كدام كسب و كارها در اولويت تامين مالي هستند؟
يكي از اصليترين موضوعاتي كه در سالهاي گذشته فعالان اقتصادي بارها روي آن تاكيد كردهاند، موضوع محدوديت منابع مالي براي تامين اعتبارات لازم در حوزه مشاغل مختلف بوده است. در واقع اقتصاد ايران درحالي با مشكل جدي رشد پر سرعت نقدينگي مواجه بوده كه به شكل همزمان انتقال اين نقدينگيها به مشاغل و فعاليتهاي مولد نيز با دشواريهايي مواجه بوده است.
يكي از اصليترين موضوعاتي كه در سالهاي گذشته فعالان اقتصادي بارها روي آن تاكيد كردهاند، موضوع محدوديت منابع مالي براي تامين اعتبارات لازم در حوزه مشاغل مختلف بوده است. در واقع اقتصاد ايران درحالي با مشكل جدي رشد پر سرعت نقدينگي مواجه بوده كه به شكل همزمان انتقال اين نقدينگيها به مشاغل و فعاليتهاي مولد نيز با دشواريهايي مواجه بوده است.
در سالهاي گذشته از يكسو با وجود تاكيد بر لزوم افزايش سهم بازار سرمايه در تامين مالي، همچنان اين بازار نقش كلاني در حوزه ارايه منابع موردنياز به شركتها ندارد و ازسوي ديگر بانكها نيز چه در حوزه ميزان منابع موجود و چه در حوزه انتقال آن به كسب و كارها با چالشهايي مواجه بودهاند. به اين ترتيب يكي از اصليترين موضوعاتي كه دولت چهاردهم بايد روي آن مانور بدهد بحث تامين مالي بنگاههاي اقتصادي با كمترين چالش و ابهام است.
در اين فضا، احتمالا يكي از اصليترين موضوعات نحوه انتخاب شركتها براي دريافت تسهيلات است. جديدترين آمار بانكي ارايه شده نشان ميدهد كه شركتهاي دانش بنيان توانستهاند در حوزه تامين مالي گوي سبقت از ديگر گروهها بربايند. براساس دادههاي منتشر شده ازسوي بانك مركزي، تسهيلات پرداختي ازسوي شبكه بانكي به شركتهاي دانش بنيان در پايان مردادماه سال جاري نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۶۵ درصد رشد داشته است. طبق آمار و دادههاي منتشر شده از سوي بانك مركزي، در پنج ماهه نخست سال جاري، شبكه بانكي كشور به ۱۸۲۹ شركت دانش بنيان هشت هزار و ۹۲۷ فقره تسهيلات به ارزش ۱۲۷.۲ هزار ميليارد تومان (همت)، پرداخت كرده كه نسبت به پنج ماهه نخست سال ۱۴۰۲، ۶۵ درصد افزايش را نشان ميدهد. براساس اين آمار تا ماه قبل از مدت مورد اشاره (تيرماه ۱۴۰۳) شبكه بانكي كشور به ۱۵۸۸ شركت دانش بنيان، شش هزار و ۶۱۰ فقره تسهيلات به ارزش ۹۲.۷ هزار ميليارد تومان (همت)، پرداخت كرده بود كه نسبت به چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۲، ۶۳درصد افزايش داشت. بايد اشاره داشت كه ميزان تفاوت در ارقام تعداد شركتهاي دانش بنيان دريافتكننده تسهيلات به اين علت است كه برخي از اين شركتها ممكن است طي بازههاي زماني چند فقره تسهيلات دريافت كرده باشند. براساس اين آمار، در مرداد ماه امسال به ۷۸۸ شركت دانش بنيان در قالب دو هزار و ۴۷ فقره، تسهيلاتي به ارزش ۳۱.۵ همت پرداخت شده است. اين در حالي است كه شبكه بانكي، در مرداد ماه سال گذشته به ۷۰۸ شركت دانش بنيان در قالب يك هزار و ۷۲۳ فقره، تسهيلات به ارزش ۱۸.۳ همت پرداخت كرده كه نشان از افزايش ۷۱.۸درصدي در ارزش پرداخت تسهيلات در مرداد ماه امسال نسبت به ماه مشابه در سال گذشته دارد.
در كنار دانش بنيانها، مشاغل كوچك و متوسط نيز بيشترين آسيبپذيري را در اين حوزه دارند، به شكلي كه دريافت بهموقع تسهيلات ميتواند به پيشرفت كاري آنها كمكي جدي كند و در مقابل در صورت اينكه تامين مالي به درستي انجام نشود، خطر تعطيلي كسب و كار افزايش پيدا ميكند. در اين حوزه از سويي صنودق توسعه ملي و از سوي ديگر وزارت كار گزارشهاي جديد عملكردي را منتشر كردهاند. رضا محمدي معاون سرمايهگذاري و تامين مالي صندوق توسعه ملي، اعلام كرد كه با هماهنگي وزير امور اقتصادي و دارايي، وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي، رييس سازمان برنامه و بودجه كشور و رييس صندوق توسعه ملي، به زودي منابع مالي به منظور حمايت از توليد و اشتغال پايدار و رشد توليد ملي از طريق افزايش سرمايهگذاري، ارتقاي بهرهوري، تكميل طرحهاي توليدي نيمهتمام و احياي واحدهاي توليدي راكد به حساب موسسات عامل واريز خواهد شد. رضا محمدي تاكيد كرد كه اين منابع مالي همچنين به بازسازي و نوسازي واحدهاي توليدي، استفاده از ظرفيتهاي خالي بنگاههاي توليدي و بهبود شرايط اقتصادي كمك خواهد كرد. وي با اشاره به پيگيريهاي انجام شده جهت اجراي مفاد تبصره 2 قانون بودجه سال 1403 كل كشور، افزود: «منابع ريالي به حساب موسسات عامل واريز شده تا مشكلات طرحهاي كوچك و مشاغل خرد مرتفع گردد و تسهيلات با نرخهاي ترجيحي به اشخاص واجد شرايط اعطا شود.» معاون سرمايهگذاري و تامين مالي صندوق توسعه ملي همچنين خاطرنشان كرد كه قرارداد ميان طرفين تاييد شده و پس از امضا، مبالغ موردنظر به حساب موسسات عامل واريز خواهد شد تا تسهيلات لازم به متقاضيان واجد شرايط ارايه گردد. محمدي در پايان افزود: «اين اقدام، با هدف تقويت توليد ملي و ايجاد اشتغال پايدار در سراسر كشور صورت ميگيرد و صندوق توسعه ملي به تلاش خود براي حمايت از توليد و بهبود بهرهوري ادامه خواهد داد.»
وزارت كار نيز اعلام كرده كه حمايت از مشاغل كوچك ادامه خواهد داشت. طي ماههاي گذشته معاونت اشتغال وزارت كار از ابلاغ مبلغ ۵۰۰۰ ميليارد تومان تسهيلات در حوزه مشاغل خانگي خبر داد و اعلام كرد كه اين تسهيلات به زودي پرداخت ميشود.
در همين راستا، محمود كريمي بيرانوند، معاون توسعه كارآفريني و اشتغال وزير كار از اختصاص ۵۰۰۰ ميليارد تومان به مشاغل خانگي خبر داد و گفت: تسهيلات مشاغل خانگي با تاخير ابلاغ شد ولي پرداخت اين منابع از ۲ ماه قبل در حال انجام است. به گفته وي ۱۵۰۰ ميليارد تومان از منابع تسهيلات مربوط به مددجويان كميته امداد امام خميني (ره) است كه با تاييد اداره كل تعاون، كار و رفاه اجتماعي به متقاضيان مشاغل خانگي پرداخت ميشود. معاون اشتغال وزير كار با بيان اينكه وزارت كار موظف به ايجاد سالانه يك ميليون شغل است، گفت: اميدواريم امسال نيز اين عدد محقق شود.ضمن آنكه امسال ايجاد ۲۵ درصد از اشتغال كشور در بخش دانشآموختگان دانشگاهي برنامهريزي و هدفگذاري شده است. از نگاه كارشناسان مشاغل خانگي موجب كاهش هزينههاي توليد و مديريت مصرف انرژي ميشود و ضمن درآمدزايي براي خانوار ورود زنان به بازار كار را تسهيل ميكند.
مبلغ اعتبارات مشاغل خانگي در سال گذشته ۴۰۰۰ ميليارد تومان بود كه رشد ۳۳درصدي نسبت به سال ۱۴۰۱ داشت. بانك مركزي در نيمه دوم سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۰۰۰ ميليارد تومان ديگر به منظور تقويت مشاغل خانگي در اختيار وزارت كار قرار داد تا كل اعتبار مشاغل خانگي به ۵۰۰۰ ميليارد تومان برسد، اين درحالي بود كه تسهيلات مشاغل خانگي در سال ۱۳۹۹ جمعا ۲۰۰ ميليارد تومان بود.
در حال حاضر كسب و كارهاي خانگي در تمام كشورهاي دنيا به عنوان يك الگوي موفق در حال پيادهسازي است و روز به روز به علاقهمندان اين شيوه كارآفريني افزوده ميشود. طبق آمارها در ۱۵۰ كشور دنيا قانون مشاغل خانگي وجود دارد و چين، امريكا، كانادا، استراليا و هند ازجمله كشورهاي پيشرو در حوزه مشاغل خانگي هستند.در ايالاتمتحده امريكا بيش از ۴۵درصد از كل جمعيت شاغل را صاحبان مشاغل خانگي تشكيل ميدهند. هماكنون سقف وام قرضالحسنه براي صاحبان مشاغل خانگي مستقل ۱۵۰ ميليون تومان و صاحبان مشاغل خانگي پشتيبان (كارفرمايي) در ازاي جذب و به كارگيري ۴۰ نفر تا ۴ ميليارد تومان با كارمزد ۴درصد است. از آنجا كه مشاغل خانگي در بسياري از كشورهاي توسعهيافته سهم بسزايي در رشد اقتصادي، توليدناخالص داخلي و ارزش افزوده دارد، ايجاد بستر فعاليت و تسهيل صدور مجوز راهاندازي كسب و كارهاي خانگي براي كارجويان، زنان، فارغالتحصيلان و متقاضيان مشاغل خانگي ميتواند يك گام مثبت و موثر در تحقق اين هدف و رونق مشاغل خانگي در كشورمان باشد.
هادي ابوي، فعال حوزه كار به مزيتهاي اشتغال خانگي اشاره كرده و ميگويد: مشاغل خانگي با سرمايه اندك قابل راهاندازي است و نيازي به ميز و دفتر ندارد.افراد ميتوانند براساس علاقهمندي خود به حوزه مشاغل خانگي وارد شوند و ضمن اشتغالزايي و درآمدزايي، در كنار خانواده به تربيت فرزندان هم بپردازند. وي از فروش صنايع دستي، گلسازي، توليد گياهان دارويي، بستهبندي محصولات غذايي و بافت فرش به عنوان رشتههايي نام برد كه فارغالتحصيلان دانشگاهي و كارجويان ميتوانند در آنها كسب و كار خانگي راهاندازي كنند. به گفته اين فعال حوزه كار، مشاغل خانگي هزينههاي رفت و آمد و اياب و ذهاب را كاهش ميدهد و از درون خانهها و بدون نياز به اجاره كارگاه و مغازه، امكان فروش محصولات و توليدات خانگي را فراهم ميكند.
چند روز قبل، حميد پورمحمدي در جلسه علني امروز مجلس و در جريان بررسي گزارش مشترك كميسيونهاي اقتصادي و ويژه حمايت از توليد و نظارت بر اجراي سياستهاي كلي اصل (٤٤) قانون اساسي در مورد بررسي عملكرد تبصرههاي موسوم به توليد و اشتغال (تبصره (۱۸) در قوانين بودجه ۱۴۰۰ الي ۱۴۰۲ و تبصره (۲) قانون بودجه ۱٤٠٣ كل كشور جهت تشريح وضعيت موجود اظهار كرد: اين گزارش درباره آن است كه چه مقدار اعتبارات براي اشتغال تخصيص داده شده است. رييس سازمان برنامه و بودجه توضيح داد: سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۴۰۱، ۲۲ هزار و ۴۰۰ ميليارد تومان براي اشتغال تخصيص داد كه اين ميزان در سال ۱۴۰۲ به ۲۶ هزار و ۱۰۰ ميليارد تومان رسيد منتها در سال جاري بنابر دلايلي تاكنون تخصيص داده نشده كه جزو اولويتهاي سازمان برنامه و بودجه است كه تخصيصها در نيمه دوم سال انجام شود. وي اضافه كرد: دليل آنكه اين اعتبار تاكنون اختصاص داده نشده اين است كه در نيمه اول سال هزينههاي دولت زياد و درآمدها كم است مثلا بايد پول گندمكاران و پاداش بازنشستگان داده شود. لذا اعتبارات براي اجراي طرحهاي اشتغالزا در نيمه دوم سال پرداخت ميشود. پورمحمدي همچنين اظهار كرد: طبق گزارشها حدود ۳۱ هزار ميليارد تومان پول تخصيص داده شده در حساب بانكها و حساب اشتغال موجود است لذا وقتي پولي وجود دارد تخصيص دوباره به معناي برهم زدن اولويتها است.
رييس سازمان برنامه و بودجه اضافه كرد: علاوه بر اين منتظر گزارش دستگاهها هستيم تا سازمان برنامه و بودجه براساس آن گزارشها تخصيص را انجام دهد. پورمحمدي در جمعبندي بيان كرد: سازمان برنامه و بودجه در سالهاي قبل براي اشتغال اعتبارات را تخصيص داده و در نيمه دوم امسال هم اين كار انجام ميشود، ما منتظر گزارش نظارتي دستگاهها هستيم تا اين كار را براساس اولويتها انجام دهيم. لذا نگراني براي تخصيص اعتبارات اشتغال در سال جاري نيست و پرداخت ميشود.
به اين ترتيب به نظر ميرسد كه چالش تامين مالي بنگاهها احتمالا يكي از اصليترين موضوعاتي خواهد بود كه دولت بايد در بودجه 1404 به آن توجه كند، لايحهاي كه احتمالا ظرف روزهاي آينده از بخش ابتدايي آن رونمايي خواهد شد.