردازيم كه متاسفانه از اين نظر هم در جايگاهي نيستيم كه به راحتي بگوييم مي‌توانيم 150 ميليون نفر جمعيت داشته باشيم. مساله اينجاست كه مسوولان در امر افزايش جمعيت راه را اشتباه مي‌روند. اينكه بخواهيم تنها با چند ابلاغيه از سوي وزارت بهداشت و درمان به اين مهم برسيم قطعا امكان پذير نيست.

زيرساخت‌هاي اجتماعي و سياسي و اقتصادي بايد اصلاح شوند

اين جمعيت شناس در بخش ديگري از سخنان خود به معضلاتي كه امروز در جامعه وجود دارد اشاره مي‌كند و مي‌گويد: ما از نظر زيرساخت‌هاي اساسي در كشور مشكلات عديده‌اي داريم. زيرساخت‌هاي اجتماعي كه هم شامل درمان و آموزش و پرورش مي‌شود و هم شامل رفاه اجتماعي و امنيت شغلي از سوي ديگر به سلامت روان افراد نيز مربوط است با مشكلات عديده مواجه است. از نظر سياسي هنوز براي رسيدن به تعامل با دنيا بين مسوولان ما نقطه‌نظري مشترك وجود ندارد و از نظر اقتصادي هم كه افزايش بي‌رويه فقر در جامعه و سركوب‌هاي مزدي و نبود امكانات مهمي از جمله مسكن ارزان قيمت و ... مسائلي است كه نمي‌توان به راحتي از كنار آن گذشت.

او مي‌افزايد: بدون سامان دادن به اين موارد نمي‌توانيم اميد داشته باشيم كه بحران پيري جمعيت را با موفقيت پشت سر بگذاريم و همين الان هم جامعه ما با اين بحران مواجه شده است. شما نگاهي به وضعيت صندوق‌هاي بازنشستگي بيندازيد. تعداد افراد بازنشسته خيلي بيشتر از افرادي هستند كه به اين صندوق‌ها حق بيمه پرداخت مي‌كنند و همين ناترازي باعث شده تا مشكلات قشر بازنشسته در كشور هم روز به روز بيشتر شود.

اعتماد اجتماعي را بازآفريني كنيم

امان‌الله قرايي، جامعه شناس نيز در مورد دلايل پيري جمعيت و راهكارهايي براي افزايش جمعيت به تعادل مي‌گويد: قبل از هر چيز بايد اعتماد اجتماعي از دست رفته را بازآفريني كنيم.اين مهم به عهده مسوولان است تا روندي را پيش بگيرند كه مردم بتوانند به آنها اعتماد كنند. مدت‌هاي مديدي است كه مردم اعتماد خود را از دست داده‌اند. چرا كه مسوولان تنها كاري كه انجام داده‌اند وعده يا شعار بوده و مردم هيچ گام عملي را براي رفع مشكلات شاهد نبوده‌اند.

او مي‌افزايد: زماني كه ما قشر متوسط جامعه را به مدد راه‌هاي اشتباه در مديريت اقتصادي كشور از بين برديم و آنها را با افراد بي‌بضاعت همنشين كرديم در واقع باعث شديم تا آگاهي در همان قشر بي‌بضاعت كه تاكنون بسياري از وظايف سنگين از جمله فرزندآوري را به دوش مي‌كشيد بالا رفته و به اين ترتيب آنها هم حالا مي‌دانند كه اگر قرار است آنها گامي در جهت رشد و توسعه كشور بردارند بايد از حداقل‌هايي برخوردار باشند.

اين جامعه‌شناس مي‌گويد: نيروي انساني بازوي محرك هر كشوري براي رشد و توسعه اقتصادي است وقتي اين بازوي محرك به ورطه سالمندي مي‌افتد ديگر نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم چرخ توليد و صنعت در كشور به درستي بچرخد و رفاه حداقلي را براي افراد آن توليد كند. اما اگر از همان ابتدا اين رفاه حداقلي از مردم دريغ شود ديگر آنها جز به منافع شخصي خود به چيز ديگري فكر نمي‌كنند و نمي‌توان آنها را متوجه تاثير كلان پيري جمعيت بر جامعه كرد.

قرايي در پاسخ به اين سوال كه زيرساخت‌هاي آموزشي و درماني و ... چه ميزان براي افزايش جمعيت در كشور مهياست مي‌گويد: اگر قرار باشد واقع بينانه به موضوع نگاه كنم اصلا نمي‌توانم جواب مثبتي به اين سوال بدهم. ما در بحث آموزش همين الان هم با مشكل مواجه هستيم كمبود كلاس‌هاي درس به گفته مسوولان آموزش و پرورش، كمبود معلم و از همه مهم‌تر ترك تحصيل به دليل فقر اقتصادي مشكلات عمده اين بخش هستند. در بخش درمان هم همين‌طور، بيمارستان‌ها فرسوده‌اند. نزديك يك ماه است كه پرستاران در شهرهاي مختلف كشور دست به اعتراض و اعتصاب زده‌اند. هزينه درمان براي اكثريت جامعه كمرشكن است با اين شرايط مردم چطور مي‌توانند تنها به پشتوانه وعده‌هايي كه به آنها داده مي‌شود براي جواني جمعيت گام بردارند.

او در پايان مي‌گويد: در حال حاضر ما حتي براي تامين آب و غذا هم در برخي شهرها و استان‌هاي‌مان با مشكل مواجه هستيم تا زماني كه اين مشكلات حل و فصل نشوند نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم آن اعتماد عمومي خدشه‌دار شده دوباره ترميم شود و مردم باز عزمي جدي براي پيشبرد اهداف كشور تلاش كنند.