رويت ۱۰ توله و ۵ قلاده يوز ماده در توران و يوزكنام
نسل يوز آسيايي كه زماني در گستره وسيعي از غرب اين قاره از سوريه و عربستان تا هندوستان و تركمنستان پراكنده بود، از ۲۰ سال پيش جز در ايران منقرض شده است.
نسل يوز آسيايي كه زماني در گستره وسيعي از غرب اين قاره از سوريه و عربستان تا هندوستان و تركمنستان پراكنده بود، از ۲۰ سال پيش جز در ايران منقرض شده است. در حال حاضر زيستگاه يوزپلنگ آسيايي فقط به ايران كه از ۴۸ سال پيش برنامه حفاظتي خود را براي نگهداري نسل اين حيوان آغاز كرده، محدود مي‌شود، به همين دليل است كه امروزه به يوز آسيايي، يوز ايراني نيز گفته مي‌شود. از سال ۲۰۱۰ ميلادي تاكنون، هر سال ۴ دسامبر به عنوان روز جهاني يوزپلنگ در كشورهاي مختلف گرامي داشته مي‌شود و هدف آن افزايش آگاهي عمومي نسبت به خطر انقراض اين گونه است. در ايران نيز ۹ شهريور ماه روز ملي حفاظت از يوزپلنگ آسيايي نامگذاري شده است. با توجه به اينكه ايران آخرين زيستگاه باقي‌مانده يوزپلنگ آسيايي است، اين گونه از اهميت خاصي برخوردار است. سازمان حفاظت محيط زيست علاوه بر تكثير در اسارت بر حفظ جمعيت يوز در زيستگاه تمركز كرده است. در جهان دو گونه يوزپلنگ وجود دارد؛ يك گونه آسيايي و ديگري گونه آفريقايي است. گونه آفريقايي يوزپلنگ در شمال اين قاره پهناور منقرض شده و حضور آن در حال حاضر فقط محدود به جنوب اين قاره شده است. يوزپلنگ آسيايي گونه‌اي است كه به عرصه زيستگاهي وسيع، امن و داراي طعمه كافي نياز دارد.
يوزهاي ماده توران:
هليا، مهشاد، تلخاب، هرب
معاون محيط زيست و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست گفت: هشت توله و چهار قلاده يوز ماده در منطقه توران و يك يوز ماده به نام «هليا» با دو توله در منطقه يوزكنام پل ابريشم طي سال جاري شناسايي شده‌اند. حس اكبري اظهار كرد: در سال يك بار پايش زيستگاه توران را انجام مي‌دهيم. برهمين اساس دوربين‌گذاري دو ماه پيش صورت گرفت اما هنوز چك دوربين‌ها به پايان نرسيده است. دوربين‌گذاري يك ماه ديگر تا چك نهايي زمان مي‌برد اما براساس آخرين اطلاعاتي كه در چك دوم دوربين‌گذاري به دست آمد، سه خانواده يوز در توران ديده شدند. «مهشاد» با چهار توله كوچك چند ماهه، «تلخاب» با دو توله حدود يك و نيم ساله و «هرب» با دو توله يك و نيم ساله همچنين يك قلاده تنها به نام «هيوا» در منطقه توران شناسايي شدند. «فراز» هم كه يوز نر است امسال هم رويت و عكسبرداري شد. علاوه بر اين يك قلاده يوز مادر به نام «هليا» با دو توله در منطقه حفاظت مشاركتي يوزكنام پل ابريشم شناسايي شد. در مجموع به نسبت شرايط چند سال اخير نتايج خوبي به دست آمده است.
او درباره آخرين وضعيت يوزهاي در اسارت گفت: در حال حاضر چهار قلاده يوز ماده آماده شرايط زادآوري و يك قلاده يوز نر يعني «فيروز» در اسارت داريم. «ايران»، «آذر»، «توران» و يك يوز كه از منطقه يوزكنام پل ابريشم به خاطر جدايي از مادرش و ناتواني در شكار به مركز تكثير در اسارت انتقال داده شد، يوزهاي ماده اين مركز هستند البته يوز چهارم در مرحله احيا است و نامي براي او انتخاب نكرديم چون احتمال دارد اين يوز را به منطقه‌اش برگردانيم.
آذر و توران آماده جفت‌گيري هستند
معاون محيط زيست و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در پاسخ به اين پرسش كه آيا امكان زادآوري «ايران» وجود دارد؟ اظهار كرد: ما از حدود دو ماه پيش اعتبار خوبي را در سايت تكثير در اسارت هزينه كرديم تا آن سايت استاندارد شود. فضاي سايت بسيار كوچك و نامناسب بود و يوزها فضاي ورزشي نداشتند. براساس طرحي كار استانداردسازي آغاز شد و تاكنون ۵۰ درصد پيشرفت داشته‌ايم. فضاي بهتر باعث مي‌شود كه يوزها تحرك و ورزش بيشتري داشته باشند. اميدواريم تا آخر مهر فضاها استاندارد شوند و وضعيت نگهداري يوزها طوري شود كه امسال بتوانيم بارداري يكي از يوزها از جمله «آذر» و «توران» كه اولين سال آمادگي آنها براي جفت‌گيري است را داشته باشيم. او درباره اقدامات انجام شده براي جلوگيري از انقراض يوز گفت: اين مساله يك معادله پيچيده است چون بسياري از دستگاه‌ها دست اندركار هستند. يوزگونه‌اي قلمرو طلب است و جابه‌جايي‌هاي زيادي دارد. در مقايسه با هم‌خانواده نزديك خود يعني پلنگ «ويژه‌خوارتر» است. يك پلنگ روباه و سگ، قوچ و ميش، كل و بز و انواع پرندگان و حتي جوندگان را شكار مي‌كند و اين دامنه شكار باعث بقايش مي‌شود اما عمده غذاي يوز آهو و جبير، خرگوش يا قوچ و ميش است بنابراين شرايط براي بقايش سخت‌تر مي‌شود. آهو و جبير در اغلب زيستگاه‌ها كاهش پيدا كرده است البته در گذشته در بسياري از زيستگاه‌ها آهو و جبير وجود داشت و باعث مي‌شد يوزها عرصه‌هاي وسيع‌تري داشته باشند اما امروز خبر از اين فراواني نيست. در حال حاضر در منطقه حفاظت شده توران حدود ۳۰۰۰ طعمه داريم كه ۱۰۰ راس آن كل و بز است و تعداد زيادي از آن در دسترس يوز نيست.
خطر بالقوه منطقه توران
اكبري ادامه داد: از طرف ديگر در مجموعه توران تعداد زيادي دام وجود دارد و از قديم در اين منطقه حضور داشته‌اند. آزاد كردن عرصه از دام بسيار كار سختي است. تعداد زياد دام و سگ‌هاي گله بسيار به جمعيت يوز آسيب مي‌زند. بيش از ۶۰۰ قلاده سگ گله در منطقه توران وجود دارد كه خطر بالقوه‌اي به‌ويژه براي توله‌هاي يوز است. بالغ بر ۵۰۰۰ نفر شتر در منطقه باعث تخريب منابع آبي مي‌شوند و براي برخورد با شرايط اجتماعي شتر با مشكل مواجه هستيم. معاون محيط زيست و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست ادامه داد: اگر يوزها از توران خارج شوند، با انواع خطرات مثل تصادف در جاده‌هاي مواصلاتي، سوءاستفاده برخي افراد در قالب زنده‌گيري يا شكار شدن مواجه مي‌شوند. اين خطرات باعث مي‌شود يوزها رو به انقراض بروند البته كارهاي خيلي خوبي هم براي جلوگيري از انقراض انجام شده است.