تبعيض در آموزش عدالت در آزمون

بر خلاف آن چيزي كه وزير قبلي آموزش و پرورش در مورد رسيدن به قله عنوان كرده بود حالا اعلام ميانگين معدل دوره دوازدهم از حقيقتي تلخ پرده برداشته است. اينكه ميانگين معدل اين دوره حتي به عدد 11 هم نمي‌رسد مي‌تواند نشان‌دهنده بسياري از كم و كاستي‌هاي موجود در حوزه آموزش و پرورش باشد. وقتي عدالت آموزشي ناديده گرفته مي‌شود. وقتي معلمان از شرايط معيشتي خود رضايت ندارند و طرح رتبه‌بندي به جاي اينكه به بهتر شدن وضعيت فرهنگيان بينجامد تنها اهرمي براي فشار براي آنها مي‌شود همه اينها دست به دست هم مي‌دهند تا مشكلات در حوزه آموزش و پرورش روز به روز افزايش پيدا كند. اما در كنار مساله كاهش شديد معدل ناهماهنگي ميان آموزش و امتحاناتي است كه از دانش‌آموزان گرفته مي‌شود. در حال حاضر بسياري از مدارس دولتي از وجود معلمان توانمند بي‌بهره‌اند. اين در حالي است كه وقتي فصل امتحانات از راه مي‌رسد و طراحي سوالات امتحان شروع مي‌شود از معلماني استفاده مي‌شود كه بدون در نظر گرفتن كيفيت آموزش تمام تلاش خود را مي‌كنند تا سخت‌ترين سوالات را طراحي كرده و با استفاده از آنها ميزان توانايي دانش‌آموزان را مورد سنجش قرار دهند.

از طرف ديگر وقتي قرار است نمره دانش‌آموزان در قبولي كنكور تاثير داشته باشد آيا طراحي چنين سوالاتي مي‌تواند منطقي باشد يا نه؟ اما نكته اينجاست كه امتحاناتي كه به‌طور سراسري برگزار مي‌شود سوالات آن هم سراسري طراحي مي‌شود در حالي كه كيفيت آموزش در مدارس دولتي با غير انتفاعي تفاوت‌هاي فاحشي دارد و همين تفاوت‌ها در ميزان يادگيري و البته پاسخگويي به سوالات نيز تاثير بسزايي خواهد داشت.

تفاوت چشمگير در سطح آموزش

با اين حال برخي معلمان و كارشناسان آموزشي معتقدند كه تنها مقصر ماجراي اٌفت معدل دانش‌‌آموزان كشور كيفيت پايين آموزش‌هاي مدارس نيست هر چند كه كيفيت پايين دليل اصلي است اما بايد نيم نگاهي هم به وضعيت دشواري سوالات و طراحي سوالات بالاتر از سطح كتاب درسي داشت. هم‌اكنون يكي از چالش‌هاي عمده‌اي كه دانش‌آموزان مدارس دولتي عادي با آن مواجهند، كمبود معلمان توانمند و متخصص و ارايه آموزش‌هاي با كيفيت است در چنين شرايطي دانش‌آموزان در امتحانات نهايي با سوالات پيچيده و مفهومي روبه‌رو مي‌شوند در حالي كه تدريس دروس به آنها در اين سطح نبوده است و اين تفاوت چشمگير در سطح آموزشي باعث ناتواني آنها در پاسخگويي به سوالات مي‌شود. عليرضا كربلايي؛ معلم دبيرستان البرز درباره دشواري سوالات طراحي شده در امتحانات نهايي و ناتواني دانش‌آموزان از پاسخگويي گفت: در امتحانات خرداد 1403، طراحي سوالات نسبت به سال گذشته بهتر بود البته مي‌پذيرم كه فرآيند برگزاري امتحانات با مشكلاتي مانند تأخير در توزيع كارت ورود به جلسه و طولاني شدن تصحيح اوراق همراه بود.

طراحان خاص براي سوالات خاص!

او افزود: طراحي سوالات امتحانات نهايي خرداد 1403 استانداردتر بود، زيرا امسال از طراحاني استفاده شد كه در كلاس‌هاي درس حضور دارند. در سال‌هاي گذشته، طراحان سوالات كمتر در كلاس‌ها فعال بودند يا فقط با گروه‌هاي خاصي از دانش‌آموزان مانند مدارس سمپاد در ارتباط بودند. اين معلم دبيرستان البرز با اشاره به برگزاري امتحانات شبه نهايي به عنوان يكي از اقدامات مثبت گفت: در اين امتحانات، معلمان از استان‌هاي مختلف سوالاتي طراحي كردند كه حاصل همكاري و تفكر آنها بود و اين به عنوان پايه‌اي براي طراحي سوالات امتحانات نهايي خرداد 1403 عمل كرد. او ادامه داد: امسال براي نخستين‌بار، امتحانات نهايي براي سه سال دوره متوسطه دوم برگزار شد. اين موضوع نيازمند زمان و آزمون و خطا براي بهبود در آينده است !

سوالات استاندارد، افزايش نمرات را رقم زد

كربلايي با تأكيد بر طراحي سوالات استانداردتر و آسان‌تر در امتحانات نهايي امسال گفت: اين روند باعث افزايش ميانگين نمره دانش‌آموزان شد و اگر ادامه يابد، به تدريج در سال‌هاي آينده ميانگين نمرات افزايش خواهد يافت.

او همچنين افزود: در امتحانات نهايي خرداد 1403، به جز چند درس، سوالات با تمرين‌هاي كتاب درسي‌كاملاتطابق داشت و دانش‌آموزاني كه به خوبي كتاب را مطالعه كرده بودند، مي‌توانستند نمرات متوسط كسب كنند.

كربلايي بيان كرد: امسال در امتحان فارسي رشته‌هاي رياضي و تجربي، سلامت و بهداشت و زيست‌شناسي، سوالات پيچيده‌اي طراحي شد، اما سطح سوالات رياضي كاهش يافت و به سطح كتاب درسي رسيد. او درباره دلايل افت نمرات در امتحانات نهايي گفت: بسياري از دانش‌آموزان از مدارس دولتي عادي هستند و كيفيت اين مدارس هر سال كاهش مي‌يابد. وزارت آموزش و پرورش و شوراي عالي انقلاب فرهنگي به اين نتيجه رسيده‌اند كه بايد كيفيت مدارس دولتي ارتقاء يابد. تنوع مدارس نيز باعث كاهش توجه به دانش‌آموزان مدارس دولتي عادي شده است.

مدارس دولتي عادي خالي از معلمان توانمند

او همچنين اشاره كرد: در زمان وزارت آقاي صحرايي اعلام شد كه معلمان مدارس خاص بايد ساعاتي از تدريس خود را در مدارس دولتي عادي بگذرانند اما اين موضوع به اجرا در نيامد و معلمان توانمند به مدارس خاص منتقل شدند. اگر معلمان توانمند به مدارس دولتي عادي اختصاص داده شوند، كيفيت آموزش افزايش مي‌يابد. اين معلم دبيرستان البرز افزود: ميانگين معدل كل كشور 10.98 است كه شامل مدارس سمپاد، شاهد و نمونه دولتي مي‌شود و اين نشان‌دهنده پايين‌تر بودن نمرات در مدارس دولتي عادي است.

چاره‌اي جز كاهش سطح دشواري  سوالات نيست

وي تأكيد كرد: اگر آموزش و پرورش نتواند معلمان توانمند براي مدارس دولتي تأمين كند، چاره‌اي جز كاهش سطح دشواري سوالات امتحانات نهايي ندارد.كربلايي همچنين به اين نكته اشاره كرد كه انگيزه دانش‌آموزان مدارس دولتي عادي براي درس خواندن كاهش يافته است و گفت: در جلسه امتحانات نهايي، شاهد بوديم كه 15 دقيقه پس از توزيع برگه‌ها، 15درصد دانش‌آموزان جلسه را ترك كردند و انگيزه‌اي براي پاسخگويي نداشتند .

سال‌هاست حوزه آموزش و پرورش ديگر در اولويت نيست

خشايار رافعي، دبير و كارشناس آموزش نيز در اين باره به تعادل مي‌گويد: متاسفانه سال‌هاست كه بر خلاف شعارها و وعد‌هايي كه از سوي مسوولان اين حوزه داده مي‌شود آموزش و پرورش ديگر در اولويت دولت‌ها قرار ندارد. مساله اينجاست كه در اكثر كشورهاي دنيا بخش آموزش از اولويت خاصي برخوردار است. توجه به رضايتمندي معلمان يكي از اصول دولت‌هاست. او مي‌افزايد: متاسفانه در كشور ما نه تنها اصل 37 قانون اساسي كه در مورد عدالت آموزشي حرف زده رعايت نمي‌شود كه حتي كرامت انساني معلمان هم در بسياري موارد ناديده گرفته شده و با آنها به گونه‌اي رفتار مي‌شود كه انگار نقش مهم‌شان در تربيت و آموزش نسل آينده كشور ديده نمي‌شود.

آموزش و پرورش شعار زده است

اين كارشناس آموزش در ادامه مي‌گويد: متاسفانه نه تنها در حوزه آموزش و پرورش شعار زدگي ديده مي‌شود كه در تمامي حوزه‌ها اين مشكل وجود دارد. متاسفانه مسوولان فكر مي‌كنند با بزرگ نمايي موفقيت‌هاي كوچك و ناديده گرفتن مشكلات بزرگ مي‌توانند اميد را به جامعه تزريق كنند در حالي كه چنين روشي در طولاني مدت نتيجه عكس دارد.

رافعي مي‌افزايد: چرا بايد جامعه فرهنگيان ما با مشكلات معيشتي مواجه باشد. چرا بايد عدالت آموزشي در كشور ما زير سايه مدارس غير دولتي و غير انتفاعي از بين برود. چرا در اين شرايط كه طي سه سال گذشته بنا به هر دليلي ما بيشترين افت تحصيلي را شاهد بوده‌ايم وزير آموزش و پرورش از فتح قله‌ها بگويد.

دولت چهاردهم بايد تحول بزرگي در آموزش و پرورش ايجاد كند

خشايار رافعي مي‌گويد: دولت چهاردهم با اين سيستم كنوني كه بر آموزش و پرورش كشور حاكم است چالش‌هاي بسياري خواهد داشت. در واقع اين حوزه نيازمند تحولي بزرگ است. اول از همه بايد تكليف عدالت آموزشي مشخص شود. با اين شرايطي كه الان براي كنكور در نظر گرفته شده شانس كساني كه در مدارس دولتي درس مي‌خوانند براي راهيابي به دانشگاه بسيار پايين آمده است. او مي‌افزايد: از سوي ديگر نارضايتي موجود در بين اكثر فرهنگيان به دلايل معيشتي و جايگاهي باعث شده تا كيفيت تدريس در بسياري مدارس به خصوص مدارس دولتي كه معلم‌ها در آن از هيچ امكانات خاصي برخوردار نيستند مورد بررسي قرار گرفته و يك باربراي هميشه اين ميزان تبعيض در حوزه آموزش از ميان برداشته شود.

قانون رتبه‌بندي يا حذف يا اصلاح شود

اين كارشناس آموزش درباره اقداماتي كه دولت آينده مي‌تواند براي بهبود معيشت معلمان انجام دهد مي‌گويد: قبل از هر چيز قانون رتبه‌بندي بايد حذف يا از اساس مورد بازنگري قرار بگيرد. متاسفانه اين قانون با هدف بهبود وضعيت معيشت معلمان تصويب و اجرايي شد اما در نهايت نه تنها رضايتمندي ايجاد نكرد كه باعث شد بسياري از معلمان بعد از سال‌ها خدمت نتوانند در جايگاه شايسته خود قرار بگيرند.

آينده سرزمين ما به دست معلمان است

رافعي در پايان تاكيد مي‌كند: تا زماني كه نتوانيم عدالت آموزشي را در سيستم آموزشي كشور مستقر كنيم با چنين اتفاقاتي مثل افت تحصيلي بي‌انگيزگي دانش‌آموزان و عدم موفقيت آنها در امتحانات مواجه خواهيم بود. همين مساله باز هم باعث مي‌شود تا آن عدالت تحصيلي را كه مد نظر داريم هيچ نمود بيروني نداشته باشد. ما نمي‌توانيم كيفيت آموزش را تفكيك شده و بر اساس ميزان پولي كه دانش‌آموزان پرداخت مي‌كنند در اختيارشان بگذاريم اما امتحانات را به‌طوري برگزار كنيم كه انگار هيچ تبعيضي در اين زمينه وجود ندارد.