پرسه‌زني در فضاي مجازي و راهكار دولت‌ها براي صيانت از كودكان
گسترش فضاي مجازي و افزايش استفاده عموم افراد و حتي كودكان به عنوان آسيب‌پذيرترين قشر، سبب شد صيانت كودكان در اين فضا مورد توجه كشورها از جمله ايران قرار بگيرد
گسترش فضاي مجازي و افزايش استفاده عموم افراد و حتي كودكان به عنوان آسيب‌پذيرترين قشر، سبب شد صيانت كودكان در اين فضا مورد توجه كشورها از جمله ايران قرار بگيرد؛ به گونه‌اي كه دولت چهاردهم درصدد است با همكاري دستگاه‌هاي گوناگون اين شيوه كنوني مديريت فضاي مجازي را اصلاح كند. به گزارش ايسنا، گسترش فضاي مجازي باعث شده تا روز به روز اقشار بيشتري از شهروندان با آن درگير شوند. اگر شبكه اينترنت زماني تنها در اختيار ارتش امريكا بود و بعدتر بيشتر در فضاي علمي و دانشگاهي مورد استفاده قرار مي‌گرفت اما امروزه در همه حوزه‌هاي تفريحي، تجاري، مالي، مهندسي و حتي اجتماعي هم وارد شده است. جنبه اجتماعي- ارتباطي يا تفريحي اينترنت كه حالا بسيار برجسته هم شده و از طريق اپليكيشن‌هاي پيام رسان زمينه گسترش ارتباطات اجتماعي در فضاي مجازي را فراهم كرده است؛ علاوه بر ويژگي‌هاي مثبتي كه با خود داشته است باعث ايجاد مخاطراتي براي همه اقشار شهروندان مخصوصا كودكان و نوجوانان هم شده است. كودكان يكي از آسيب‌پذيرترين اقشار شهروندان در مقابل آسيب‌هاي اينترنت مانند آزارهاي جنسي در فضاي مجازي هستند و آگاهي زودتر از سن بلوغ نسبت به برخي از مسائل مربوط به بزرگسالان هم مي‌تواند باعث بلوغ زودرس و حتي آسيب‌هاي رواني جدي در سال‌هاي بزرگسالي شود. بنابراين‌بارها به والدين هشدار داده و تأكيد شده است اگر نتوانند كودكان خود را در فضاي مجازي كنترل كنند، شاهد مديريت كودكان توسط افراد سودجو خواهند بود درصورتي كه با آموزش مناسب والدين به فرزندان در زمينه استقاده از گوشي هوشمند و كنترل فعاليت آنها در فضاي مجازي تا حد بسياري مي‌توان با آسيب‌هاي مذكور مقابله كرد.
مهم‌ترين اقدامات كشورها
براي صيانت كودكان از فضاي مجازي
درباره مقابله با تهديدات فضاي مجازي بسياري از كشورها و دولت‌ها قوانين سخت‌گيرانه‌اي درباره استفاده كودكان و نوجوانان از اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي تصويب و اجرا كرده‌اند. به‌طور مثال طي ماه‌هاي گذشته رييس‌جمهور فرانسه خواستار آن شد كه استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي توسط كودكان زير ۱۵ سال در اتحاديه اروپا، تحت كنترل والدين باشد. امانوئل مكرون در يك سخنراني مفصل درباره آينده اتحاديه اروپا در دانشگاه سوربن پاريس، گفت قبل از ۱۵ سالگي بايد كنترل والدين براي دسترسي به فضاي ديجيتال وجود داشته باشد. اگر محتوا چك نشود، اين دسترسي، انواع خطرات و تحريفات ذهني را ايجاد مي‌كند كه مي‌تواند انواع نفرت را توجيه كند. فرانسه در سال‌هاي اخير شاهد حوادث خشونت‌بار مكرري بوده كه دسترسي كودكان خردسال به اينترنت در وقوع آنها، نقش داشته است. بر اساس گزارش لوكال، اپليكيشن‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي مانند تيك‌تاك همچنين در ناآرامي‌هايي كه پس از تيراندازي پليس به يك نوجوان در حومه پاريس در سال ۲۰۲۳ روي داد و به بسياري از شهرهاي فرانسه گسترش يافت، نقش داشتند. با گذشت مدتي نيز رگولاتورهاي اتحاديه اروپا اعلام كردند پلتفرم‌هاي شبكه اجتماعي فيس بوك و اينستاگرام شركت متا پلتفرم، به دليل نقض احتمالي قوانين محتواي آنلاين اتحاديه اروپا در رابطه با ايمني كودكان، تحت تحقيقات قرار خواهند گرفت كه ممكن است به جريمه‌هاي سنگين منجر شود. طبق قانون خدمات ديجيتال (DSA) اتحاديه اروپا كه در سال گذشته اجرايي شد، شركت‌هاي فناوري موظفند براي مقابله با محتواي غيرقانوني و مضر در پلتفرم‌هاي خود كارهاي بيشتري انجام دهند. كميسيون اروپا اعلام كرد به دليل اين نگراني كه فيس‌بوك و اينستاگرام به اندازه كافي به خطرات متوجه كودكان رسيدگي نكرده‌اند، تصميم گرفته است تحقيقات عميقي را درباره آنها آغاز كند. شركت متا، گزارش ارزيابي ريسك را در سپتامبر ارايه كرد. بازوي اجرايي اتحاديه اروپا در بيانيه‌اي گفت كميسيون نگران است كه سيستم‌هاي فيس‌بوك و اينستاگرام، از جمله الگوريتم‌هاي آنها، اعتيادهاي رفتاري را در كودكان تحريك كنند. البته كار به اينجا ختم نشد چراكه اعلام شد نيويورك هم شبكه اجتماعي را براي نوجوانان محدود مي‌كند. اريك آدامز، شهردار نيويورك در فوريه اعلام كرد دولت او عليه شركت‌هاي شبكه اجتماعي از جمله فيس بوك و اينستاگرام شركت متا، به دليل دامن زدن به بحران سلامت روان در ميان جوانان، شكايت كرده است. در گزارش وال استريت ژورنال آمده است: هدف قانون در دست تدوين قانونگذاران نيويورك، جلوگيري از ارايه فيد خودكار به خردسالان توسط شركت‌هاي شبكه اجتماعي است. ران دسانتيس، فرماندار فلوريدا، در مارس، لايحه‌اي را امضا كرد كه دسترسي كودكان زير ۱۴ سال به شبكه‌هاي اجتماعي را ممنوع مي‌كند و كودكان ۱۴ و ۱۵ ساله را ملزم به دريافت رضايت والدين مي‌كند. حاميان اين قانون مي‌گويند اين اقدام، از كودكان در برابر خطرات آنلاين در كمين سلامت روان آنها، محافظت مي‌كند. علاوه بر موارد گفته شده اعلام شد دولت استراليا هم با هدف محافظت از سلامت روان كودكان و ممانعت از قرارگيري آنها در معرض محتواي نامناسب آنلاين، با ايالت‌ها و قلمروها براي وضع محدوديت سني جديد براي وب سايت‌هاي شبكه اجتماعي، همكاري مي‌كند. به گفته آنتوني آلبانيز- نخست‌وزير استراليا، والدين «بدون نقشه» تلاش مي‌كنند تا با پيامدهاي سلامت روان ناشي از شبكه‌هاي اجتماعي مقابله كنند؛ بسياري از اوقات، شبكه‌هاي اجتماعي هيچ ماهيت اجتماعي ندارند و كودكان را از دوستان واقعي و تجربه‌هاي واقعي، دور مي‌كنند. او تأكيد مي‌كند هنوز هيچ محدوديت سني خاصي براي شبكه‌هاي اجتماعي تعيين نشده، زيرا دولت استراليا فعلا سرگرم آزمايش فناوري احراز سن براي محدود كردن دسترسي كودكان به محتواي آنلاين نامناسب، از جمله هرزه نگاري است. همچنين دولت استراليا، سرگرم رايزني درباره نحوه اجراي عملي اين محدوديت سني است.
اينترنت كودكان راهكار ايران
براي جلوگيري آسيب‌ها
هم راستا با اقدامات ساير كشورها، ايران نيز براي جلوگيري از آسيب‌هاي فضاي مجازي براي كودكان اقداماتي را در دستور كار خود قرار داد. در ايران و در دولت‌هاي گذشته بر اين مساله تأكيد شده بود كه اخلاق، اينترنت كودكان و آينده جوانان و حراست از آن مهم است بنابراين يكي از طرح‌هايي كه براي كاهش آفات فضاي مجازي در دستور كار وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات قرار گرفت، اينترنت كودكان بود كه شهريور سال ۱۴۰۱ رونمايي شد. درباره جزييات اين طرح مي‌توان گفت با ورود به سايتي كه با عنوان اينترنت كودك معرفي شده خطاب به پدران و مادران گفته شده كه با استفاده از چند روش مي‌توانند دسترسي فرزندان خود را به سايت‌هاي مختلف اينترنت مديريت كنند. همچنين در بخشي از سايت به رده‌بندي يا ليست سايت‌هاي اينترنتي اشاره شده كه با ورود به اين بخش چهار عنوان سايت با رنگ‌بندي سبز، سفيد، زرد و نارنجي مشاهده مي‌شود كه هر كدام ليستي از سايت‌هاي كه براي دسترسي كودكان و نوجوانان مناسب هستند را دربردارند. با راه‌اندازي سرويس اينترنت كودك و نوجوان (سرويس ۴۵۶) سه امكان براي خانواده به‌منظور حفاظت از كودكان در فضاي مجازي فراهم مي‌شود. نخست با شماره‌گيري #۴۵۶*، دوم از طريق سايت و سوم از طريق اپليكيشن ۴۵۶ اين امكان براي خانواده‌ها فراهم شده است تا دسترسي كودكان و نوجوانان خود به اينترنت را متناسب با سن و شرايط هر كدام تعريف و مديريت كنند. به اين منظور چهار سطح دسترسي تعريف شده است كه در قالب چهار رنگ تعريف شده است كه فعلا رنگ سبز (براي كودكان زير ۵ سال) در اپراتورها فعال شده است و به زودي ساير دسترسي‌ها نيز تعريف خواهد شد. كارشناسان معتقدند اين طرح از اين جهت كه به كودكان سرويس‌هاي مناسبي داده شود و به خانواده اين اختيار را مي‌دهد كه اينترنتي را براي فرزندان خود فراهم كنند، اقدام خوبي است؛ مشروط به اينكه شامل ساير طبقات اجتماعي نشود. آنها همچنين تأكيد مي‌كنند كه اختيار و كنترل از پدر و مادر نبايد گرفته شود؛ در واقع مبناي اينترنت كودكان اين است كه سرويسي را ارايه دهند كه والدين امكان كنترل، نظارت و مديريت بر فرزندان خود را داشته باشند و نبايد چنين امكان تلقي ايجاد كند كه بعضا حاكميت‌ها به جاي پدر و مادر تصميم گرفته‌اند و صرفا تعدادي از سايت‌ها را در اختيار كودكان قرار دهند اما اينكه سايت‌هايي وجود داشته باشد كه خيال والدين راحت باشد، خوب است و مشكلي در اين زمينه وجود ندارد. در حال حاضر دو سال از رونمايي اين طرح مي‌گذرد و براساس آخرين آمار اعلام شده يك ميليون نفر از اين خدمت استفاده كردند اما يك جامعه بيش از ۱۶ ميليون دانش‌آموز وجود داشته و اين اميدواري وجود دارد كه همه از اين امكان استفاده كنند. با تمام اين اوصاف، به اعتقاد كارشناسان اين فضا رهاست و متاسفانه اخبار و تصاوير خارج از ارزش به‌راحتي در فضاي مجازي دست‌به دست مي‌شود و همين امر به بي‌بندوباري دامن مي‌زند بنابراين خانواده بايد در اين زمينه مراقب باشد، آموزش‌هاي لازم را به فرزندان‌شان بدهند و نظارت لازم بر كودكان و فرزندان خود داشته باشند. در اين ميان دستگاه‌هاي مسوول هم بايد نظارت داشته و محيطي پاك را فراهم آورند. حكمراني بايد شبكه‌هاي خارجي را نسبت به فعاليت در داخل كشور پاسخگو كند تا هر تصويري در اختيار كودكان و نوجوانان قرار نگيرد. موضوعي كه با روي كار آمدن دولت چهاردهم از سوي مسوولان و وزير ارتباطات بارها مورد تأكيد قرار گرفته است به نظر مي‌رسد يك عزم ملي براي سر و سامان دادن به اين فضا جزم شده است.