دانش‌آموز با گوشي يا بي‌گوشي!؟
گسترش فناوري‌هاي ارتباطي و ورود تلفن‌هاي همراه به زندگي روزمره، جوامع را به‌طور فزاينده‌اي با چالش‌هاي جديدي در حوزه آموزش مواجه كرده است به‌طوري كه برخي كشورها داشتن گوشي براي دانش‌آموزان در مدارس را ممنوع كرده‌اند.
گسترش فناوري‌هاي ارتباطي و ورود تلفن‌هاي همراه به زندگي روزمره، جوامع را به‌طور فزاينده‌اي با چالش‌هاي جديدي در حوزه آموزش مواجه كرده است به‌طوري كه برخي كشورها داشتن گوشي براي دانش‌آموزان در مدارس را ممنوع كرده‌اند. به‌طور مثال آنتوني آلبانيز نخست‌وزير استراليا اعلام كرده كه دولت اين كشور استفاده كودكان از شبكه‌هاي اجتماعي را براي گروه سني زير ۱۶ سال ممنوع مي‌كند. براين اساس حداقل سن كودكان براي ورود به سايت‌هايي مانند فيس‌بوك، اينستاگرام و تيك‌تاك تعيين نشده است اما انتظار مي‌رود بين ۱۴ تا ۱۶ سال باشد. دليل اين كار آسيب‌هاي اجتماعي ناشي از شبكه‌هاي اجتماعي عنوان شده است.
در فرانسه، ۲۰۰ مدرسه در سال تحصيلي ۲۰۲۴-۲۰۲۵ يك طرح جديد به نام «وقفه ديجيتال» را به‌طور آزمايشي اجرا مي‌كنند و در مجارستان قانون ممنوعيت استفاده از تلفن همراه در مدرسه اجرايي شده است كه البته مورد پسند همه نيست. در يونان، دانش‌آموزان مي‌توانند تلفن همراه خود را به مدرسه بياورند اما در تمام ساعات كلاس، گوشي بايد داخل كيف باقي بماند. در هلند دانش‌آموزان از مقطع ابتدايي، مجاز به آوردن گوشي همراه به كلاس نيستند. دانمارك نيز امسال در حدود ۲۰۰ مدرسه به صورت آزمايشي تدابير ممنوعيت تلفن همراه را به اجرا گذاشت. در ايتاليا استفاده از تلفن همراه در مدارس تا پايان دوره راهنمايي از سپتامبر ۲۰۲۴ ممنوع شده است.
ممنوعيت استفاده از گوشي در مدارس در كشورهاي مختلف، بيشتر در مقطع ابتدايي اعمال شده است چراكه اعتقاد بر اين است كه گوشي همراه باعث حواس‌پرتي دانش‌آموزان مي‌شود. در ايران، براساس آيين‌نامه انضباطي، ورود موبايل به مدارس ممنوع است اما با شيوع كرونا اين قانون تاحد زيادي نقض شد و اكنون نيز دستورالعمل مشخص جديدي براي آن نيامده است. شايد بتوان گفت بردن گوشي به مدارس سليقه‌اي است يعني برخي مديران سختگيري كرده و بردن گوشي به مدارس را ممنوع كرده‌اند و برخي ديگر اجازه مي‌دهند.
برهم زدن تمركز از مضرات استفاده از گوشي‌هاي همراه در مدارس
مطالعات مختلف نشان مي‌دهند كه استفاده از گوشي در مدارس زمينه‌هاي كاهش تمركز و افزايش حواس‌پرتي، افزايش احتمال وقوع رفتارهاي ناپسند، تضعيف روابط اجتماعي و مهارت‌هاي ارتباطي و مشكلات جسمي مانند خستگي چشم را فراهم مي‌كنند. از سوي ديگر اين مساله، چالش‌هاي نظارت و كنترلي را نيز موجب مي‌شود.
يكي از بزرگ‌ترين نگراني‌هاي والدين و معلمان درباره استفاده از گوشي‌هاي همراه در مدارس، تاثير آنها بر تمركز دانش‌آموزان است. گوشي‌ها با داشتن امكانات مختلفي مانند بازي‌هاي آنلاين، شبكه‌هاي اجتماعي و پيام‌رساني، به راحتي مي‌توانند توجه دانش‌آموزان را از محتواي درسي منحرف كنند. تحقيقات نشان مي‌دهد كه استفاده از گوشي همراه در حين تدريس باعث كاهش كيفيت يادگيري و پايين آمدن عملكرد تحصيلي مي‌شود.
جامعه شناس و مدرس دانشگاه در اين رابطه به ايرنا مي‌گويد: به‌شدت مخالف بردن گوشي به محيط آموزشي هستم. چون بردن گوشي در مدرسه باعث مي‌شود تمركز كودكان به هم ريخته مي‌شود و آسيب جدي به يادگيري مي‌زند.
دكتر محمد حيدرپور مي‌افزايد: هنگامي كه خودم در دانشگاه تدريس مي‌كنم، دانشجو حين درس، يك نگاهش به من است و يك نگاهش به گوشي. معلوم است كه چنين دانشجويي، مفاهيم را متوجه نمي‌شود.
به اعتقاد حيدرپور، يكي از مهم‌ترين عوامل افت تحصيلي دانش‌آموزان و دانشجويان، بردن گوشي به مدارس و دانشگاه‌ها است كه به‌طوري كه تمام زحمات معلمان و استادان به هدر مي‌رود.
ممنوعيت بردن گوشي
در محيط‌هاي آموزشي بايد نهادينه شود
اين جامعه شناس و استاد دانشگاه اضافه كرد: استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي مانند شبكه شاد در امر آموزش توسط معلمان در تسهيل آموزش، تاثيرگذار است اما به‌طوركلي بردن گوشي همراه به مدرسه باعث مي‌شود، دانش‌آموز در فضاهاي ديگر سير كند و امر آموزش دست كم گرفته مي‌شود.
حيدرپور گفت: ممنوعيت بردن گوشي در محيط‌هاي آموزشي بايد نهادينه و قانوني شود البته اين امر به آن معنا نيست كه فضاي مجازي بد است بلكه برعكس كمك مي‌كند كه شبكه‌هاي اجتماعي در جاي خودش استفاده شود.
مزاياي استفاده
از گوشي‌هاي همراه در مدارس
رييس گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشكي تهران و كارشناس ارشد مديريت رسانه در اين رابطه مي‌گويد: امروزه پيشرفت تكنولوژي، ورود نسل جديد كتب الكترونيك و گويا به بازار نشر همچنين سبك زندگي نوين و شتاب و راحت طلبي مستتر در آن و از همه مهم‌تر پديده هوش مصنوعي سبب شده تا نقش كتاب در زندگي كودكان كمرنگ‌تر از گذشته شده و رايانه و محصولات رايانه اي (موبايل، گيم و...) و فضاي مجازي به عنوان جايگزين مورد توجه كودكان و نوجوانان قرار بگيرد.
دكتر شهرام خرازي‌ها افزود: در بحث مناقشه برانگيز استفاده دانش‌آموزان از موبايل و رايانه شخصي در مدارس هم بايد به اين نكته توجه داشت كه دوران تخته سياه به پايان رسيده است و حذف كاغذ از ضروريات است و نبايد با محدوديت‌هاي سختگيرانه دانش‌آموزان را همچنان وابسته به كاغذ نگه داشت. آنها از زير بار پذيرش قيد و بندها خواهند گريخت در حالي كه مي‌توان با تعامل و آموزش صحيح از امكانات بي‌پايان فضاي مجازي نهايت بهره را برد.
اجازه براي گوشي!
استفاده از گوشي‌هاي همراه در مدارس يك مساله پيچيده و چندبعدي است كه نمي‌توان به‌سادگي به آن نگاه كرد. از يك سو، اين ابزارها به عنوان منابعي قدرتمند براي دسترسي به اطلاعات و تسهيل يادگيري سواد ديجيتال محسوب مي‌شوند و از سوي ديگر مي‌توانند به عنوان عوامل حواس‌پرتي و كاهش كيفيت يادگيري عمل كنند. بنابراين لازم است كه مدارس با وضع قوانين و دستورالعمل‌هاي دقيق و مناسب از مزاياي استفاده از گوشي‌هاي همراه بهره‌برداري كنند و در عين حال، مضرات آنها را به حداقل برسانند.