افزایش ضریب جینی به بالاترین رقم در ۳ سال اخیر

به گزارش تجارت نیوز، روز گذشته، مرکز آمار ایران با انتشار گزارش توزیع درآمد در سال 1402 از آخرین وضعیت نابرابری اقتصادی در کشور پرده برداشت؛ گزارشی که بر اساس آن، ضریب جینی که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توزیع درآمد محسوب می‌شود، در سال گذشته افزایش پیدا کرد که معنای آن افزایش نابرابری درآمد در کشور بود. دیگر شاخص‌های مهم توزیع درآمد نیز همسو با ضریب جینی، بر افزایش نابرابری در توزیع درآمد، مهر تایید زدند.

بررسی وضعیت توزیع درآمد از آن جهت حائز اهمیت است که در دنیای امروز، توزیع ناعادلانه درآمد، نقش بیشتری از کمبود درآمد در ایجاد فقر ایفا می‌کند. با این تفاسیر، افزایش نابرابری می‌تواند زنگ خطری برای گسترش فقر در ایران باشد.

افزایش ضریب جینی برای دومین سال متوالی

ضریب جینی یکی از شاخص‌های ارزیابی نابرابری درآمد در هر کشور یا هر گروه از مردم است. ضریب جینی یک عدد بین صفر و یک است که هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد، یعنی نابرابری کمتر بوده و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد، به معنی نابرابری بیشتر است. 

با استناد به گزارش جدید مرکز آمار ایران، ضریب جینی کل کشور در سال 1402 به رقم 0.397 رسید و در مقایسه با رقم 0.387 واحدی در سال 1401 کاهشی شد. این ضریب در مناطق شهری نیز در بازه زمانی مورد بررسی از 0.369 واحد به 0.382 واحد افزایش یافت. با این حال، ضریب جینی در روستاها کاهش پیدا کرد و از رقم 0.364 درصد در سال 1401 به 0.358 درصد در سال 1402 رسید. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهند که ضریب جینی کل کشور و مناطق شهری، در سال 1402 به بالاترین رقم در سه سال اخیر رسیدند.

به این ترتیب با در نظر گرفتن ضریب جینی به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش نابرابری، در سال 1402 توزیع درآمد در شهرها نابرابرتر شده اما نابرابری در روستاها کاهش یافته است. به این ترتیب، در کل کشور نیز توزیع درآمد به شکل ناعادلانه‌تری انجام شده است.

شاخص‌های دیگر در مورد وضعیت نابرابری چه می‌گویند؟

افزایش یا کاهش ضریب جینی به تنهایی نمی‌تواند دید درستی از وضعیت توزیع درآمد در جامعه نشان دهد. بنابراین، در گزارش مرکز آمار از چند شاخص دیگر هم برای سنجش نابرابری استفاده شده است که البته همه آنها از افزایش نابرابری در توزیع درآمد حکایت دارند.

شاخص پالما نیز نسبت هزینه 10 درصد پرهزینه‌ترین‌ جمعیت به هزینه 40 درصد کم‌هزینه‌ترین ‌جمعیت را نشان می‌دهد که از 1.82 در سال 1401 به 1.95 در سال 1402 رسیده و نشان‌دهنده افزایش نابرابری است.

شاخص‌های تیل که مفهوم اطلاع انتظاری در توزیع درآمد را بررسی می‌کند و شاخص اتکینسون که بر مفهوم میزان اجتناب از نابرابری استوار است نیز دو شاخص دیگری هستند که هرچه کمتر باشند، توزیع درآمد عادلانه‌تر را نشان می‌دهند؛ اما این دو شاخص نیز در سال 1402 رشد کردند و از افزایش نابرابری حکایت داشتند.

پولدارها 14 برابر فقرا هزینه می‌کنند

یکی دیگر از شاخص‌های توزیع درامد، نسبت هزینه 10 درصد پر هزینه‌ترین به 10 درصد کم هزینه‌ترین جمعیت است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که در سالی که گذشت، دهک دهم، به عنوان پردرآمدترین دهک اقتصادی، 13.95 برابر دهک اول، به عنوان کم‌درآمدترین‌ها، هزینه کردند. این در حالیست که رقم مذکور در سال 1401 معادل 12.86 واحد بود.

حدود نیمی از کل درآمد در جیب تنها 20 درصد از مردم

بخش دیگری از گزارش مرکز آمار ایران، به سهم هر دهک از هزینه خانوارهای کل کشور اختصاص یافته است. بر این اساس، سهم دهک‌های اول تا نهم از کل هزینه‌ها در سال 1402 نسبت به سال 1401 کاهش یافته و سهم هزینه‌کرد این دهک‌ها به دهم دهم اختصاص یافته است.

این رقم در دهک دهم به 31.94 درصد و در دهک نهم به 15.56 درصد رسیده است؛ به عبارت دیگر، 47.5 درصد از کل هزینه‌های کشور توسط 20 درصد ثروتمند جامعه انجام شده است و 80 درصد دیگر جامعه حدود نیم دیگر هزینه‌ها را متحمل شده‌اند.