كماي مصنوعي بازار سرمايه
بورس تهران همچنان روند نوساني را پشت سر مي‌گذارد و شرايط خوبي را تجربه نمي‌كند. درست است كه شاخص‌هاي بازار سرمايه نسبت به روزهاي گذشته شرايط بهتري را تجربه مي‌كند؛ اما كليت بازار سهام منفي است و اين منفي بودن در شرايطی رخ مي‌دهد كه اغلب سهام موجود در بازار ارزندگي كافي دارند.
رقيه ندايي|
بورس تهران همچنان روند نوساني را پشت سر مي‌گذارد و شرايط خوبي را تجربه نمي‌كند. درست است كه شاخص‌هاي بازار سرمايه نسبت به روزهاي گذشته شرايط بهتري را تجربه مي‌كند؛ اما كليت بازار سهام منفي است و اين منفي بودن در شرايطی رخ مي‌دهد كه اغلب سهام موجود در بازار ارزندگي كافي دارند.
درحال حاضر بورس تهران مشكلات عمده‌اي دارد كه از جمله آن مي‌توان به كمبود نقدينگي و اعتماد اشاره كرد كه همين دو عامل باعث شده وضعيت بازار سرمايه را تغيير بدهد. تصميمات سياستگذاران و عدم توجه دولت‌هاي پيشين به بورس و دخالت دستكاري باعث شد كه بازار سهام وضعيت اين‌چنيني را تجربه كند و نتواند گامي در سودسازي يا جبران زيان سهامداران بردارد.
اكنون انتظار مي‌رود كه رييس سازمان بورس، همان روند عشقي را پيش نگيرد و اجازه بدهد بازار سرمايه يك روند مشخص و قابل قبول داشته باشد. محدوديت دامنه نوسان در روزهاي سخت و عدم نامتقارن كردن اين دامنه باعث شده كه سرمايه‌گذاران هر روز بيش از گذشته اعتماد خود را نسبت به بازار از دست بدهد.
حدود چهار ماهي مي‌شود كه دامنه نوسان بازار سرمايه محدود است و بازار به يك كماي مصنوعي رفته و توان بيدار شدن ندارد. از سوي ديگر هر زمان كه از اين كما بيرون بيايد شرايط وخيم تشديد خواهد شد. به نوعي دامنه نوسان شايد چند هفته‌اي جلوي ريزش بازار را بگيرد؛ اما در بلندمدت باعث ريزش بازار مي‌شود و زماني كه دامنه نوسان باز شود شاهد ريزش‌هاي عميق‌تري در بازار خواهيم بود. بازار سرمايه در كنار ابزاري همچون محدوديت دامنه نوسان نيازمند يك مديريت هوشمندانه‌تر و اعتماد‌سازي بيشتري بود.
به‌طور خلاصه مي‌توان گفت كه محدوديت طولاني دامنه نوسان و تكرار چندين بار آن از ابتداي سال تاكنون باعث شده كه سرمايه‌گذاران خرد تحت فشار باشند و در نتيجه اعتماد و نقدينگي از بازار خارج شود. در اصل دامنه نوسان هيچ كاربردي نداشته و تنها توانسته به صورت موقت جلوي ريزش شاخص را بگيرد؛ اما مسوولان بايد توجه داشتند كه اعداد نمي‌تواند اعتماد مردم را به دست بياورد و سرمايه‌گذاران با واقعيت بازار سرمايه روبه‌رو هستند و كاري به اعداد و ارقام ندارند.
اصلا هدف از محدوديت دامنه نوسان چيست؟ مگر هدف محدود كردن دامنه نوسان، حفظ سرمايه‌هاي مردم نيست؛ پس چرا در روزهاي محدوديت دامنه نوسان شاهد زيان سهامداران هستيم؟ اگر منطقي به بازار نگاه كنيم، محدوديت دامنه نوسان نمي‌تواند جلوي زيان سرمايه‌گذاران بگيرد، البته ديگر بازار جاي زيان ندارد؛ چراكه از سال 99 تا به امروز سرمايه‌گذاران بورسي در حال ثبت زيان هستند و روزهاي خوش كمي در بازار ديده‌اند.
هدف اصلي دامنه نوسان مديريت هيجان در بازار سرمايه است، اما اين روزها كاربرد ديگري دارد و دامنه نوسان تبديل به ابزاري براي كنترل زيان‌سازي شده است.
رييس دولت چهاردهم و رييس سازمان بورس وعده‌هاي متعددي درخصوص بورس دادند و اكنون زمان آن رسيده كه به وعده‌هاي خود عمل كنند و شرايط بهتري براي بازار سرمايه رقم بزنند. ادامه‌دار كردن محدوديت دامنه نوسان، يعني ادامه دادن عملكرد رييس اسبق سازمان بورس و ارواق بهادار كه اين موضوع در ميان مدت مي‌تواند مجدد سرمايه‌هاي باقي مانده در بورس را فراري بدهد.
از سال 99 تا به امروز سهامداران، سرمايه و به نوعي ثروت خود را از دست داده‌اند؛ درنتيجه انتظار دارند با ثروت از بازار سهام حمايت شود. يعني همان‌طور كه پيش از اين نيز گفته شد بايد با صندوق‌هاي مربوطه به صورت نقدينگي از بازار حمايت شود و در اصل نقدينگي به بورس تزريق شود.
درحال حاضر ميانگين ارزش معاملات روزانه و هفتگي بازار سرمايه بسيار پايين است و حداقل ارزش معاملات خرد روزانه بايد به 4 الي 5 هزار ميليارد تومان برسد و اين روند چندين هفته ادامه‌دار باشد تا سرمايه‌گذاران به بازار اميد داشته باشند. البته زماني بازار به ارزش معاملات مي‌رسد كه نقدينگي نيز به دايره معاملات تزريق شود و به نوعي شرايط تغيير كند.
نكته قابل توجه اينجاست كه حجم معاملات بازار سرمايه در اين روز به ميانگين 1 الي 3 هزار ميليارد تومان رسيده است و اين درحالي است كه حجم معاملات در سال 99 حدود 25 همت بود. يك مساله اينجا مطرح مي‌شود كه چرا اكنون شاخص كل نزديك به عدد سال 99 است؛ اما ارزش معاملات و حجم معاملات تناسبي با آن سال ندارد؟ شاخص مشكل دارد يا حجم معاملات سال 99 اشتباه بوده است. پيش‌تر بارها در دوران رياست پيشين سازمان بورس درخصوص شاخص‌سازي هشدار داده شده بود؛ اما هيچ يك جدي نگرفته نشد و اكنون وضعيت اين‌چنين است. هومن عميدي، كارشناس بازار سرمايه به اقتصاد 24، درباره تحولات بورس در روزهاي اخير گفت: «بازار سرمايه بايد تصميم خود را نسبت به يك‌سري مسائل بگيرد و بايد رگولاتور اين كار را انجام بدهد. اين ريسك‌ها از زمان ترور سردار سليماني تا الان بوده و ممكن است ادامه داشته باشد. بازار سرمايه كشور را نبايد به اين مسائل گره زد و بايد كاري كنيم كه بازار نسبت به اين مسائل آداپته شود. حتي بازارهاي كشور‌هاي درگير جنگ متابعت خاصي از تحولات سياسي ندارند. كار آقاي صيدي رييس سازمان بورس اين است كه مساله را در بازار سرمايه حل كند. بازار سرمايه را نبايد به اين مسائل گره بزنيم وگرنه سوژه تبليغاتي رسانه‌هاي معاند مي‌شويم كه آمار ريزش بازار سرمايه را مسخره و در شبكه‌هاي بين‌المللي آن را برجسته مي‌كنند. متاسفانه مسوولان چشم خود را روي اين مسائل مي‌بندند. آگاه هستند، اما به روي خودشان نمي‌آورند و تبعاتش را بر بازار سرمايه و چهره بين‌المللي مان مي‌بينيم كه بد تصويرسازي مي‌شود.
هفته گذشته ارزش معاملات بسيار پايين بود و حتي دامنه محدود شده بود كه حتي مثبت و منفي يك درصد هم كارساز نبود، گرچه جلوي ريزش سنگين را مي‌گيرد. زماني كه ۳ و ۵ درصدي بود به جاي ۵ درصد منفي در سه روز و ۱۵ درصد كاهش با ۱۵ روز منفي اتفاق بيفتد قطعا فرسايشي‌تر مي‌شود كه با روح معاملات آزاد تناقض دارد. متاسفانه نقدشوندگي سهم‌ها زير سوال رفته است و اصلاح سهم‌ها شديدتر و در زمان طولاني‌تر، عمق اصلاح كم شده، ولي تايم اصلاح زياد شده است. متاسفانه نقدينگي موثري به بازار نمي‌آيد و فقط شاهد خبردرماني هستيم.»
بازار از دريچه معاملات
طي دومين روز معاملاتي هفته يعني يكشنبه 22 مهر 1403، شاخص كل بورس با افزايش يك هزار و 105 واحدي معادل 0.05 درصدي نسبت به روز گذشته در تراز 2 ميليون و 114 هزار واحدي ايستاد. از سوي ديگر شاخص كل هم وزن 393 واحد كاهش داشت تا به عدد 696 هزار و 476 واحدي برسد.
در سوي ديگر بازار نيز شاخص كل فرابورس كاهش 17 واحدي داشت و به رقم 21 هزار و 944 واحدي رسيد. شاخص كل هم وزن فرابورس نيز با كاهش 149 واحدي معادل 0.12 درصدي به تراز 122 هزار و 246 واحدي رسيد.
در اين روز 44 نماد معادل 6 درصد صف خريد را تجربه كردند و 97 نماد معادل 14 درصد نيز صف فروش را تجربه كردند.
مجموع ارزش معاملات خرد بازار سرمايه روز يكشنبه 26 هزار و 178 بود كه مجموعا 4 هزار و 174 ميليارد آن مربوط به معاملات خرد سهام و حق تقدم‌ها بوده است. همچنين 323 ميليارد تومان سرمايه حقيقي از بازار خارج شد.
تراز پول حقيقي در پايان معاملات منفي بود و بالغ بر 320 ميليارد تومان پول حقيقي از سهام، حق تقدم و صندوق‌هاي سهامي خارج شد. با اين حال اما صندوق‌هاي كالايي روز يكشنبه با ورود پول حقيقي روبرو بودند؛ اگرچه صندوق‌هاي درآمد ثبات نيز تا اين لحظه بيش از 30 ميليارد تومان پول حقيقي از دست داده‌اند. نمادهاي ذوب، شستا، خاور، خگستر، وبملت، فولاد، بتراس، ونوين، فاذر و وشهر بيشترين تاثير را در حجم معاملات داشتند. از سوي ديگر نمادهاي وغدير، فملي، كچاد، فارس، فولاد، شپنا، شبندر، حكشتي، كگل و رمپنا بيشترين تاثير را روي شاخص داشتند.