فرزين حامل پيام‌هاي كاربردي ايران براي اعضاي بريكس

با وجود آنكه دولت چهاردهم با شعار كنار زدن تحريم‌ها و مذاكره عزت‌مند با جهان بر سر كار آمده اما در اين ترديدي وجود ندارد كه تا زمان به نتيجه رسيدن گفت‌وگوها و نهايي شدن توافقي جديد، ايران بايد تلاش كند تا با استفاده از تمام ظرفيت‌هاي موجود تحريم‌هاي فعلي را دور زده و راهي براي همكاري‌هاي اقتصادي بين‌المللي باز كند.

در سال‌هاي گذشته يكي از راهبردهايي كه از سوي دولت سيزدهم دنبال شد، ارتباط گرفتن با همسايگان و كشورهاي همراه سياسي بود تا بتوان با شيوه‌هاي تازه تعاملات اقتصادي را گسترش داد. يكي از اصلي‌ترين اتفاقاتي كه در سال‌هاي گذشته رخ داد و مي‌تواند براي اقتصاد ايران راه گشا باشد، عضويت در گروه بين‌المللي بريكس است كه از تعداد قابل توجهي از كشورهاي نوظهور در حوزه اقتصادي تشكيل شده و مي‌تواند در نهايت براي ايران راهي تازه باز كند.

در ماه‌هاي گذشته و در جريان ديدارهاي مختلفي كه نمايندگان جمهوري اسلامي ايران با اعضاي بريكس داشته‌اند بارها بر اين موضوع تاكيد شده كه صرف نظر از تحريم‌ها و محدوديت‌هايي كه غرب عليه بسياري از كشورها به وجود آورده مي‌توان مسيري باز كرد كه در نهايت كمك كند تا بخشي از اين فشارها كاهش پيدا كند. همين رويكرد در جريان سفر اخير رييس كل بانك مركزي ايران به مسكو و حضور در جمع اعضاي مديران اقتصادي بريكس نيز مورد تاكيد قرار گرفته است. محمدرضا فرزين در جريان سخنراني رسمي خود در اين اجلاس، پيشنهادهای ايران را به اعضا ارائه كرد كه در صورت نهايي شدن مي‌تواند صرف نظر از محدويت‌ها راهي جديد براي تعامل ميان طرفين باز كند. فرزين در دومين اجلاس روساي بانك مركزي كشورهاي عضو گروه بريكس در مسكو با اشاره به ضرورت استفاده از هوش‌مصنوعي در بانكداري الكترونيك و آمادگي ايران براي انتقال تجربيات خود به اعضاي بريكس گفت: ما معتقديم با توجه به خواست و اراده سياسي كه در گروه بريكس وجود دارد و انجام سرمايه‌گذاري‌هاي فني و زيرساختي، به خوبي مي‌توانيم به سمت «سيستم‌هاي ارتباط مالي مختص بريكس» و تسهيل پرداخت‌هاي فرامرزي در گروه حركت كنيم و در نهايت به افزايش سرعت، كاهش در هزينه‌ها، دسترسي فراگيرتر به نظام پرداخت بين‌المللي و ايجاد فضاي رقابتي‌تر نائل شويم.

رييس‌كل بانك مركزي كشورمان با اشاره به چشم‌انداز اقتصادي بريكس و نقش كشور‌هاي عضو در آن تصريح كرد: جمهوري اسلامي ايران به عنوان يكي از اعضاي جديد بريكس در سال‌هاي 2023 و 2024 و به‌رغم محدوديت‌هاي موجود، از رشد توليد ناخالص داخلي قابل قبولي برخوردار بود. وي تصريح كرد: بررسي اقتصاد ساير اعضاي بريكس نيز نشان‌دهنده آن است كه در بازه زماني مشابه، به‌رغم اينكه كشورهاي عضو بريكس با تنش‌هاي ژئوپليتيكي بالا و خطرات ناشي از تجزيه ژئواكونوميك، از جمله حمايت‌گرايي و اعمال تحريم‌ها و نرخ‌هاي بهره بالا مواجه بودند، به خوبي به فعاليت خود ادامه دادند و با وجود اين شرايط توليد ناخالص داخلي كشورهاي گروه از رشد كشورهاي توسعه يافته و همچنين رشد جهاني بيشتر بوده است. رييس‌كل بانك مركزي با تاكيد بر اينكه كشورهاي عضو بريكس در مجموع ۴۱ درصد جمعيت جهان، ۲۶ درصد مساحت زمين در پهناي چهار قاره جهان را به خود اختصاص داده و در مجموع بيش از ۲۵ درصد نفت جهاني و ۵۰ درصد سنگ آهن جهان را توليد مي‌كنند گفت: اميدواريم با افزايش هماهنگي‌هاي راهبردي در اعضاي بريكس شاهد جهاني قوي‌تر، پايدارتر، منصفانه‌تر و متعادل‌تر باشيم و قطعا بريكس اين توانايي و ظرفيت و پتانسيل را داراست. فرزين پيرامون موضوع بهبود سيستم پولي و مالي بين‌المللي هم گفت: در دوره رياست بانك مركزي روسيه در سا ل 2024 شاهد تلاش‌هاي ارزشمند و مجدانه‌اي در رابطه با بررسي نواقص و كاستي‌هاي موجود در سيستم پولي و مالي بين‌المللي جهان، آسيب‌شناسي موضوع و ارائه پيشنهادهای راهبردي و عملياتي براي مرتفع كردن اين كاستي‌ها بوديم. بايد به اين نكته اذعان كرد كه اصلاح حاكميت اقتصادي و مالي جهاني و اصلاح جامع معماري مالي جهاني براي بهتر شنيده شدن صداي كشورهاي در حال توسعه براي مشاركت موثرتر، فراگير، معتبرتر، پاسخگوتر و منصفانه‌تر ضروري است.

وي تصريح كرد: نظم پولي و مالي كنوني جهان در اصل بر پايه توافق «برتون وودز» و با شكل‌گيري بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول بسط يافته است؛ اما آنچه واضح است خواست و اراده سياسي كشورهاي غربي به‌طور عام و امريكا به‌طور خاص در اين نهادها بروز و ظهور داشته است. علاوه بر اين، صندوق بين‌المللي پول واجد ظرفيت كافي وام‌دهي نيست و با ظرفيت موجود از عهده بحران‌هاي مالي جهاني بر نمي‌آيد. رييس‌كل بانك مركزي كشورمان در ادامه افزود: توجه به اين نكته ضروري است كه اعضاي جديد بريكس بتوانند از شرايط عضويت و همكاري در ترتيبات ذخيره احتياطي (CRA) و بانك توسعه جديد (NDB) بهره‌مند شود.

با توجه به جايگاه مناسب بانك توسعه جديد در بسيج منابع براي پروژه‌هاي زيرساختي و توسعه پايدار كشورهاي بريكس و ساير اقتصادهاي نوظهور و كشورهاي در حال توسعه، طي چند سال گذشته، حمايت بيشتر اعضا براي تسهيل و تسريع روند عضويت ايران كه در حال طي فرآيند عضويت است مورد درخواست است. فرزين همچنين در رابطه با ابتكار پرداخت فرامرزي بريكس (BCBPI) و پاياپاي بريكس (BRICS Clear) و اينكه نمود عملياتي كردن تعهدات قبلي رهبران بريكس مبني بر ارايه راه‌حل‌هاي عملي براي بهبود سيستم پولي و مالي بين‌المللي است گفت: انتظار مي‌رود راهكارهاي عملياتي در زمينه پرداخت بريكس با مرتفع نمودن انحصار موجود در سازكارهاي پرداخت فعلي، در نهايت عدالت، استقلال و انعطاف‌پذيري را در يك اكوسيستم رقابتي و عادلانه فراهم كند. رييس‌كل بانك مركزي كشورمان تصريح كرد: موضوع ابزار پرداخت در بريكس و يادداشت مقدماتي موسوم به BCBPI با هدف ايجاد يك پلتفرم تسويه براي پرداخت‌هاي فرامرزي بر اساس سيستم‌هاي تسويه ناخالص آني (RTGS) يا پول‌هاي ديجيتال بانك‌هاي مركزي (CBDCs) اعضای بريكس پيشنهاد شده است كه با توجه به جايگاه و تاثير پرداخت‌هاي فرامرزي در ساير موضوعات، اهميت بسيار زيادي دارد و انتظار مي‌رود با جديت و فوريت بيشتري پيگيري شود. فرزين گفت: همانطور كه در بيانيه ژوهانسبورگ 2 تاكيد شده است افزايش سهم پرداخت ملي، تقويت همكاري كشورهاي بريكس در زمينه سيستم‌هاي پرداخت، مسير حركت و فعاليت‌هاي آتي بريكس را مشخص كرده است. بنابراين اميدواريم برزيل به عنوان رياست گروه در سال 2025 با جديت بر جنبه‌هاي عملياتي موضوع تمركز كند. پيشنهاد مي‌شود كارگروهي با هدف تدوين white paper به عنوان گام بعدي مورد پيگيري قرار بگيرد و براي اطمينان از پيشبرد اهداف تعيين شده برنامه زمانبندي مشخص تدوين و ارائه شود. رييس‌كل بانك مركزي همچنين گفت: پاياپاي‌سازي بريكس (BRICS Clear) و اطمينان از وجود شرايط لازم براي مشاركت اعضاي جديد بريكس و بهره‌مندي از اين طرح از اهميت زيادي برخورداراست. وي خاطرنشان كرد: ايجاد پلتفرمي براي تسويه بين دولت‌ها و زيرساخت سپرده‌گذاري مبتني بر فناوري دفاتر كل توزيع شده براي انجام معاملات فرامرزي با اوراق بهادار به عنوان پروژه‌اي با پيچيدگي‌هاي فني و عملياتي و با اهميت زياد ارزيابي مي‌شود. فرزين افزود: معتقديم كه از طريق گفت‌وگو و همكاري مستمر، مي‌توانيم زمينه‌هاي مشتركي را پيدا كنيم كه منعكس‌كننده منافع همه كشورهاي بريكس باشد. تعهد مشترك ما به تقويت همكاري‌هاي اقتصادي، تجاري و مالي براي دستيابي به توسعه و رفاه مشترك، حياتي است. رييس‌كل بانك مركزي همچنين در ادامه اين اجلاس بين‌المللي در خصوص ترتيبات ذخيره احتياطي (CRA) كه با هدف پاسخگويي به فشارهاي كوتاه‌مدت تراز پرداخت‌ها (BoP) ايجاد شده است، گفت: اين ابتكار با هدف تكميل تسهيلات فعلي صندوق بين‌المللي پول بوده و مي‌تواند براي كشورهاي بريكس با شرايط سهل‌تر و سرعت بيشتر نسبت به وام‌هاي صندوق بين‌المللي پول پرداخت شود.
وي افزود: در رابطه با CRA دو اصل اصلي شامل كارايي تخصيص مالي و امنيت به‌طور كلي، اهميت قابل توجهي دارند. همانطور كه مشخص است در ساختار فعلي با مسدود شدن منابع كشورهاي مختلف، امنيت به عنوان يك اصل مهم مخدوش شده است. بايد اذعان داشت كه امروزه تهديدات ناشي از زيرساخت‌هاي مالي تحت سلطه غرب تنها مربوط به ايران، روسيه و ... نيست. در سال‌هاي گذشته تنها برخي از اقتصادها از جمله ايران با فشارها و تهديدهاي خارجي از سوي غرب مواجه بودند، اما امروزه اين تهديدات به راحتي به اقتصاد كشورهاي ديگر مانند روسيه نيز تسري يافته است. رييس‌كل بانك مركزي افزود: با توجه به تاكيد اعضاي CRA مبني بر تعهد براي بهبود انعطاف‌پذيري سازكار CRA و امكان استفاده از ارزهاي متعدد در پرداخت‌ها و با توجه به اهميت وجود اين ترتيبات براي مديريت BoP كشورها در شرايطي كه نظام صندوق بين‌المللي پول نقايصي در اين زمينه دارد، اعضاي جديد بريكس نيازمند دريافت اطلاعات، مستندات مرتبط و همكاري در ارزهاي واجد شرايط جايگزين و همچنين اصلاحات ذي‌ربط هستند و انتظار مي‌رود در اين حوزه از اعضاي جديد حمايت بيشتري انجام شود.

فرزين در ادامه پيرامون گروه اقدام پرداخت بريكس (BPTF) تصريح كرد: ما نقش و جايگاه رو به رشد گروه اقدام پرداخت بريكس براي مرتفع كردن عملياتي چالش‌هاي فعلي در همكاري‌هاي پرداخت بين اعضاء را به صورت كامل تصديق مي‌كنيم. با توجه به محورهاي مرتبط با BCBPI، تسويه حساب با ارزهاي ملي اعضای بريكس، نظارت بر سيستم‌هاي پرداخت و اجراي استاندارد ISO20022 انتظار مي‌رود اين گروه و برنامه‌هاي ذي‌ربط آن از حمايت و توجه بيشتري بهره‌مند شود. فرزين گفت: ما معتقديم با توجه به خواست و اراده سياسي كه در گروه بريكس وجود دارد و انجام سرمايه‌گذاري‌هاي فني و زيرساختي، به خوبي مي‌توانيم به سمت سيستم‌هاي ارتباط مالي مختص بريكس و تسهيل پرداخت‌هاي فرامرزي در گروه حركت كنيم و در نهايت به افزايش سرعت، كاهش در هزينه‌ها، دسترسي فراگيرتر به نظام پرداخت بين‌المللي و ايجاد فضاي رقابتي‌تر نائل شويم. رييس‌كل بانك مركزي همچنين در رابطه با كانال امنيت اطلاعات سريع اعضاي بريكس هم گفت: خوشبختانه بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران تجربيات خوبي در زمينه امنيت اطلاعات در حوزه مالي دارد و در مانورهاي سايبري بريكس كه در كازان روسيه برگزار شد، مشاركت كرد. اين نوع مانورهاي سايبري تاب‌آوري سايبري بخش مالي كشورهاي بريكس را تقويت مي‌كند و جا دارد از بانك مركزي روسيه در اين زمينه قدرداني كرد. وي افزود: با توجه به رشد سريع تهديدها و مخاطرات سايبري و نياز به افزايش دانش و به كارگيري تجربيات كشورهاي عضو بريكس در مقابله با اين چالش‌ها، پيشنهاد مي‌شود بستري براي تبادل تجربيات در مورد حملات سايبري، تهديدات و اقدامات متقابل موثر توسط اعضاي بريكس ايجاد شود. اين پلتفرم به همه متخصصان مربوطه اجازه مي‌دهد تا از آخرين و رايج‌ترين تكنيك‌هاي هك مطلع شوند. اين، آنها را قادر مي‌سازد تا اقدامات پيشگيرانه انجام بدهند و سطح بالايي از آمادگي را در برابر فعاليت‌هاي مخرب حفظ كنند. فرزين در خصوص گروه پژوهشي فناوري‌هاي مالي در بريكس هم تصريح كرد: قطعا فرصت‌هاي زيادي در اين زمينه وجود دارد. هوش مصنوعي تاثير قابل توجهي بر بازارهاي مالي خواهد داشت. ما از هوش مصنوعي به‌طور گسترده در بخش بانكي براي اهداف مرتبط با آن استفاده مي‌كنيم. AML‌/CFT، امتيازدهي اعتباري، مديريت كلاهبرداري و خدمات مشتري از جمله اين موارد است. وي افزود: در عين حال، كاربرد هوش مصنوعي در بازارهاي مالي خطراتي را نيز به همراه دارد، مانند ريسك‌هاي مربوط به گردش داده‌ها و ريسك‌هاي امنيت اطلاعات و همچنين ريسك‌هاي مرتبط با سوءاستفاده بازيگران اصلي بازار مالي از موقعيت مسلط خود در بازار. در رابطه با مديريت اين ريسك‌ها، به نظر مي‌رسد كشورهاي بريكس نياز به بحث بيشتر در مورد توسعه برخي استانداردهاي خاص در مورد استفاده از هوش مصنوعي در بازار مالي دارند.

انتقال تجربيات ايران در زمينه دور زدن محدوديت‌ها، ايجاد يك نظام تسويه مستقل در بريكس، انتقال تجربه در حوزه امنيت داده و آمادگي همكاري با كشورهاي عضو در حوزه‌هاي مختلف تجاري و اقتصادي، بخشي از صحبت‌هاي مهم نماينده ايران در اجلاس بريكس را در بر مي‌گيرد. هرچند دولت در ماه‌هاي آينده به سراغ كنار زدن تحريم‌ها نيز خواهد رفت اما حضور همزمان در گروه‌هايي كه صرف نظر از جايگاه اقتصادي غرب مي‌توانند براي ايران آورده اقتصادي داشته باشند نيز اهميت فراواني خواهد داشت.