بازدهي ۱۰۰ درصدي عرضههاي اوليه
عرضههاي اوليه (IPO) مساله مهم و جذابي در بازار سرمايه است كه هم براي شركت عرضهكننده و هم خريداران بسيار مورد توجه است. يكي از مهمترين مزاياي عرضه اوليه براي شركتها، تأمين سرمايه براي راهاندازي كسبوكار جديد يا توسعه و رشد يك كسبوكار قديمي است. عرضه اوليه به دليل ارزشگذاري سهم با قيمتي كمتر از ارزش واقعي آن، باعث ايجاد تقاضاي زيادي براي خريد از جانب سرمايهگذاران ميشود.
عرضههاي اوليه (IPO) مساله مهم و جذابي در بازار سرمايه است كه هم براي شركت عرضهكننده و هم خريداران بسيار مورد توجه است. يكي از مهمترين مزاياي عرضه اوليه براي شركتها، تأمين سرمايه براي راهاندازي كسبوكار جديد يا توسعه و رشد يك كسبوكار قديمي است. عرضه اوليه به دليل ارزشگذاري سهم با قيمتي كمتر از ارزش واقعي آن، باعث ايجاد تقاضاي زيادي براي خريد از جانب سرمايهگذاران ميشود.
مقايسه بازدهي عرضههاي اوليه با شاخص
براساس آمار منتشر شده توسط صداي بورس، از ۲۶ نمادي كه در سال ۱۳۹۹ عرضه شد تنها ۵ نماد بازدهي منفي از -۲ تا -۳۶ داشتهاند و ۲۱ نماد بعدي بازدهيهاي مثبت از ۶ تا ۱۲۷۰ درصد سود نسيب سهامداران خود كردهاند. اين درحالي است كه بازدهي شاخص از ابتداي ۹۹ تا الان نهايتا ۲۵۵ درصد رشد داشته است. سال ۱۴۰۰ نيز ۱۷ نماد عرضه شد كه از اين ميان ۳ نماد بازدهي منفي از -۲۵ تا -۴۸ درصد داشته و ۱۴ نماد بازدهي مثبت از ۴۵ تا ۲۸۰ درصد كسب كردهاند. بازدهي شاخص كل نيز از اين سال تاكنون بين ۳۸ تا ۹۰ درصد بوده است. از ۲۰ نماد عرضه شده در سال ۱۴۰۱ هم ۲ نماد منفي و ۱۸ نماد مثبت بودهاند كه بين ۲ تا ۲۶۲ درصد بازدهي داشتهاند و بازدهي شاخص كل نيز از اين سال تاكنون ۷ تا ۴۹ درصد بازدهي داشته است. در سال ۱۴۰۲ نيز ۲۰ نماد عرضه اوليه شد كه ۶ نماد بازدهي منفي از -۲ تا -۳۰ درصد داشته و ۱۴ نماد بازدهي مثبت تا ۱۸۵ درصد نسيب سهامداران خود كرده است. در نهايت بررسي عرضههاي اوليه سال ۱۴۰۳ نيز نشان ميدهد تاكنون ۴ نماد از ۱۵ نمادي كه قرار بود IPO شود، عرضه اوليه شده است كه بازدهي مثبت ۱۶ تا ۷۱ درصد را تاكنون براي سهامداران خود به ارمغان آوردهاند. اين درحالي است كه بازدهي شاخص كل نيز در سال جاري چندان تغييري نداشته و حتي نسبت به ماههاي قبل اندكي ريزش داشته است. به اين ترتيب از سال ۹۹ تا امروز ۸۷ نماد IPO شده است كه از اين ميان ۱۶ نماد يعني ۱۸ درصد بازدهي منفي و ۷۱ نماد يعني ۸۲ درصد نمادها بازدهي مثبتي داشتهاند كه از اين ميان بازدهي، ۲۵ نماد بالاي ۱۰۰ درصد بود. يعني بهطور كل حدود ۲۹ درصد عرضهها بازدهي بيش از ۱۰۰ درصد نسيب سهامداران حقيقي و حقوقي خود كردهاند.
تداوم لغو عرضههاي اوليه
يكي از نكات مهم در بحث IPOها مساله دستور لغو عرضههاي اوليه در اواخر سال گذشته بود كه همچنان نيز ادامه دارد. مسوولان عرضههاي اوليه در اين شرايط را نامناسب دانسته و با استناد به اينكه اين مهم عاملي براي خروج پول بيشتر از بازار سرمايه است اصرار به توقف عرضههاي اوليه داشتند و اين دستور تا اين لحظه در حال اجراست و به جز نمادهايي كه قبلا تاييد شدهاند نماد جديد اجازه IPO شدن ندارد.
وضعيت IPO هاي جهاني
آمارهاي جهاني نشان ميدهد عرضههاي اوليه سهام نسبت به سال گذشته در تعداد و درآمد افت داشته است، اما وضعيت IPOها در سه ماه سوم ۲۰۲۴ بهتر از ۶ ماه ابتدايي سال است. در سه ماه نخست سال جاري و در مقايسه با مدت مشابه ۲۰۲۳، تعداد عرضههاي اوليه سهام ۱۴ درصد كاهش داشته و به ۳۱۰ مورد رسيده است همچنين درآمد حاصل از اين عرضهها هم ۳۵ درصد افت داشته و به ۲۴.۹ ميليارد دلار رسيده است. بررسي فعاليت بازار جهاني IPO از ابتداي ۲۰۲۲ تا پايان نهمين ماه ۲۰۲۴ نشان ميدهد كه بيشترين تعداد عرضههاي اوليه سهام با ۳۹۷ مورد مربوط به سه ماه پاياني ۲۰۲۲ بوده و كمترين تعداد با ۲۷۹ مورد مربوط به سه ماه دوم ۲۰۲۴ بوده است. بيشترين ارزش عرضههاي اوليه به ميزان ۵۴.۶ ميليارد دلار در سه ماه نخست ۲۰۲۲ ثبت شده و كمترين درآمد حاصل از عرضهها به ميزان ۲۲.۱ ميليارد دلار مربوط به سه ماه نخست ۲۰۲۳ بوده است. از ابتداي سال جاري تاكنون، شاهد IPOهاي بزرگتري نسبت به سال گذشته بوديم. در اين مدت منطقه امريكا پيشتاز بزرگترين عرضههاي اوليه سهام بوده است. اين عرضههاي اوليه مربوط به ليست شدن شركتهاي داخلي و خارجي بوده است.
عرضه اوليه چيست؟
از اصول علم اقتصاد ميدانيم كه به قيمتي كه در آن نيروهاي عرضه و تقاضا به تعادل ميرسند، قيمت تعادلي ميگويند. اگر قيمت بازار از قيمت تعادلي پايينتر باشد، حجم تقاضا در سوي خريداران بيشتر از حجم عرضه خواهد بود. در اين صورت خريداران براي خريد كالاي مورد نظر خود صف خريد تشكيل ميدهند. اگر قيمت بازار از قيمت تعادلي بالاتر باشد، حجم كالاي قابل عرضه بيشتر از حجم كل تقاضا ميشود. در اين حالت فروشندگان براي فروش كالاي خود رقابت خواهند كرد. معمولا شركتها براي اينكه عرضه اوليه شكست نخورد، قيمت پيشنهادي خود را پايينتر از ارزش ذاتي ارايه ميكنند. به همين دليل عموما تعداد سهام مورد تقاضاي خريداران بيشتر از كل تعداد سهام عرضه شده خواهد بود. تعداد زياد خريداران باعث ميشود كه در روزهاي معاملاتي بعدي قيمت سهم بالا و بالاتر برود و خريداران از خريد خود سود كنند. اين رشد قيمت معمولا ادامه پيدا ميكند تا قيمت بازار از قيمت تعادلي بالاتر برود. سپس با افزايش فشار عرضه قيمت اصلاح ميكند تا به ارزش ذاتي خود نزديك شود. به همين دليل در بيشتر موارد پس از شكستن صفوف خريد، شاهد منفي شدن قيمت اين سهم در بازار هستيم.
عرضه شدن سهام يك شركت براي اولينبار در بورس يا فرابورس را عرضه اوليه (IPO) ميگويند. عرضه اين سهمها در روزها و ساعتهايي از قبل مشخص شده انجام ميشود و سرمايهگذاران ميتوانند براي خريد در ساعات مشخص شده اقدام به ثبت سفارش كنند.
يكي از دلايل عرضه اوليه شركتها، جذب سرمايه لازم براي توسعه و گسترش فعاليتهاي شركت است. با عرضه سهام به عموم، شركت ميتواند منابع مالي جديدي را جذب كند كه اين منابع براي پروژههاي جديد، تحقيق و توسعه، افزايش ظرفيت توليد يا تسويه بدهيها مورد استفاده قرار ميگيرد. همچنين عرضه اوليه ميتواند اعتبار و شفافيت شركت را افزايش دهد. به همين علت، شركتهاي سهامي عام دسترسي به منابع مالي بيشتري نيز دارند.
اولين و مهمترين هدفي كه شركتها براي حضور در بورس و عرضه سهام خود در بازار سرمايه اقدام ميكنند، تامين مالي و جذب سرمايه مورد نيازشان است. هرچند حضور در بازار سرمايه و بورس الزاماتي را براي شركتها (نظير ارايه گزارشات منظم از نحوه عملكرد، شرايط و وضعيت مالي شركت) به وجود ميآورد، اما مزاياي زيادي نيز به همراه خواهد داشت. از جمله مزاياي عرضه سهام شركتها در بورس ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
۱- ارائه گزارش های و صورتهاي مالي فصلي و سالانه باعث ميشود سهامداران شركت از وضعيت و عملكرد مالي و مديريتي شركت اطلاعات دقيقي به دست بياورند و از ارزش واقعي آن مطلع شوند.
۲- علاوه بر سهامداران شركت، ديگر ذينفعان شركت اطلاعات دقيقي از شركت به دست ميآورند كه به دليل نظارت بالاي سازمان بورس و فرابورس از درستي و صحت آن ميتوانند مطمئن باشند.
۳- اعتبارسنجي شركت به نحو بهتري انجام شده و اعتباردهي از سوي بانكها راحتتر صورت ميگيرد.
۴- بهرهمندي از معافيت مالياتي كه تنها براي شركتهاي بورسي در نظر گرفته شده است.
۵- همان طور كه گفته شد تامين مالي از طريق انتشار سهام و ساير اوراق بهادار از مهمترين مزيت بورسي شدن براي شركتها است.