هشدار زلزله به تهرانی‌ها ۱۲ ثانیه قبل وقوع چقدر عملی است؟

متن پاسخ علی بیت اللهی به این شرح است: خبری در روز 11-6-1403 به نقل از معاون پیشگیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با عنوان" هشدار زلزله به تهرانی ها 12 ثانیه قبل از وقوع" در رسانه ها و فضای مجازی منتشر شد. نوشتار حاضر با هدف توضیحی بر این خبر تدوین شده که امید می رود مفید باشد.

به گزارش تسنیم، نکته اول: هشدار زلزله 12 ثانیه قبل از وقوع عبارت درستی نیست. قبل از وقوع زلزله نمی توان وقوع زلزله ای را هشدار دارد. اگر هم هشداری داده شود، خطا بدلیل عدم قطعیت ها در آن زیاد خواهد بود. در دنیا نیز چنین سیستمی که بتواند قبل از وقوع زلزله هشدار قطعی زلزله ای را صادر کند وجود ندارد.

نکته دوم: اساس کار سیستم های هشدار زلزله بدینگونه است که با وقوع زلزله در محل رومرکز زلزله، با استفاده از پالس الکترومعناطیسی( امواج EM) که سرعتی معادل سرعت نور را دارد به سایت هدف سیگنالی ارسال می شود و چون سرعت امواج زلزله بمراتب کمتر از سرعت امواج الکترومغناطیسی است، بنابراین چند ثانیه زمان با دریافت سیگنال EM تا زمان رسید امواج زلزله( موج تراکمی p یا موج برشی s) به سایت هدف، فرصت برای اقدام سریع وجود خواهد داشت. احتمالا منظور از اعلام خبر "هشدار زلزله 12 ثانیه قبل از وقوع زلزله" نیز "هشدار زلزله 12 ثانیه قبل از رسید امواج زلزله" به تهران بوده است.

نکته سوم: با فرض اصلاح عنوان خبر با عبارت" هشدار زلزله 12 ثانیه قبل از زمان رسید امواج زلزله به تهران"، باز نیاز است که خبر کامل تر گردد. اگر سرعت امواج زلزله را بطور متوسط بین 4000 تا 5000 متر بر ثانیه فرض کنیم( این اعداد برای انواع امواج و فازهای آنها و نیز جنس لایه های زمین مسلما متفاوت است و دامنه تغییرات وسیع و پر نوسان است و بطور معمول بین 3000 تا 6000 متر بر ثانیه در لایه های سنگی زیر سطحی زمین نوسان دارد) در اینصورت:

- اگر زلزله در فاصله 40 تا 50 کیلومتری تهران رخ دهد، حدود 12 ثانیه طول خواهد کشید که امواج الاستیک و ارتعاشی زلزله به شهر تهران برسد( واضح است که از شرق به غرب و از شمال به جنوب شهر تهران نیز بدلیل طولانی شدن مسافت زمان رسید امواج بطور تقریبی در حد 1 تا 3 ثانیه متغیر خواهد بود).

- اگر زلزله در فاصله 20 تا 25 کیلومتری تهران رخ دهد زمان رسید امواج حدود 5 تا 6 ثانیه خواهد بود نه 12 ثانیه. - اگر زلزله در مجاور شهر تهران و یا در داخل محدود رخ دهد، بطور تقریبی زمان رسید امواج بین 1 تا 3 ثانیه خواهد بود( بسته به موقعیت مرکز دریافت سیگنال الکترومغناطیسی).

- بنابراین عدد اعلامی 12 ثانیه هشدار زودهنگام زلزله، ثابت نیست و بسته به موقعیت مرکز وقوع زلزله می تواند بین 1 تا 12 ثانیه بطور تقریبی در نوسان باشد.

- بدیهی است و انتظار بر اینست که در اساس کار سامانه هشدار، پالس های مربوط به زلزله های کوچک و غیر موثر بر تهران اطلاع رسانی عمومی نشوند.

نکته چهارم: پر واضح است که اگر فاصله نقطه وقوع زلزله از تهران دور باشد زمان طولانی تری صرف خواهد شد تا موج زلزله به تهران برسد و اگر محل وقوع خیلی نزدیک به تهران و یا در محدوده شهری تهران باشد، این زمان بمراتب کوتاه تر خواهد بود. اما باید به این نکته هم توجه کرد که اگر زلزله دورتر باشد، شتاب و شدت آن در شهر تهران بمراتب کمتر خواهد بود. بعنوان مثال اگر زلزله ای در 50 کیلومتری محدوده شهر تهران رخ دهد، شتاب زلزله حدود 2 تا 4 برابر کمتر از زلزله های خواهد بود که در فاصله 10 کیلومتری رخ بدهد.

نتیجه گیری: می توان گفت که برای زلزله هایی که موثرتر و شدیدتر و مخرب تر برای تهران تلقی شوند، زمان واکنش را باید بین 1 تا 5 ثانیه در نظر گرفت. البته زلزله های بزرگ( بزرگی 7 و بالاتر از آن) رخ داده در بازه فاصله ای تا 50 – 60 کیلومتری نیز بطور مسلم اثرات تخریبی قابل ملاحظه بر تهران خواهند داشت و لذا سیستمی که با کوشش و حمایت مدیران و کارشناسان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران بعد از چندین سال قرار است با ارسال پیامک و پالس هشدار به مسئولین، دستگاه های اجرائی هدف و مردم راه اندازی شود، سامانه ای ارزشمند برای کاهش خسارت و تلفات زلزله های موثر بر تهران تلقی می گردد.

تذکر: در تماسی که معاونت محترم پیشگیری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران داشتند، تاکید داشتند که منظور از هشدار قبل از رسیدن موج مخرب زلزله به تهران بوده و ایشان تاکید کردند که اگر زلزله در محدوده شهری تهران رخ دهد، امکان هشدار نخواهد بود.