سايه سنگين اضطراب بر زندگي

در حال حاضر مساله افسردگي به يكي از چالش‌هاي اصلي در اكثر كشورهاي دنيا بدل شده است. مساله اينجاست كه شرايط حاكم بر بسياري از كشورها و سايه سنگين جنگ باعث شده تا اختلالات اضطرابي در بين مردم دنيا بيش از هر زمان ديگر همه گير شود. بر اساس آخرين آماري كه از سوي سازمان بهداشت جهاني منتشر شده از هر 4 نفر در دنيا يك نفر قطعا مشكلات اختلالات رواني و افسردگي را در دوره‌اي از زندگي خود تجربه كرده است. در گذشته‌اي نه چندان دور سلامت روان براي بسياري از كشورها مساله‌اي ناشناخته بود و كسي به آن توجهي نداشت اما طي سال‌هاي گذشته و با بروز بحران‌هاي متفاوت در دنيا اهميت به مساله روان هم به نوعي تبديل به دغدغه مردم شده است. انتخاب يك تاريخ به عنوان روز جهاني سلامت روان نشان مي‌دهد كه اين مهم بايد بيش از هر زمان ديگر مورد توجه قرار گيرد. اين روز نخستين‌بار در سال 1992 به ابتكار فدراسيون جهاني بهداشت روان و سازمان جهاني بهداشت روان با اعضاي بيش از 150 كشور جهان جشن گرفته شد. اين روز، هر ساله در ماه اكتبر، هزاران نفر از هواداران براي جلب توجه به بيماري‌هاي رواني و تأثيرات مهم آن بر زندگي مردم در سراسر جهان، به جشن اين برنامه سالانه آگاهي مي‌پردازند.

وضعيت نگران‌كننده سلامت روان در جهان

رييس انجمن روانشناسي تربيتي ايران ضمن تشريحي از وضعيت سلامت روان در جهان و ايران، وضعيت سلامت روان در سطح جهان را نگران‌كننده عنوان كرد و گفت: در برخي كشورها بحران‌هاي اقتصادي، اجتماعي و جنگ سلامت روان را بيشتر تحت تأثير قرار داده‌ تا جايي كه شيوع اختلالات اضطرابي و افسردگي در سال‌هاي اخير افزايش يافته است. آمارها نيز حاكيست حدود ۱۹.۱ درصد از افراد در طول زندگي خود به نوعي از اختلالات اضطرابي مانند اختلال اضطراب عمومي، اختلال پانيك و فوبياها مبتلا هستند .

فريبرز درتاج با اشاره به روز جهاني «سلامت روان»، مصادف با ۱۰ اكتبر كه با شعار «جنبش: حركت براي سلامت روانِ خود» نامگذاري شده است، به تشريح وضعيت سلامت روان در دنيا پرداخت و اظهار كرد: در حال حاضر، وضعيت سلامت روان در جهان نگران‌كننده است، به‌طوري‌كه براساس تحقيقات، اختلالات رواني به يكي از علل اصلي ناتواني در سراسر جهان تبديل شده‌اند.

او ادامه داد: بسياري از افراد به خدمات درماني دسترسي ندارند و ننگ اجتماعي در برابر بيان و ابراز مشكلات رواني همچنان وجود دارد. در برخي كشورها بحران‌هاي اقتصادي، اجتماعي و جنگ نيز سلامت روان را بيشتر تحت تأثير قرار داده‌اند تا جايي كه شيوع اختلالات اضطرابي و افسردگي در سال‌هاي اخير افزايش يافته است.

ابتلاي بيش از ۱۹ درصد از افراد

به يكي از اختلالات اضطرابي

رييس انجمن روانشناسي تربيتي ايران با اشاره به آمارهايي از بيماري‌هاي رواني در سطح جهان كه بر تفكر، احساس، خلق و خو يا رفتار فرد تأثير مي‌گذارند، گفت: آمارها حاكي از آن است كه حدود ۱۹.۱ درصد از افراد در طول زندگي خود به نوعي از اختلالات اضطرابي مانند اختلال اضطراب عمومي، اختلال پانيك و فوبياها و حدود ۸.۳ درصد از افراد در طول زندگي خود، به افسردگي مبتلا مي‌شوند و «افسردگي عمده» يكي از شايع‌ترين انواع آن است.

بنابر اظهارات درتاج، حدود ۹ تا ۱۵ درصد از افراد دنيا به نوعي به اختلالات شخصيتي همچون اختلال شخصيت مرزي يا اختلال شخصيت ضد اجتماعي مبتلا هستند كه اختلال شخصيت مرزي (BPD) ۱.۴ درصد از اين جمعيت را تشكيل مي‌دهد. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد به نوعي از اختلالات مرتبط با مصرف مواد (مثل الكل يا مواد مخدر) و ۳.۶ درصد به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا هستند. همچنين ۲.۸ درصد از افراد در طول زندگي خود به اختلال دوقطبي، ۱.۲ درصد به اختلال پرخوري، ۱.۲ درصد به وسواس اجباري (OCD) و ۰.۲۵ تا ۰.۶۴ درصد از جمعيت جهان به اسكيزوفرني مبتلا هستند .

درتاج با اشاره به اينكه بروز اختلالات رواني، معياري براي تعداد موارد جديد يك ويژگي است كه در يك جمعيت در يك دوره زماني مشخص ايجاد مي‌شود، خاطرنشان كرد: در حالي‌كه شيوع، نسبت جمعيتي داراي يك ويژگي خاص در يك دوره زماني معين است، صرف نظر از اينكه اولين‌بار چه زماني اين ويژگي ايجاد شده، ممكن است آمارهاي دقيق بسته به منطقه جغرافيايي و مطالعه‌اي كه به آن اشاره شده، متفاوت باشد، اما اين اعداد به‌طور كلي تصويري از شيوع اختلالات رواني در سطح جهاني را ارايه مي‌دهند اما به‌طور كلي سازمان بهداشت جهاني (WHO) تخمين زده كه در سراسر جهان از هر ۴ نفر، يك نفر در مقطعي از زندگي خود تحت تأثير بيماري رواني قرار مي‌گيرند.

ابتلاي ۳۵۰ ميليون نفر در جهان به افسردگي

وي با استناد به گزارش WHO، از ابتلاي ۳۵۰ ميليون نفر در سراسر جهان به افسردگي خبر داد و گفت: بيشترين شيوع افسردگي در افراد جوان، با بازه سني ۲۵ تا ۱۸ ساله با شيوع ۳۶.۲ درصد و سپس بزرگسالان با رنج سني ۲۶ تا ۴۹ سال با شيوع ۲۹.۴ درصد و در افراد با سن ۵۰ سال و بالاتر ۱۳.۹ درصد اعلام شده است. همچنين شيوع در ميان بزرگسالاني كه دو يا چند نژاد را گزارش كرده‌اند با شيوع ۳۵.۲ درصد در بالاترين ميزان بوده و پس از آن، در بزرگسالان سفيد پوست با شيوع ۲۴.۶ درصد گزارش شده است.

تاثير مصرف مواد مخدر بر سلامت روان

رييس انجمن روانشناسي تربيتي ايران در ادامه پاسخ به اين سوال كه چه عواملي در سلامت روان نقش دارند، اينطور توضيح داد: داده‌هاي اخير نشان مي‌دهد افرادي كه به مواد مخدر پناه مي‌برند، ميزان سلامت روان منفي‌تري را نسبت به افرادي كه به آن پناه نمي‌برند تجربه مي‌كنند. از سويي ديگر نيز، در نظر سنجي ۱۹ تا ۲۴ مارس سال ۲۰۲۰ كه در مركز تحقيقات پيو انجام شد، افرادي كه به دليل شيوع ويروس كرونا در شرايط بد مالي قرار گرفتند، نسبت به سايرين پريشاني رواني بيشتري تجربه كردند و تقريباً يك پنجم امريكايي‌هاي بزرگسال گزارش كرده‌اند كه هنگام استرس و يا فكر كردن به بيماري، يك واكنش جسمي داشته‌اند. همچنين زنان، جوانان و افرادي كه درآمد كمتري دارند و افرادي كه شغل يا درآمد آنها در اثر شيوع بيماري كاهش يافته، بيشتر از ساير گروه‌ها در رده بالاي پريشاني رواني قرار دارند.

رييس انجمن روانشناسي تربيتي ايران همچنين درباره تاثير شيوع ويروس كرونا بر سلامت روان نيز تاكيد كرد: طبق يك نظر سنجي انجام شده در مارس سال ۲۰۲۰ در ايالات متحده امريكا، ۴۱ درصد از امريكايي‌ها گزارش كرده‌اند كه در نتيجه شيوع ويروس كرونا، زندگي و سلامت رواني آنها «بسيار» يا «كمي» مختل شده است كه در اين ميان برخي به دليل اضطراب ناشي از نگراني بيمار شدن شخصي در خانواده خود و برخي به دليل اضطرابِ ناشي از نگراني از اينكه در صورت بيماري به درمان جواب ندهند دچار اضطراب شده‌اند.

به گفته او، در مجموع حدود يك سوم از بزرگسالان احساس مي‌كنند كه اضطراب و استرس ناشي از ويروس كرونا تأثير منفي بر سلامت رواني آنها داشته است كه ۱۴ درصد از اين ۳۲ درصد گزارش كرده‌اند كه اين موضوع تأثير منفي زيادي بر سلامت روان آنها داشته است.

وضعيت اقتصادي

چه تاثيري بر سلامت روان دارد؟

درتاج درخصوص تاثير منفي وضعيت اقتصادي نامناسب بر سلامت روان نيز تصريح كرد: براساس داده‌ها، ۳۳ درصد از امريكايي‌ها با درآمد پايين، در گروه پريشاني بالايي قرار دارند و در مقابل، فقط ۱۷ درصد از افراد در خانواده‌هايي با درآمد بالا طبقه‌بندي شده‌اند كه سطح بالايي از پريشاني را تجربه مي‌كنند.

زنان نسبت به مردان پريشاني رواني بالاتري را تجربه مي‌كنند

او همچنين درخصوص وضعيت سلامت روان به تفكيك جنسيت نيز گفت: زنان در هر سني بيشتر از مردان در گروه پريشاني رواني بالا قرار دارند، به گونه‌اي كه ۲۸ درصد از زنان داراي پريشاني رواني بالا هستند كه اين رقم براي آقايان ۱۹ درصد است.رييس انجمن روانشناسي تربيتي ايران در همين راستا به راه‌هاي ارتقاء سلامت روان در جامعه پرداخت و افزود: اگرچه سلامت روان، يكي از مؤلفه‌هاي اساسي سلامتي است، اما شناخت اختلالات رواني و آگاهي از اهميت آن محدود است. ننگ و عدم درك در مورد اختلالات رواني از موانع اصلي كمك گرفتن و ارتقاء سلامت روان هستند. افزايش درك و غلبه بر اين ننگ از طريق ارتباطات استراتژيك و بسيج اجتماعي، از گام‌هاي اساسي در جهت تقويت برنامه‌هاي بهداشت و سلامت روان است.درتاج تصريح كرد: چندين روش براي ارتقاء سلامت روان وجود دارد كه از جمله آنها مداخلات در اوايل كودكي، حمايت و توانمندسازي كودكان، توانمندسازي اقتصادي زنان، حمايت اجتماعي از جمعيت سالخورده و تدوين برنامه‌هايي كه افراد آسيب‌پذير را هدف اصلي قرار مي‌دهد، اجراي فعاليت‌هاي تبليغاتي بهداشت روان در مدارس مداخلات بهداشت روان در محل كار، برنامه‌هاي پيشگيري از خشونت و قوانين و مبارزات ضد تبعيض و بسياري از اقدامات ديگر براي ارتقاء سلامت روان است. در اين راستا بايد ارتقاء سلامت روان در سياست‌ها و برنامه‌هاي دولتي و غيردولتي قرار گيرد كه علاوه بر بخش بهداشت، مشاركت در بخش‌هاي آموزش، كار، دادگستري، حمل و نقل، محيط زيست، مسكن و رفاه و ... را مي‌طلبد. همچنين زير نظر بيمه قرار گرفتن خدمات روانشناسي بايد در سياست‌گذاري دولت جديد مد نظر قرار گيرد. او ادامه داد: از آنجايي كه سلامت روان به‌شدت بر كيفيت زندگي افراد تأثير مي‌گذارد، منطقي است كه دقيقا مانند سلامت جسمي، سلامت روان نيز مورد مراقبت و نگهداري قرار گيرد و يكي از راه‌هاي حفظ آن، يافتن حس جامعه است؛ جامعه را مي‌توان از بسياري جهات تعريف كرد اما در مفهوم‌سازي ساده مهم‌ترين عنصر جامعه ارتباط است. جامعه فقط يك موجوديت يا گروهي از افراد نيست، بلكه يك احساس است. احساس ارتباط با ديگران، احساس پذيرفتن براي آنچه هستيم و احساس مورد حمايت بودن و داشتنِ ارتباط، مي‌تواند به تجربه اين احساسات كمك كند. سلامت روان براي جامعه بسيار اهميت دارد چرا كه انسان‌ها موجوداتي اجتماعي هستند و قرار نيست در انزوا زندگي كنند.