چرايي واردات كالاهاي اساسي با نرخ ترجيحي

طبق قانون بودجه، بانك مركزي مكلف به پرداخت ارز ترجيحي براي واردات كالاهاي اساسي است تا از اين طريق به اقشار متوسط و كم بضاعت جامعه فشار اقتصادي كمتري وارد شود. با اين حال برخي از كالاها كه مشمول دريافت ارز ترجيحي هستند در بازار با نرخ بالاتري قيمت‌گذاري شده كه لزوم توجه و ورود دستگاه‌هاي ناظر و متولي واردات به مساله قيمت‌گذاري‌ها را مي‌طلبد. يكي از مسائلي كه اين روزها مطرح مي‌شود اين است كه چرا بانك مركزي اقدام به تامين ارز كالاهاي اساسي با نرخ ترجيحي ۲۸۵۰۰ تومان مي‌كند؟ بررسي آمار اعلامي تامين و تخصيص ارز توسط مركز مبادله نشان مي‌دهد كه حجم تامين ارز واردات كالاهاي اساسي، كشاورزي و دارو در سال جاري، بيش از ۷ ميليارد دلار و به قيمت ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. رصد جامعه و فضاي مجازي، نشان از وجود برخي سوالات در اذهان عموم دارد. اينكه آيا تفاوت نرخ ميان بازار آزاد با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ توماني كالاهاي اساسي، ايجاد رانت نمي‌كند؟ منبع تامين ارز كالاهاي اساسي كجاست؟ و از همه مهم‌تر چه كساني مجاز به دريافت اين ارز هستند؟ تخصيص و تامين ارز كالاهاي اساسي با نرخ ترجيحي الزام قانوني است (قانون بودجه) كه بانك مركزي مكلف به اجراي اين بند قانوني است.

مطابق تبصره (۴) بند (الف) قانون بودجه سال۱۴۰۳، «دولت و دستگاه‌هاي موضوع ماده (۵) قانون مديريت خدمات كشوري مصوب 08/۰۷/1386 از جمله بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران، مجاز هستند، ۱۳ ميليارد و ۶۰۰ ميليون يورو (معادل حدودا ۱۵ ميليارد دلار) براي واردات صرفا كالاهاي اساسي كشاورزي، دارو و مواد اوليه آن و تجهيزات مصرفي پزشكي كه فهرست آن به تصويب هيات وزيران مي‌رسد به تخصيص، فروش، تهاتر يا مبادله منابع ارزي حاصل از صادرات نفت، گاز و ميعانات گازي، به نرخ ترجيحي اقدام كنند. اين بدان معناست كه پرداخت ارز ترجيحي تكليف قانون بودجه است كه بانك مركزي هم به امر قانون مكلف به پرداخت آن است. طبق آمار، ارز ترجيحي مشمول كالاهاي اساسي است كه نياز اساسي جامعه را برآورده مي‌كند و اگر در بازار نباشد ممكن است مانند سال‌هاي گذشته شاهد انواع كمبود كالاها باشيم كه عموم مردم را تحت فشار قرار مي‌دهد. براساس مصوبه هيات وزيران، فهرست كالاهاي اساسي مشمول ارز ترجيحي در سال ۱۴۰۳، در بخش كالاهاي اساسي خوراكي و كشاورزي شامل «انواع گوشت تازه يا سردكرده گوساله و گوسفند، گندم معمولي، جو، ذرت دامي، دانه سويا، دانه كلزا، دانه پنبه، دانه آفتابگردان براي روغن كشي، دانه گلرنك، شكر تصفيه شده، كنجاله سويا، كنجاله پنبه، كنجاله آفتابگردان، كنجاله كلزا، كنجاله گلرنگ، كود سوپرفسفات، كود كلريدو پتاسيم، كود سولفات پتاسيم، فسفات دي آمينيوم، مولدهاي دام و طيور آبزيان و مواد ژنتيكي است. »