چين يا امريكا، كدام يك اينترنت آسيا را كنترل مي‌كند؟
گزارشي از اكونوميست به رقابت حساس دو قدرت برتر اقتصادي جهان در حوزه زيرساخت اينترنت و به ويژه تلاش هردو براي سلطه بر آسيا مي‌پردازد.
گزارشي از اكونوميست به رقابت حساس دو قدرت برتر اقتصادي جهان در حوزه زيرساخت اينترنت و به ويژه تلاش هردو براي سلطه بر آسيا مي‌پردازد. طبق اين گزارش، امروزه جبهه‌گيري و سوگيري كشور‌ها را مي‌توان در حوزه زيرساخت و اينترنت آنها نيز مشاهده كرد. امريكا با همكاري متحدان خود به دنبال بيرون راندن چين از حوزه زيرساخت است و حتي در آينده ممكن است دسترسي به تجهيزات و خدمات هوش مصنوعي را در ازاي خروج فناوري چيني از كشور‌ها فراهم كند و پكن نيز از سوي ديگر با ارايه خدمات و تجهيزات ارزان و همچنين تاكيد بر استقلال داده، سعي بر نفوذ هرچه‌بيشتر در آسيا و جهان دارد.
به گزارش پيوست، اين رقابت در حوزه‌هايي مثل ديتاسنترها، كابل‌هاي زيردريايي و سيم‌كشي اينترنت در حال پيشروي است. امريكا از زمان جنگ جهاني دوم بر زيرساخت ارتباطات مسلط شده است اما به تازگي اقتصاد دوم جهان به تهديدي براي اين سلطه تبديل شده است. پيشرفت چشمگير فناوري چين باعث شكل‌گيري يك قدرت تقريبا خودمختار شده است و اين خودمختاري در شاخص «استقلال ديجيتال» از دو تحليلگر به نام‌هاي مكسي‌ميليان ماير و ين-چي لو، كه موضوعاتي مثل سخت‌افزار، نرم‌افزار و مالكيت ذهني را در نظر مي‌گيرد، به روشني قابل مشاهده است. در شهر جوهر مالزي شاهديم كه چطور زيرساخت تحت كنترل چين و امريكا در يك قدمي هم به فعاليت و رقابت مشغولند. كمي آن طرف‌تر از زيرساخت ابري شركت امريكايي Equinix، تاسيسات شركت چيني GDS قرار دارد و شركت‌هايي مثل علي‌بابا و تنسنت چين بيشتر از نمونه چيني براي فعاليت‌هاي خود استفاده مي‌كنند. سطح رقابت و نزديكي فعالان امريكايي و چيني در كشور‌هاي مختلف آسيا متفاوت است. از لحاظ شركت‌هاي بزرگ ابري، چين تمامي دسته‌هاي رايانش ابري را در تايلند و فيليپين تحت كنترل دارد و اين در حالي است كه امريكا هردو كشور را به عنوان «متحدان بزرگ خارج از ناتو» قلمداد مي‌كند. از بين ۱۲ كشور منتخب آسيايي، در هفت مورد بيشتر زيرساخت ابري تحت كنترل شركت‌هاي چيني است. اما در سمت ديگر اين طيف براساس مطالعه ويلي لدونويرتا و همكارانش از موسسه اينترنت آكسوفورد، كشور‌هايي مثل استراليا، هند و كره جنوبي قرار دارند كه بيشتر سيستم‌هايشان را امريكا تامين مي‌كند. شركت‌هاي چيني پنج رد‌پاي بزرگ در اين كشور‌ها دارند. براي مثال شركت علي‌بابا در ۹ كشور آسيايي ديتاسنتر دارد و رقابت در آينده شدت بيشتري مي‌گيرد. بيش از ۵۰۰ ديتاسنتر متوسط تا بزرگ از سال ۲۰۲۱ در آسيا راه‌اندازي شده‌اند و ۲۷۰ مورد ديگر در سال آينده فعال مي‌شوند. شركت مشاوره گارتنر پيش‌بيني مي‌كند كه هزينه‌كرد سرور‌هاي مربوط به اين ديتاسنتر‌هاي امسال تا ۳۹ درصد افزايش مي‌يابد. طبق اعلام نهاد بازرگاني GSMA، ترافيك مربوط به داده موبايلي نيز تا سال ۲۰۳۰ در آسيا چهاربرابر مي‌شود. همچنين نياز رايانشي اپليكيشن‌هاي هوش مصنوعي نيز تقاضا براي ديتاسنتر را تشديد كرده است. اين ضروريات تجاري اما ارتباط نزديكي با بحث امنيت دارند. وزارت برنامه‌ريزي چين داده را در كنار موضوعاتي مثل زمين، نيروي كار و سرمايه، «فاكتوري از توليد» قلمداد مي‌كند. پيشگامان اينترنت تصور مي‌كردند داده در يك شبكه نامتمركز به صورت آزاد جريان پيدا كند اما در عوض اين شبكه چهار گلوگاه مهم دارد: «نقاط تبادل اينترنت» (IXPها)، كه به شركت‌هاي اينترنتي اجازه مي‌دهد با تغيير مسير ترافيك به جاي حركت دادن داده‌ها در سراسر جهان، هزينه‌ها را كاهش دهند و همچنين ديتاسنترها، كابل‌هاي فيبر نوري زير دريايي و شركت‌هاي تلكام نيز ديگر گلوگاه‌هاي مهم اين شبكه به حساب مي‌آيند. تمامي اين گلوگاه‌ها در معرض خطر جاسوسي قرار دارند. از زمان جنگ سر، نفوذ به كابل‌هاي زيردريايي به عنوان يكي از ترفند‌هاي جاسوسي استفاده شده است. پايگاه‌هاي زميني نيز يكي از نقطه‌هاي دسترسي به داده هستند. همچنين مي‌توان راه نفوذي براي زيرساخت اينترنت نصب كرد. دولت امريكا هشدار داده است كه فعاليت چين در حوزه IXPها «امكان تغيير مسير ترافيك و در نتيجه، دسترسي به آن ترافيك يا دستكاري آن، را فراهم مي‌كند.» برخي از متخصصان معتقدند كه حتي اگر داده‌هاي در حال عبور از IXPها رمزنگاري شده باشند، امكان دسترسي به متاداده وجود دارد. از اين رو ابهام درمورد ديتاسنتر‌هاي به نظر امن آسيا بالا گرفته است. پاپوآ گينه نو در سال ۲۰۱۹ دريافت كه يك ديتاسنتر تحت حمايت چين در بند مورزبي از روش‌هاي رمزنگاري «معيوب» استفاده كرده است تا امكان نفوذ به داده‌هاي دولتي را فراهم كند. دولت‌ها شركت‌هاي فناوري را مجبور به انشعاب داده مي‌كنند. ابراهام نيومن و هنري فارل در كتاب «امپراتوري زيرزميني» پيرامون سلطه امريكا بر زيرساخت اينترنت نشان مي‌دهد كه دولت سازمان اطلاعات اين كشور شركت‌هاي ابري و اوپراتور‌هايي مثل AT&T را مجبور به نظارت بر دوستان و دشمنان كرده است. چين نيز اقدامات مشابهي دارد. معيار روشني وجود ندارد كه باعث جدايي و تفكيك شركت‌هاي چيني، دولت اين كشور و حزب كمونيست چين شود. علاوه بر اين، قوانين چين نيز اختيارات گسترده‌اي را براي دسترسي به داده در اختيار دولت اين كشور مي‌گذارد. البته كه اين قدرت مطلق نيست و شركت‌هاي مثل علي‌بابا و تنسنت در گذشته درخواست دولت براي دسترسي به داده‌هاي مشتريان را رد كرده‌اند اما چين انتظار دارد كه در صورت وجود داده‌هاي جذاب، اطلاعات لازم در اختيار دولت قرار گيرد.
راه نفوذ
مقامات منطقه‌اي و امريكايي‌ها نگران آن هستند كه چين ممكن است در شرايط بحراني ديتاسنترها يا خدمات تلكام را از دسترس خارج كند. چين همچنين با تعداد زيادي هكر مي‌تواند مخالفان خود را هدف جاسوسي قرار دهد. براساس اعلام مقامات امنيت سايبري امريكا، در صورتي كه امكان مهندسي معكوس يك شبكه فراهم باشد، جاسوسي ساده‌تر مي‌شود. سهم بالاي شركت‌هاي چيني از بازار اينترنت به يك طرح گسترده دولتي نيز اشاره دارد. استراتژي جاده ابريشم ديجيتال اين كشور، بخشي از طرح كمربند و جاده، توسعه زيرساخت را با هدف بازآرايي حاكميت امروز بر داده‌ها در دستور كار قرار داده است. اما شركت‌هاي چيني ارزش‌آفريني قابل توجهي نيز دارند و خدمات ارزان‌قيمت آنها يك برتري مهم در رقابت فناوري است. بخش ابري علي‌بابا، از سال ۲۰۲۳ تا به امروز سه مرتبه قيمت‌هاي خود را كاهش داده است. هواوي، شركت توليدكننده تجهيزات تلكام، به ترفند‌هاي تهاجمي براي جذب مشتريان جديد شناخته مي‌شود. چين علاوه بر سيم و سرور، سعي دارد تا ارزش‌هاي خود را همگام با انفجار ديجيتال آسيا در اين منطقه ترويج كند. چين در داخل و خارج يكي از حاميان «استقلال داده» است و همچنين نفوذ خود را در نهاد‌هاي تعيين استاندارد فناوري در جهان افزايش مي‌دهد. دولت‌هاي سلطه‌طلبي مثل ويتنام با الهام از قوانين بومي‌سازي داده در چين، كه براساس آن داده توليد شده در چين بايد در داخل مرز‌ها باقي بماند و خروجي داده نيز محدود است، رويكرد مشابهي را در پيش گرفته‌اند. اين قوانين باعث شده تا داده‌هاي چيني از دست شركت‌هاي امريكايي از جمله اپل و تسلا دور بماند. دو پژوهشگر به نام‌هاي اميلي د لا بروير و نيتان پيكارسيك، مي‌گويند چين با اين استراتژي به دنبال «سلطه نامتقارن» است و سعي دارد تا علاوه بر وارد كردن زيرساخت داده خود به ديگر كشور‌ها، امكان فعاليت ديگران را نيز محدود كند.
از سوي ديگر امريكا نيز براي كاهش نفوذ چين تلاش مي‌كند و در مواردي نيز موفق بوده است. محدوديت‌هاي امريكا در حوزه چيپ‌هاي پيشرفته مانع از پيشروي طرح‌هاي هوش مصنوعي چين شده است. مقامات امريكايي همچنين از چندين پروژه كابل اقيانوسي در مكان‌هايي مثل هنگ‌كنگ جلوگيري كرده‌اند و مسير آن را به كشور‌هايي مثل فيليپين كه رابطه بهتري با امريكا دارند تغيير داده‌اند. امريكا در سال ۲۰۲۲ با تهديد به حمايت و تحريم‌هايي از ورود فناوري شركت HMN، شركتي مشتق از هواوي چين، به شبكه كابي اتصال جنوب شرق آسيا به اروپا، جلوگيري كرد. اتصال‌هاي مستقيم بين چين و امريكا نيز كمتر شده‌اند؛ ريچارد سان از شركت سازنده كابل OMS مي‌گويد در ۱۵ سال گذشته تنها يك مورد جديد از اتصال مستقيم اين دو كشور راه‌اندازي شده است. برخي از متحدان امريكا نيز به مقابله با چين روي آورده‌اند. ژاپن و استراليا، شركت‌هاي چيني را با اشاره به خطر آنها براي استقلال خود تحت فشار گذاشته‌اند. اين دو كشور نفوذ هواوي و ZTE به زيرساخت 5G را ممنوع كرده‌اند و در ماه سپتامبر، ژاپن و استراليا يك طرح مشترك براي توسعه زيرساخت ديجيتال در كشور‌هاي آسيا-اقيانوسيه را كليد زدند؛ نخست وزير تووالو، بزرگ‌ترين حامي تايوان در اقيانوسيه به روزنامه Nikkei Asia، گفت كه براي فشار سايبري چين نگران است. هند حتي پا را از اين هم فراتر گذاشته و صدها اپليكيشن چيني را ممنوع و چندين شركت چيني از جمله علي‌بابا و شيائومي را تحت تفحص قرار داده است. از اين رو، بخش ابري علي‌بابا در سال جاري ديتاسنتر‌هاي خود در هند و استراليا را تعطيل كرد. برخي از مقامات امريكايي به دنبال يك پيمان تبادل ديجيتال در آسيا هستند كه امكان دسترسي به فناوري‌ها و استاندارد‌هاي هوش مصنوعي و امنيت سايبري را در ازاي ممنوعيت فناوري‌هاي چين، فراهم مي‌كند. اما تا آن زمان، بسياري از شركت‌ها دو طرف اين ميدان رقابت را سبك و سنگين مي‌كنند. برخي هشدار‌ها درمورد نفوذ چين را جد نمي‌گيرند: با اينكه احتمال جاسوسي چين وجود دارد، اما ديگران از جمله امريكا هم ممكن است جاسوسي كنند.