طلسم تصويب اف‌اي‌تي‌اف شكسته مي‌شود؟
مسعود پزشكيان رييس دولت چهاردهم از نخستين روزهاي آغاز به كار دولتش بر اين موضوع تاكيد كرده كه تا زماني كه بسياري از مقدمات لازم براي پيگيري اهداف و وعده‌هاي انتخاباتي فراهم نشود، نمي‌توان انتظار داشت كه مردم از شرايط راضي شوند و مشكلات كلان اقتصادي برطرف شوند. در اين ميان يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي كه رييس‌جمهور قول داده تا با پيگيري همزمان از تمام نهادها و در چارچوب كار دولت وفاق ملي دنبال شود، بحث كنار رفتن تحريم‌ها و تصويب نهايي لوايح اف‌اي تي اف باشد.
مسعود پزشكيان رييس دولت چهاردهم از نخستين روزهاي آغاز به كار دولتش بر اين موضوع تاكيد كرده كه تا زماني كه بسياري از مقدمات لازم براي پيگيري اهداف و وعده‌هاي انتخاباتي فراهم نشود، نمي‌توان انتظار داشت كه مردم از شرايط راضي شوند و مشكلات كلان اقتصادي برطرف شوند. در اين ميان يكي از اصلي‌ترين موضوعاتي كه رييس‌جمهور قول داده تا با پيگيري همزمان از تمام نهادها و در چارچوب كار دولت وفاق ملي دنبال شود، بحث كنار رفتن تحريم‌ها و تصويب نهايي لوايح اف‌اي تي اف باشد.
ايران در سال‌هاي گذشته جزو معدود كشورهايي بوده كه در فهرست سياه اين گروه مالي قرار گرفته و با وجود آنكه پيگيري‌ها براي پيوستن به اين لوايح از سوي دولت روحاني آغاز شده بود اما همچنان در مجمع تشخيص مصلحت نظام، نگاه نهايي به تصويب اين لوايح نبوده و همين موضوع آينده تبادلات اقتصادي ايران با ساير كشورهاي جهان را با ابهام‌هايي مواجه كرده است.
روز گذشته، سخنگوي دولت با حضور در ميان خبرنگاران از آخرين پيگيري‌هاي انجام شده در مسير تحقق وعده‌هاي دولت گفت و به اين لوايح نيز اشاره كرد. فاطمه مهاجراني در حاشيه جلسه هيات دولت در جمع خبرنگاران، اظهار كرد: دولت در جلسه عصر چهارشنبه، بودجه را به صورت كامل خواهد بست و آماده تحويل به مجلس مي‌شود. در بودجه بر عدالت محوري تاكيد مي‌شود كه در بهداشت، درمان و آموزش عدالت مدنظر باشد تا اقشار دهك‌هاي پايين، آسيبي نبينند .
وي همچنين اعلام كرد در لايحه بودجه سال آينده سقف معافيت مالياتي از ۱۲ به ۲۴ ميليون افزايش يافته است. سخنگوي دولت ادامه داد: به دليل بررسي بودجه، تصويب مصوبات و انتصابي استانداران انجام نشد. ديروز هم استاندار اصفهان و رييس سازمان مديريت انتخاب شدند. سخنگوي دولت درباره اعتراض بازنشستگان براي پرداخت نشدن معوقات آنها، گفت: يك راه اين است كه بگوييم كه همين الان حق بازنشستگان را مي‌دهيم. يك وقت مي‌گوييم ظرف بودجه محدود است. بايد واقعيات را به جامعه گفته و اولويت‌بندي انجام دهيم. در برنامه و بودجه همين اولويت‌بندي در حال انجام است، ولي نبايد بار اضافه براي دولت ايجاد شود. هيچ نقص و خللي متوجه مردم نيست و دستبوس پرستاران، گندمكاران، معلمان و بازنشستگان هستيم، ولي ظرف بودجه دولت محدود است. مااعتراض مردم را مي‌بينيم، اما بايد در پرداخت‌ها اولويت‌بندي كنيم. مهاجراني درباره پيگيري رفع فيلترينگ و همچنين پيوستن به FATF بيان كرد: فيلترينگ و پيوستن ايران به FATF در حال پيگيري است.ممكن است اين سوال مطرح باشد كه چرا اين مسائل زمان بر است. برگرداندن موضوعات از شوراها و قوانين زمان بر است، ولي رييس‌جمهور بر همان عهدي كه بستند هستند و آنها دنبال مي‌شود.
سخنگوي دولت در پاسخ به پرسشي درباره گران شدن نان در برخي نانوايي‌ها، خاطرنشان كرد: هيچگونه افزايشي در نرخ آرد و گندم وجود نداشته و فقط افزايش نرخ دستمزد انجام شده است. تعزيرات براي مديريت بازار وارد عمل خواهد شد و اگر نياز باشد توان استفاده از قوه قهريه خود را دارد. تاكيد مي‌كنم كه آنچه موجب افزايش قيمت نان شد، افزايش دستمزد بود، نه افزايش قيمت گندم و آرد. بر سر معيشت مردم با كسي شوخي نخواهيم داشت. وي درباره سازوكار انتخاب استانداران، گفت: كارگروه‌هايي در داخل وزارت كشور براي انتخاب استانداران تشكيل شده و رزومه افراد از سلايق مختلف بررسي و جمع‌بندي مي‌شود. همه استانداران از هر سليقه سياسي كه باشند بر ميثاق دولت پايبند هستند و بر مبناي عدالت محوري و انصاف كه دو شعار رييس‌جمهور است، مصمم هستند. آنها براي توسعه پايدار در استان‌هاي خود متناسب با اولويت‌هاي دولت كار خواهند كرد. اشخاص را بعد از عملكرد آنها داوري كنيم. مهاجراني درباره تحريم ايرلاين‌هاي ايراني، اظهار كرد: ما با كسي دعوا نداريم. ايران يكي از طولاني‌ترين جنگ‌هاي قرن را شاهد بوده و ما ۸ سال براي دفاع از خاك خود جنگيديم و قرباني سلاح شيميايي هستيم و سردشت مورد بمباران سلاح‌هاي شيميايي قرار گرفت، ولي با اين شرايط همچنان مي‌گوييم ما داعيه‌دار صلح هستيم و پيشگام صلح هستيم.
وي ادامه داد: اما آنها بايد در برخي موارد پيشقدم شوند. وقتي هواپيمايي تحريم مي‌شود، چه مي‌توان كرد؟ همه تلاش دولت و حاكميت براي ايجاد صلح در منطقه است. سفرهاي اخير عراقچي نشان مي‌دهد تلاش وي براي ايجاد صلح است. اميدوارم آنها كاري نكنند كه توان نظامي ايران را ببينند. سخنگوي دولت تاكيد كرد: دنيا بداند اين دم شير است، آن را به بازي مگير. ايران را در مظان امتحان قرار ندهند، چون نتيجه بدي خواهند گرفت. ايران براي دفاع از خود با هيچ كسي شوخي ندارد. به‌شدت طالب صلح هستيم. ما مي‌شنويم به شرط اينكه آنها هم بشنوند. وي افزود: وقتي هواپيمايي تحريم مي‌شود، اگر پرواز انجام شود اجازه فرود نمي‌دهند يا اگر فرود بيايد، هواپيما توقيف خواهد شد. مردم در جريان باشند توقف پروازها به خاطر تحريم‌هاي طرف مقابل است. درست‌ترين تصميم دولت اين بود كه پروازها را كنسل كند.
به اين ترتيب به نظر مي‌رسد كه يكي از اصلي‌ترين اولويت‌هاي دولت همچنان پيگيري بحث پيوستن ايران به اف‌اي تي اف خواهد بود. اين موضوع البته همچنان موافقان و مخالفان خاص خود را دارد.
محمد مهاجري، فعال رسانه‌اي اصولگرا درباره مخالفت برخي چهره‌هاي تندرو با FATF بيان كرد: چين و روسيه به عنوان دو ابرقدرت اقتصادي و كشورهاي ديگري كه با ما آنها ارتباطات تجاري داريم همگي عضو FATF هستند. چرا فكر مي‌كنيم تافته جدابافته هستيم؟ گمان مي‌كنيم نبايد عضو FATF باشيم چون ممكن است دست ما را در راه خدمت و كمك رساني به نهضت‌هاي آزادي بخش ببندد. مگر عربستان، امريكا و اروپا كه عضو FATF هستند به برخي از كنش‌هاي سياسي منطقه كه مطلوب ما نيست كمك نمي‌كنند؟ او در فيلم تصويري كه اقتصاد ۱۰۰ منتشر كرده، ادامه داد: در واقع ما به وسيله FATF از خودمان رفع تهمت كرده و اعلام مي‌كنيم طرفدار تروريسم، پولشويي نيستم و معاملاتي كه انجام مي‌دهيم خلاف نيست، همين. اين چهره سياسي عنوان كرد: حتي اگر فرض كنيم يك اقدام ظاهري باشد، ما چه زياني از آن مي‌بينيم؟ غير از كشورهايي مانند كره شمالي باقي كشورهاي دنيا همه به FATF پيوسته‌اند و هيچ مشكلي هم ندارند.
مهاجري با تاكيد براينكه اگر بگويم تمام مخالفان FATF كاسبان تحريم هستند، حرف غلطي نزده‌ام، ادامه داد: آنها مي‌خواهند هزينه‌هاي مبادلات تجاري و اقتصادي و بانكي ما را چندين برابر كنند. همين مساله نان بزرگي در سفره خيلي از افراد مي‌گذارد. اين چهره اصولگرا با طرح اين سوال كه «آيا مخالفان ايدئولوژيك FATF هم از آن سودي مي‌برند؟» گفت: اين افراد در واقع نقش دلال را براي مدعيان انقلابي‌گري بازي مي‌كنند.اي كاش واقعا از اين بازي كه در مي‌آورند چيزي گير اين افراد مي‌آمد. اما واقعا اين طور نيست. وي تاكيد كرد: من به سلامت اقتصادي آنها اعتقاد دارم. بايد بگويم تا حد زيادي دچار خود فريبي شده و حرفهاي ديگران را تكرار مي‌كنند. يقين دارم خيلي از مخالفان حتي يك بار FATF را مطالعه نكرده‌اند. اطلاعي هم از مفاهيم آن ندارند. اگر اطلاعاتي هم دارند از راه بولتن‌ها و دروغ‌هايي است كه به آنها تزريق كرده‌اند. اين اشخاص در مجلس، مجمع تشخيص مصلحت نظام و احزاب سياسي حضور دارند. محمد مهاجري، فعال سياسي اصولگرا با بيان اينكه FATF يك كليد است نه يك لولو، گفت: اگر قرار باشد دولتي به سمت برداشتن تحريم‌ها برود، بايد در وهله اول FATF وجود داشته باشد تا جاده رفع تحريم‌ها هموارتر شود.
با اين وجود اما مخالفان نيز همچنان ايده‌هاي خاص خود را دارند. يك كارشناس اقتصادي در ابتدا راجع‌به دو نگاه عمده به FATF توضيح داد و گفت: «يك نگاه FATF را يك نهاد فني و حقوقي مي‌داند كه به لحاظ حرفهاي با مساله پولشويي و تامين مالي تروريسم مبارزه مي‌كند. نگاه دوم مي‌گويد با بررسي پرونده هر كشور، متوجه مي‌شويم FATF با يك موضوع سياسي درگير است. تركيه، امارات، ايسلند، كوبا و چين، همگي درگيري‌هاي سياسي داشتند. حقيقت ميان اين دو است. جايي كه قدرت‌هاي مختلف با زبان حقوقي درباره پولشويي هماوردي مي‌كنند. ما با يك موضوع خالص حرفهاي فني پولشويي مواجه نيستيم، بنابراين نگاه دوم واقع‌بينانه‌تر است.» او در پاسخ اين پرسش كه تجربه كشورهاي ديگر در پيوستن به FATF چه بوده است، بيان كرد: «كشورها دو مدل متفاوت برخورد كردند. مثلا پاكستان به اين نتيجه رسيد كه تا جاي ممكن برنامه اقدام را انجام ندهد تا از ليست خاكستري خارج شود. براي اين موضوع مسوولان اين كشور رفتند با كشورهايي جز امريكا صحبت كردند تا آنها اجازه ندهند وضعيت پاكستان از ليست خاكستري بدتر شود. من در گذشته گفته بودم ما اگر بتوانيم از كشور ديگري تعهد بگيريم به ليست سياه نخواهيم رفت.»
شاكري افزود: «سه ماه بعد از آن روسيه به ما يك بسته پيشنهاد كرد. پيشنهاد مركزي آن بسته اين بود كه به ازاي اينكه ما ارزيابي‌مان را به سمت اوراسيا مي‌بريم آنها هم با ابزارهاي خودشان ضمانت كنند ما به ليست سياه نرويم. در تهران اين پيشنهاد پذيرفته نشد. يك مدل ديگر مدل كوبا است. كوبا در مذاكرات‌شان با اوباما، FATF را قرار دادند و به سرعت به برنامه اقدام‌شان عمل كردند و سه روز بعد از سفر اوباما به كوبا از بيانيه مجمع عمومي خارج شدند.» شاكري ادامه داد: «ما براي حل برنامه اقدام، به جز در مساله CFT و پالرمو، بايد در فضاي بروكراتيك خودمان تغييري ايجاد كنيم. اگر موضوع اين است كه مي‌خواهيم هزينه CFT و پالرمو را بپذيريم ولي از بيانيه مجمع عمومي خارج شويم، بايد اين را در مذاكرات با امريكا پيش ببريم. هيچ جاي اين تصوير به ما نمي‌گويد FATF را به يك كارزار سياست داخلي تبديل كنيم. حضور رييس‌جمهور در مجمع تشخيص مصلحت براي الحاق CFT و پالرمو صرفا ابزار ما براي خروج از ليست سياه را تضعيف مي‌كند.»
پرسش ديگري كه در برنامه مطرح شد اين بود كه آيا پيوستن به FATF مشكلات ما را حل مي‌كند. اين اقتصاددان در پاسخ گفت: «حضور در ليست سياه به هيچ‌وجه خوب نيست. حضور در ليست سياه، محدوديت در شعب خارجي بانك‌هاي ايراني و محدوديت در همكاري بانك‌هاي خارجي در داخل ايجاد مي‌كند. در انتقالات مالي ما باوجود تحريم، FATF هيچ اثري ندارد. بعضي مي‌گويند بانك‌هاي خارجي به خاطر ريسك پولشويي با ما همكاري نمي‌كنند، پس FATF خوب است. آن ريسك پولشويي كه بانك‌هاي خارجي مي‌گويند FATF نيست. نهاد اطلاعات مالي امريكاست كه هشدار اعلام كرده است براي كساني كه شناسنامه ايراني دارند و محدوديت‌ها به اين علت است كه باز به تحريم‌ها بر مي‌گردد.» شاكري درباره علت سرمايه‌گذاري در ايران توضيح داد: «به خاطر مسائل جغرافيايي و سياسي در ايران سرمايه‌گذاري مي‌شود كه هيچ ارتباطي با FATF ندارد. براي مبادلات با كشورهاي ديگر هم؛ مثلا پول صادرات گاز و برق را در بانك TBI مي‌گذاريم. اين بانك تحت نظارت امريكايي‌هاست. خودمان پول را برديم جايي كه زير ذره‌بين امريكاست كه اين مشكل با پيوستن به FATF حل نمي‌شود. بايد در مذاكرات با امريكا حلش كنيم.» او درباره اينكه FATF در دستوركار رسانه‌ها قرار گرفته است، تصريح كرد: «ما با گروه‌هايي طرف هستيم كه دايم مي‌گويند تحريم و ليست سياه چه قدر بد است و برجام خوب است. راه‌حل ايجابي آنها چيست؟ من از كساني كه اين كمپين‌هاي سياست داخلي را راه انداخته اند مي‌گويم واقعا FATF هيچ كمكي به ما نمي‌كند. خروج از ليست سياه هم هيچ نفعي جز در كنار كره شمالي نبودن، ندارد.»
به اين ترتيب به نظر مي‌رسد كه يكي از اصلي‌ترين اولويت‌هاي دولت در داخل بايد پاسخ به مخالفان درباره چرايي اهميت پيوستن به اين گروه و سپس استفاده از ظرفيت آن باشد.موضوعي كه بايد ديد در ماه‌هاي آينده چه شكل و شمايلي پيدا مي‌كند.