الگوي چيني خودروسازي

تعادل | چين چگونه به غول خودروسازي جهان تبديل شد؟ داستان خودروسازي چين از مرحله دوم و سوم توسعه صنعتي چين آغاز مي‌شود. صنعت خودروسازي چين از دهه 1950 فعاليت خود را آغاز كرد و در ابتدا حجم توليدات خودروسازان از 100 تا 200 هزار دستگاه عبور نمي‌كرد. دوراني كه در ابتدا ظرفيت و زيرساخت توليد خودرو در اين كشور را گسترش داد و پس از آن خودروسازان بزرگ جهان را با اين زيرساخت‌ها آشنا كرد. در واقع چين ابتدا خودروسازان بزرگ دنيا را مجاب كرد كه در قبال دسترسي به بازار گسترده چين، در بخشي از فرآيند توليد محصولات آنان سهيم شوند و انتقال تكنولوژي بين آنها صورت بگيرد.

رشد صنعت خودروي چين با آزادسازي واردات

برخلاف تصورات، چين تعرفه واردات خودروهاي خارجي را به‌طور قابل توجهي كاهش داد. براي مثال، در دهه 1980 تعرفه واردات خودرو به چين 200 درصد تعيين شده بود، اما در دهه 90 اين عدد به 80 الي 100 درصد كاهش يافت. البته رفته رفته تعرفه واردات خودرو در اين كشور به 10 درصد نيز رسيد. در اين شرايط بود كه فضاي رقابتي بر بازار خودروي چين حاكم شد و خودروسازان چيني بايد در راستاي افزايش كيفيت و افزايش صادرات مي‌كردند. اما اين تنها اقدام چيني‌ها براي كسب بازار خوب نبود. فناوري‌هاي تازه بسيار موردتوجه سياست‌گذاران چيني قرار داشت و آنها با سرمايه‌گذاري‌هاي مختلف داخلي و خارجي و همچنين خريد شركت‌هاي ورشكسته فناوري نوين دنيا را كسب كردند تا با استفاده از اين فناوري‌ها بتوانند در بازارهاي جهاني با ساير خودروسازان مطرح دنيا رقابت كنند. مي‌توان اينگونه بيان كرد كه يكي از عوامل اصلي رشد بي‌سابقه چين در صنعت خودروسازي جهان ثبات مديريت و سياست‌گذاري خودرويي است. البته بايد به اين نكته نيز توجه كرد كه توانايي چين در ترسيم نقشه راهي براي توسعه صنعت خودرو و ايجاد پيوند ميان واحدهاي توليدي اصلي و قطعه‌سازي در ميان صنايع مطرح جهان بي‌سابقه بوده است.

آمار توليد خودرو در تاريخ چين

پيدايش صنعت خودروسازي در چين به دهه 1950 برمي‌گردد. اما همانطور كه پيش ازاين نيز گفته شد، حجم توليد در اين كشور تنها به 100 الي 200 هزار خودرو مي‌رسيد. در نهايت مي‌توان گفت كه صنعت خودروسازي كشور چين از دهه 1990 به بعد و پس از شكست ركورد توليد يك ميليون خودرو كار خود را به صورت حرفه‌اي آغاز كرد و در سال 2002 به عنوان يكي از خودروسازان بزرگ دنيا به رسميت شناخته شد. همانطور كه در نمودار مشاهده مي‌شود، صنعت خودروسازي چين طي حداقل 20 سال گذشته همواره با رشد همراه بوده است، البته در سال‌هاي شيوع كرونا آمار توليد در سراسر جهان كاهش پيدا كرد كه خودروسازان با عبور از اين بحران كاهش توليد خود را جبران كردند. البته در اين ميان بايد اشاره كرد كه رشد توليد خودروسازان چيني تنها به دليل استقبال بازارهاي جهاني از محصولات آنها بوده است؛ به‌طوري كه محصولات چيني چانگان و جيلي پس از فولكس واگن، تويوتا و هوندا، در سال 2021 در ليست پنج خودروساز پرفروش دنيا قرار گرفتند.

ورود خودروسازان بزرگ به چين

همانطور كه پيش از اين نيز به آن اشاره شد، چيني‌ها از طريق روش «فناوري دربرابر دسترسي به بازار» شركاي خود را جذب و تشويق به سرمايه‌گذاري كردند. در اين شرايط شركت‌هاي بين‌المللي هنگامي مي‌توانستند به بازار بزرگ چين برسند و خودروهاي خود را در اين بازار به فروش برسانند كه با مشاركت با توليدكنندگان داخلي، بخشي از فناوري توليد را به داخل اين كشور انتقال مي‌دادند.

اما چه شركت‌هايي و با چه روشي در بازار چين حضور يافتند و با چه روشي صنعت خودروسازي اين كشور را يك قدم رو به جلو بردند؟

نخستين قراردادهاي خودرويي چين، قراردادهاي قرارداد امريكن موتورز كورپوريشن در پكن (1983)، فولكسواگن در شانگهاي (1984) و شركت پژو (1985) در گوانگژو بود. برخلاف همكاري‌هاي صورت‌گرفته در دهه 80 ميلادي، در دهه 90 خودروسازان بزرگ اشتياق زيادي براي حضور در بازار چين و انتقال تكنولوژي از خود نشان دادند. در اين دوره بود كه خودروسازان بزرگي، از جمله فولكس واگن پا به عرصه خودروسازي چين گذاشت. اما اين حضور در شكل‌هاي متفاوتي صورت گرفت، براي مثال شركت هيونداي با اين شرط پا به عرصه خودروسازي چين گذاشت كه طرف چيني هيچ دخالتي در حوزه تحقيق و توسعه نداشته باشد. پيش از اين گفته شد كه با گذشت چند دهه خودروهاي چيني جزو پنج كشور پرفروش‌ خودروهاي جهان قرار گرفتند. در اين مورد مي‌توان گفت كه پرفروش‌شدن محصولات خودروسازان چيني در گرو همان اقدامات اوليه دولت چين براي توسعه صنعت خودروسازي اين كشور بود؛ چراكه سياست‌گذاران چيني در مرحله سوم توسعه صنعتي توليدكنندگان را ملزم به صادرات محصولات خود با هدف تسخير بازارهاي خارجي كردند.در واقع همين سياست بود كه باعث شد چين در سال 2022 با رشد سه برابري، به بيش از سه ميليون دستگاه رسيد كه آن را به سومين كشور صادركننده خودرو پس از ژاپن و آلمان تبديل كرد. اما رشد خودروسازي چين در سال بعدي بسيار سريع‌تر بود. ارزش صادرات خودروي چيني در سال 2023 به101 ميليارد و 600 ميليون دلار رسيد كه در مقايسه با سال گذشته خود رشدي 127.8 درصدي را تجربه كرد. در اين ميان بايد توجه كرد كه اكنون بيشتر خودروهاي صادراتي چيني توسط توليدكنندگان مستقل و خصوصي همچون جيلي و چري توليد مي‌شوند و مقصد اين خودروهاي توليدي كشورهاي درحال توسعه، مانند ايران، هستند. عمده صادرات خودروهاي سواري چيني روانه بازارهاي خاورميانه مي‌شود كه نيمي از 10 مقصد برتر صادراتي چين در اين عرصه را به خود اختصاص مي‌دهد. اين خودروها با قيمت متوسط هر دستگاه 10 هزار دلار به فروش مي‌رسند.