اثبات قصور پيمانكار معدن طبس توسط فعالان كارگري

بيش از هر چيز اظهارات شتابزده وزير تعاون، كار و امور اجتماعي باعث شد تا بسياري از كارشناسان و كارگران معدن از او بخواهند كه اين اظهارات را تصحيح كرده و قبل از اينكه بازرسي‌ها به پايان برسد حكم برائت براي كارفرما و پيمانكاران صادر نكند. دقيقا يك روز بعد از اين اظهارات بود كه معاون دادستان كل كشور از مشهود بودن قصور در عدم رعايت ايمني از طرف شركت معدنجو را عنوان كرد.

اما نكته جالب توجه اين است كه با ورود خبرنگاران از رسانه‌هاي مختلف به اين شهر مسوولان درصدد محدود كردن ميدان فعاليت آنها بر آمدند. بر اساس گزارش ايلنا قبل از هر كاري از خبرنگاران خواسته شده حتما مجوز براي حضور خود در شهر را تهيه كنند. همچنين بارها و بارها به خبرنگاران تاكيد شده كه به معدن نزديك نشوند. با خانواده معدنچيان مصاحبه نكنند. براي گرفتن مصاحبه به سراغ استاندارد و ديگر مسوولان شهر طبس نرويد! به اين ترتيب همه‌چيز دست به دست همه داده تا نشان دهد ابعاد اين حادثه بسيار تلخ‌تر از آن چيزي است كه شايد تا امروز در رسانه‌ها انعكاس داده شده است.

اينجا حوادث عادي شده

يكي از افراد مرتبط با كلينيك تامين اجتماعي شهر كه اندكي از اوضاع با خبر است، به ايلنا مي‌گويد: اينجا اين حوادث عادي شده و هيچ ماهي نيست كه سپري شود و از معادن به ويژه همين معدن‌جو، يك نفر قطع عضو، قطع انگشت، آسيب ديده در اثر مشكل تنفسي و فروريختن آوار يا ماشين نفربر درون معدن را به آنجا نياورند. بسياري از موارد را شركت براي آنكه زير بار جريمه سنگين نرود، با توافق به عنوان چيزي به جز حادثه كار شناسايي مي‌كند.

افراد محلي درباره مديران پيمانكار مجموعه معدنجو مي‌گويند: مديران هيچ كدام بومي نيستند و مديرعامل شركت نيز اصلا هيچ‌وقت ايران نيست. او مدت‌هاست كه كاناداست و براي رسيدگي به موضوع حادثه به تازگي از كانادا به ايران آمده است.

روند شروع حادثه...

منطقه معدني حومه طبس بسيار ثروتمند است. منبع معدني سيليس براي توليد شيشه در نزديكي مجموعه قرار دارد كه بهره‌برداري نمي‌شود. منابع ديگري هم هستند كه برداشت نمي‌شوند. گاز و از جمله گاز متان كه در رسانه‌ها انفجارش را مقصر اصلي جلوه مي‌دهند، اتفاقا از مواهب منطقه است كه كاربرد زيادي در صنايع دارد اما همين گاز سال‌هاست بلاي جاي معادن شده و عدم مهار آن مانند عدم مهار سيل كه مي‌تواند توسعه آفرين باشد، به مصيبتي براي صنايع معدني كشور بدل شده است.

ابراهيم رحيميان (دبير اجرايي خانه كارگر طبس) در اين رابطه توضيح مي‌دهد: بسياري از منابع و مواهب طبس به جاي نعمت به تهديد بدل شده است. يكي از آنها گاز است. اين ميزان گاز متان، گاز كل خراسان را تامين مي‌كند و سود بسياري از شركت‌هاي زغال سنگ در آلمان برداشت گاز از معادن زغال‌سنگ‌شان است. يعني زغال‌سنگ استخراج مي‌كنند تا در واقع همين گاز كشنده متان را خارج كرده و به فروش برسانند. اين درحالي است كه اين گاز باوجود حجم زيادتر در ايران به دليل نبود فناوري استخراج، به فروش نمي‌رسد. او فقدان تشكل‌يابي را يكي از دلايل مشكلات فني و مهندسي و حوزه معدني در طبس مي‌داند و مي‌افزايد: در طبس بالاي ۲۰ معدن مختلف و حدود ۱۰ معدن زغالسنگ وجود دارد و جمعاً داراي ۱۶۰۰ كارگاه هستيم كه شهرك صنعتي و كارخانه تصفيه زغال و كارخانه كك بزرگ ما فقط بخشي از آن است. اما تنها ۱۱ كارگاه كه چندتاي آن دولتي يا متعلق به شستا هستند، داراي شوراي اسلامي كار و تشكل هستند. شركت‌هاي داراي پيمانكار هم زير بار تشكيل شوراي كار نمي‌روند! فعالان كارگري معتقدند اگر كارگراني در قالب تشكل پيگير موضوع ايمني بودند، مشكل به چنين نقطه‌اي از اوج خود در حادثه طبس نمي‌رسيد و امكان بيشتري براي حفظ ايمني وجود داشت.

كارفرما چه مي‌گويد؟

شركت مدعي است كه ۲۵ درصد هزينه‌هاي شركت صرف امور پرسنلي از حقوق و مزد تا رفاهيات و ايمني مي‌شود اما فعالان كارگري منطقه با نشان دادن محاسبات، بر سهم ۷ تا نهايت ۱۲ درصدي مزد و هزينه‌هاي فردي و ايمني از كل هزينه و درآمد شركت تاكيد مي‌كنند و بر تحقق سود ۵۰ درصدي مالكان كار باوجود همه مشكلات اين شركت با ذوب آهن و شركت‌هاي طرف قرارداد معدنجو تاكيد مي‌كنند. مجتهدزاده (مديرعامل) اما به ايلنا مي‌گويد: ما قرارداد مستقيم با شركت ذوب آهن اصفهان كه از محصولات ما استفاده مي‌كند، نداريم. ما توليدكننده زغال‌سنگ خام هستيم. كارخانجات زغالشويي طرف حساب ذوب آهن هستند و معمولاً آنها هستند كه به دليل‌ عدم پرداخت بدهي ذوب آهن به خود، با ميانجي نسبت به ما بدهكار مي‌شوند. مديرعامل شركت درباره موضوع حادثه و ايمني شركت با پافشاري بر موضع اوليه وزير كار گفت: ما با يك انفجار لحظه‌اي غيرقابل پيش‌بيني مواجه بوديم. هر نفر ايمني ما داراي دستگاه انفرادي سنسور بوده است. تجهيزات ايمني وجود داشته است. فاجعه از انفجار ناگهاني گاز فوران شده شروع شده است. البته جزييات حادثه را هيات كارشناسي مربوطه منتشر خواهد كرد، اما تحقيقات اوليه ما گوياي آن است كه حادثه غيرقابل اجتناب بوده است. با اين وجود فعالان كارگري ديگري در منطقه كه نمي‌خواهند نامشان افشا شود، اظهار مي‌كنند: در زمان بروز انفجار اوليه در بلوك C، شركت متوجه حادثه شده اما هم چيزي به نام بيسيم براي انتقال اطلاعات به ديگر بلوك‌ها وجود نداشته و از طرفي چهل دقيقه قبل از سرايت و نشت گاز به بلوك B، مسوولان با علم به اينكه در يك بلوك فاجعه رخ داده، باقي بلوك‌ها را تخليه نكردند! در آن چهل دقيقه بسياري از افراد فرصت طلايي براي نجات خود را داشتند اما موفق به اين كار نشدند. شايد به همين دليل است كه به اذعان دبير اجرايي خانه كارگر اين منطقه، طي سه سال اخير تنها ۵ حادثه منجر به فوت در معادن مرتبط و همين شركت معدنجو رخ داده، اما به دليل‌ عدم اهميت جان كارگران اتفاقي نيفتاده است.