پايان فيلترينگ؟

تعادل | فرشته  فريادرس| 
«رفع اختلالات اينترنت و فيلترينگ» مطالبه اول فعالان اقتصاد ديجيتال از دولت چهاردهم است. آنها سكوت دولت و عدم شفافيت او درباره رفع فيلترينگ را جايز نمي‌دانند و برداشت‌شان اين است كه دولت چهاردهم عجله‌اي براي حل اين مساله ندارد، چراكه به گفته آنها وزير ارتباطات دولت چهاردهم به اصلاح فيلترينگ با گفتمان‌سازي اشاره كرده است. با توجه به اختلاف‌نظرهايي كه در سطوح بالادستي در مورد فيلترينگ وجود دارد، برخي مديران و صاحبان كسب و كارهاي ديجيتال از رفع فيلترينگ اظهار نااميدي كرده و مي‌گويند: دولت اختيار چنداني در اين زمينه ندارد و تصميم‌گيري درباره رفع فيلترينگ با شوراي عالي فضاي مجازي است. برخي اما رفع فيلترينگ را منوط به خواست و تصميم رييس‌جمهور و اقدامات شخص وزير ارتباطات مي‌‌‌دانند. نگاه بدبينانه‌تر برخي كارشناسان اين است كه فيلترينگ به اين زودي‌ها رفع نمي‌شود؛ چراكه سازوكار فيلترينگ در ايران پيچيده است و روند شفافي ندارد و احتمالا فيلترينگ بن‌بست پزشكيان خواهد بود. اما روز گذشته بالاترين مقام اجرايي قوه مجريه، خبري خوشي را مخابره كرد. «مسعود پزشكيان» رييس‌جمهور در نخستين نشست خبري خود گفت: فيلترينگ در دستور كار است و چارچوب‌هايي كه در رابطه با فيلترينگ هست را از بين مي‌بريم. «سيد ستار هاشمي» وزير ارتباطات هم در گفت‌وگويي كوتاه كه با روزنامه «تعادل» داشت، با تاكيد بر اينكه دولت چهاردهم پيام مردم را دريافت كرده، از تلاش براي رفع فيلترينگ با اجماع‌سازي در نهادهاي مرتبط وبالادستي سخن گفت. 

 كارزاي  عليه  فيلترينگ
در روزهاي اخير و به خصوص با تداوم سكوت دولت در برابر مطالبات عمومي و صنفي، اظهارنظرهاي مختلفي درباره تعيين تكليف موضوع فيلترينگ مطرح مي‌شد كه اتفاقا تمام آنها بر رفع فيلترينگ آن‌هم با قيد فوريت تاكيد داشتند. در ميانه مردادماه كارزار جديدي تحت عنوان «مطالبه رفع فوري فيلترينگ اينترنت از دولت دكتر پزشكيان» به راه افتاد كه فعالان اكوسيستم خواستار رفع فيلتر پلتفرم‌‌‌هاي پركاربرد بين‌المللي ازجمله گوگل‌‌‌پلي، اينستاگرام، تلگرام، يوتيوب، توييتر، فيس‌بوك، واتس‌آپ، توويچ و... شدند.  چندي پيش هم جمعي از فعالان اكوسيستم نوآوري و اقتصاد ديجيتال كشور طي نشستي در اتاق ايران، درباره اهميت نوآوري و اقتصاد ديجيتال در رشد و توسعه اقتصادي كشور سخن گفتند. محمدجواد آذري‌جهرمي، وزير ارتباطات دولت دوازدهم، در اين مراسم سياست فيلترينگ را ناكارآمد توصيف كرد و خواستار اصلاح آن شد. او در اين خصوص گفته: «فيلترينگ سه سال تجربه شد، اما راه‌‌‌حل نبود و كارزار انتخاباتي سال ۱۴۰۳ ثابت كرد كه همه گروه‌ها فيلترينگ را ناكارآمد مي‌‌‌دانند. فيلترينگ در دولت سيزدهم تجربه سختي بود و به نظر مي‌رسد كه اجماعي براي حل اين مشكل وجود دارد و دولت بايد به‌زودي براي آن چاره‌‌‌انديشي كند.» اظهارنظرها درباره فيلترينگ و هشدارها نسبت به رفع زودتر آن در هفته‌هاي گذشته به يكي از مديران مجمع تشخيص مصلحت نظام هم رسيد تا بر لزوم تصميم‌گيري سريع براي رفع فيلتر يوتيوب، تلگرام، اينستاگرام و واتس‌آپ تاكيد كند. سعيد باستاني، مدير گروه امور زيربنايي و توليدي مركز مطالعات راهبردي مجمع تشخيص مصلحت نظام در اين اظهارنظر، اعلام كرد كه شوراي عالي فضاي مجازي و شوراي عالي امنيت ملي بايد از منظر كارشناسي در‌خصوص اينكه چه بخش‌هايي از پلتفرم‌هاي خارجي در ايران محدود و كدام بخش‌ها در دسترس باشند، تصميم‌گيري كنند.

 سه  نگاه  به  مساله  فيلترينگ
رفع اختلالات اينترنت مطالبه اول فعالان اقتصاد ديجيتال از دولت چهاردهم است. فعالان كسب‌وكارهاي تحت وب، از اينكه زير سايه سنگين فيلترينگ و اختلالات شديد اينترنت، مشغول به فعاليت هستند، گلايه‌مند و خواهان تغيير اين وضعيت هستند. آنها مي‌گويند: «اقتصاد ديجيتال روي زيرساخت اينترنت فعال است و صاحبان كسب‌وكارها در حوزه اقتصاد ديجيتال از ناحيه سرعت و كيفيت اينترنت دچار ضرر و زيان‌‌‌هاي بسياري شده‌‌‌اند.» 
همچنين گواه آمار جهاني، ايران در نيمه اول سال جاري ميلادي با ۳.۵ ميليارد دلار ضرر در جايگاه دوازدهمين كشور متضرر جهان از فيلترينگ قرار گرفته است. برخي از آمارها هم بيانگر اين است كه مردم سالانه حداقل ۵۰‌هزار ميليارد تومان خرج فيلترشكن مي‌كنند. حال چنانچه اين مبلغ صرف توسعه زيرساخت‌‌‌ها و پهناي باند شود، سالانه حداقل يك ميليارد دلار به اين مهم اختصاص پيدا مي‌كند، اما در حال حاضر اين ميزان در حال هدر رفته است. 
جداي از اين اظهارات درباره لزوم رفع فوري فيلترينگ در هفته‌هاي گذشته نيز طرح رفع فيلترينگ در مجلس مطرح شد كه برخي از نمايندگان نسبت عدم ‌‌‌اعلام وصول طرح رفع فيلترينگ در صحن علني از سوي رييس مجلس شاكي بودند. 
اگرچه زمزمه‌هايي مبني بر تصميم رييس‌جمهور براي رفع فيلترينگ مطرح مي‌شود، اما درباره تصويب اين طرح اختلاف‌نظرهايي وجود دارد؛ برخي مديران و صاحبان كسب و كارهاي ديجيتال از رفع فيلترينگ اظهار نااميدي كردند. به گفته آنها دولت اختيار چنداني در اين زمينه ندارد و گفته مي‌شود، تصميم‌گيري درباره رفع فيلترينگ بايد توسط شوراي عالي فضاي مجازي صورت گيرد. برخي اما نسبت به رفع فيلترينگ اميدوارند و آن را به تصميم رييس‌جمهور و اقدامات شخص وزير ارتباطات منوط مي‌‌‌دانند. نگاه سوم بدبينانه ديگري هم وجود دارد مبني بر اينكه فيلترينگ به اين زودي‌ها رفع نمي‌شود؛ چراكه سازوكار فيلترينگ در ايران پيچيده است و روند شفافي ندارد و احتمالا فيلترينگ بن بست پزشكيان خواهد بود. 

 وعده  پزشكيان  در  مناظرات
ناگفته نماند كه مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور، در مناظرات انتخاباتي رياست‌جمهوري بارها با انتقاد از فيلترينگ، بر اثرات مخرب و ايجاد بازار سياه براي فيلترشكن‌ها تاكيد كرد و البته همزمان معتقد بود كه در همه دنيا در مواقع خاص محدوديت براي اينترنت اعمال مي‌شود. او در اظهارنظرهاي خود فيلترينگ را به نوعي زندگي در قفس تشبيه كرده و ادامه فيلترينگ را به منزله دكان باز شدن براي برخي دانسته بود. او با تاكيد بر اينكه فيلترشكن امكان محدوديت ندارد، گفته بود كه نمي‌توانيم بگوييم كه مي‌خواهيم در قفس زندگي كنيم. درست به همين دليل هم بود كه بسياري از مطالبات براي رفع فيلترينگ با هشتگ قفس فيلترينگ به راه افتادند كه مهم‌ترين آنها كارزاري با عنوان مطالبه رفع فيلترينگ فوري اينترنت از دولت دكتر پزشكيان است؛ كارزاري كه گفته مي‌شود به بيش از ۵۰هزار امضا رسيده است.

 خبر  خوش  پزشكيان  در  نشست  خبري 
در شرايطي كه مطالبه رفع فيلترينگ جدي‌تر شده و مردم پيگير تحقق اين وعده انتخاباتي رييس‌جمهور هستند و نمايندگان مجلس هم مخالفتي با اين موضوع نداشته‌اند، به نظر مي‌رسد بايد تصميم‌گيري درباره رفع فيلترينگ سريع‌تر انجام شود. بسياري از كارشناسان و فعالان اقتصاد ديجيتال با اشاره به اين موضوع، سكوت دولت را جايز نمي‌دانند. برداشت آنها اين است كه دولت چهاردهم عجله‌اي هم براي رفع فيلترينگ ندارد. اما مسعود پزشكيان، رييس‌جمهوري روز دوشنبه 26 شهريورماه در بخشي از نشست خبري خود با خبرنگاران، درباره رفع فيلترينگ، خبري خوشي را مخابره كرد. او گفت: فيلترينگ در دستور كار است و چارچوب‌هايي كه در رابطه با فيلترينگ هست را از بين مي‌بريم. پزشكيان همچنين خطاب به وزير ارتباطات كه در اين نشست نيز حضور داشت، گفت: بايد يك برنامه بنويسند و با شوراي عالي امنيت ملي و شوراي عالي فضاي مجازي جلسه داريم؛ در تلاش هستيم هرچه سريع‌تر آن را‌برداريم.

 كندي  اينترنت  پيگيري  مي‌شود
در همين راستا و در حاشيه نشست خبري رييس‌جمهور، مصاحبه كوتاهي با سيد ستار هاشمي وزير ارتباطات وفناوري اطلاعات درباره سرعت پايين اينترنت ومساله فيلترينگ داشتيم و نظرات او را در اين باره جويا شديم. او در پاسخ به اينكه چرا مدتي است سرعت اينترنت كاهش يافته و خيلي‌ها به طنز مي‌گويند گويا هنوز «عيسي زارع پور» بر سر كار است، به خبرنگار تعادل‌ گفت: وضعيت شبكه به صورت كلي 2 بعد متفاوت دارد؛ يكي بحث كيفيت خدمات و ارتباطات است كه مشخصا در حوزه ماموريت وزارت ارتباطات قرار مي‌گيرد. ديگر در حوزه سياست‌گذاري است. در بعد دوم بايد گفت كه سياست‌گذاري در وزارت ارتباطات انجام نمي‌شود. او با اشاره به حضورش در جلسه‌اي كه كار ويژه آنها كيفيت زيرساخت‌هاي ارتباطي و شبكه است، بيان كرد: بر آن هستيم كه كيفيت زيرساخت‌هاي ارتباطي و شبكه ارتقا پيدا كند. اين موضوع از دغدغه‌هاي مهم ما است كه دنبال مي‌كنيم.  وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در ادامه با تاكيد بر اينكه وزارت ارتباطات مجري سياست‌ها است، گفت: آنچه در حال رخ دادن است را در قالب طرح‌هايي انجام مي‌دهيم و متناسب با نگاهي كه رهبر انقلاب ترسيم كردند، بحث حكمراني قانونمند را تدوين مي‌كنيم.  هاشمي يك‌بار ديگر با اشاره به مساله كندي اينترنت، توضيح داد: اتفاقا يكي از مطالبه‌گران اصلي كيفيت اينترنت فرزندم است كه ما خود را مكلف مي‌دانيم اين موضوع را با جديت پيگيري كنيم. هم‌اكنون يك تيم براي آسيب‌شناسي شبكه و كيفيت ارتباطات گذاشتيم كه در وزارت ارتباطات مشغول به كار شدند. البته تيم ما تازه مستقر شده و براي بهبود اين تغيير اين وضعيت نياز به زمان داريم.

 پيام مردم را دريافت كرديم
هاشمي همچنين در پاسخ به اين پرسش كه مي‌توان به رفع فيلترينگ در دولت چهاردهم و وزارت آقاي هاشمي اميدوار بود يا خير، اين‌طور پاسخ داد: دولت با اولويت بالا مشغول برنامه‌ريزي براي اصلاح شيوه كنوني مديريت فضاي مجازي و تعامل با همه نهاد‌هاي مرتبط است. ستار هاشمي با تاكيد بر اينكه پيام مردم را در زمينه رفع فيلترينگ دريافتم، گفت: البته هم مراجع مختلف اعم از دولت و اركان حاكميتي نظام در اين اجماع حضور دارند و جلسات زيادي در اين رابطه تشكيل شده است. او همچنين در پاسخ به اين پرسش كه فعالان اقتصادي خواهان رفع فيلترينگ هستند، چرا كه معتقدند ادامه وضعيت موجود به كسب و كار آنها آسيب وارد كرده است؛ به «تعادل» گفت: قطعا رونق كسب و كارها مهم است و بخشي از اين به برمي‌گردد به كيفيت شبكه و پايداري شبكه و ارتقاي كيفيت متناسب با نيازها كه به‌طور جد دنبال مي‌كنيم. با اين اوصاف به نظر مي‌رسد رييس دولت چهاردهم و وزير كابينه‌اش، مشغول تلاش براي اقناع‌سازي ذي‌نفعان و بازيگران مختلف در اين زمينه هستند. برهمين اساس بايد به دولت براي حل و فصل اين موضوع زمان بيشتري داد.