چالش پايداري منابع آبي در تهران
هدر رفت آب يكي از معضلات مهم در شهر تهران است كه تاثيرات اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي قابل توجهي دارد. با توجه به اينكه تهران با مشكلات كمبود منابع آبي و كاهش نزولات جوي مواجه است، مديريت بهينه آب در اين كلان‌شهر از اهميت بالايي برخوردار است.
هدر رفت آب يكي از معضلات مهم در شهر تهران است كه تاثيرات اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي قابل توجهي دارد. با توجه به اينكه تهران با مشكلات كمبود منابع آبي و كاهش نزولات جوي مواجه است، مديريت بهينه آب در اين كلان‌شهر از اهميت بالايي برخوردار است. درحالي كه شعار شركت آب و فاضلاب تهران، «تهران، شهر حساس به آب» بوده و كارهاي متفاوتي براي كاهش مصرف آب توسط مشتركان انجام شده است اما ۲۲ تا ۳۰ درصد آب تهران هدر مي‌رود، موضوعي كه به اذعان كارشناسان، آنطور كه بايد، مورد توجه قرار نگرفته است.
به گزارش خبرنگار «تعادل»، گزارش‌ها نشان مي‌دهند كه وضعيت شبكه آب تهران به دليل فرسودگي، سالانه مقادير زيادي آب شرب را هدر مي‌دهد. طبق آمار، حدود ۲۲ تا ۳۰ درصد از كل آب توليدي در تهران به دليل نشتي‌هاي ناشي از فرسودگي لوله‌ها و دلايل ديگر از دست مي‌رود. باتوجه به عمر طولاني شبكه آب تهران نياز به بازسازي فوري احساس مي‌شود.
اين شرايط نه‌تنها باعث هدررفت آب، بلكه مي‌تواند موجب بروز فرونشست زمين در مناطق مختلف شهر شود، علي‌رغم مشكلات موجود، هنوز اقدامات كافي براي نوسازي شبكه صورت نگرفته است.
شبكه آب تهران با مشكلات اساسي روبرو است كه تأمين آب شرب و خدمات فاضلابي را به‌شدت مختل كرده است. اين چالش‌ها شامل فرسودگي گسترده زيرساخت‌ها، مديريت ناكارآمد و كمبود بودجه مي‌شوند. هدررفت آب در تهران در شرايطي است كه پايتخت با كمبود منابع آبي روبرو بوده و مديريت درست منابع موجود اهميت بالايي دارد.
بخش قابل توجهي از زيرساخت‌هاي آب‌رساني تهران، كه بالغ بر ۲۴ درصد از آن بيش از ۲۵ سال عمر دارد، به دليل فرسودگي و قديمي بودن به‌شدت دچار مشكل شده است. لوله‌هاي فرسوده كه به‌طور مكرر نشتي مي‌دهند، يكي از دلايل اصلي هدررفت آب هستند. اين نشتي‌ها علاوه بر هدررفت آب، موجب تخريب ساير زيرساخت‌هاي شهري نيز مي‌شوند، به‌خصوص در مناطقي كه نشست زمين ناشي از اين خرابي‌ها رخ داده است.
علي‌رغم مشكلات موجود، هنوز اقدامات كافي براي نوسازي شبكه صورت نگرفته است. با توجه به وضعيت بحراني كمبود آب، به ويژه در تهران كه در تابستان‌ها با تنش‌هاي شديد آبي روبرو بوده، كارشناسان تاكيد دارند كه عدم نوسازي زيرساخت‌ها نقش مهمي در تداوم اين بحران دارد. در همين زمينه، احسان كريمي، كارشناس حوزه انرژي، در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل»، اظهار كرد: طبق گزارش‌هاي منتشر شده توسط شركت آب و فاضلاب تهران، ميزان هدر رفت واقعي آب در اين شهر بين 20 تا 25 درصد برآورد شده است كه به معناي اتلاف ميليون‌ها متر مكعب آب در هر سال است. اين موضوع در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه تهران با محدوديت شديد منابع آب روبرو است و به ويژه در سال‌هاي اخير با خشكسالي‌هاي مكرر دست‌وپنجه نرم مي‌كند. وي تصريح كرد: يكي از دلايل اصلي هدر رفت آب در تهران، فرسودگي زيرساخت‌هاي آب‌رساني است. شبكه توزيع آب تهران شامل لوله‌هاي قديمي است كه بسياري از آنها به دليل گذشت زمان دچار خوردگي و شكستگي شده‌اند. اين فرسودگي نه تنها باعث نشتي آب مي‌شود بلكه تعمير و نگهداري اين شبكه نيز هزينه‌هاي سنگيني بر دوش مديريت شهري و شركت‌هاي آب‌رساني قرار مي‌دهد.
وي عنوان كرد: افزون بر اين، افزايش ساخت‌وسازهاي بي‌رويه و توسعه شهر بدون توجه به ظرفيت زيرساخت‌هاي آب‌رساني، فشار زيادي بر شبكه آب‌رساني وارد كرده است. برخي مناطق جديد به دليل عدم هماهنگي مناسب بين توسعه زيرساخت‌ها و افزايش جمعيت، با مشكلات جدي در تامين آب و نشت در شبكه‌ها مواجه هستند. وي با اشاره به اينكه هدر رفت آب در تهران تاثيرات اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي گسترده‌اي دارد، گفت: از نظر اقتصادي، اتلاف آب به معناي هزينه‌هاي اضافي براي تامين آب شرب و هزينه‌هاي نگهداري و تعمير زيرساخت‌ها است. در واقع، هزينه‌هاي توليد، تصفيه و انتقال آب بسيار بالاست و هر ليتر آبي كه به هدر مي‌رود، به منزله اتلاف منابع مالي نيز هست.
وي بيان كرد: از نظر اجتماعي، كمبود آب و كاهش دسترسي به منابع آبي با كيفيت، نارضايتي شهروندان را به دنبال دارد. در برخي مناطق تهران، مشكلات ناشي از قطع مكرر آب و كيفيت پايين آب شرب به معضل جدي تبديل شده است. كمبود آب همچنين باعث بروز تنش‌هاي اجتماعي و افزايش شكايت‌ها در خصوص مديريت نادرست منابع آبي مي‌شود.
به گفته كريمي، از جنبه زيست‌محيطي، هدر رفت آب باعث كاهش سطح منابع زيرزميني و سفره‌هاي آب شده و اكوسيستم‌هاي طبيعي منطقه را تحت تاثير قرار مي‌دهد. كاهش سطح آب‌هاي زيرزميني علاوه بر تشديد پديده فرونشست زمين، منجر به تخريب مراتع و زيستگاه‌هاي طبيعي مي‌شود.
وي خاطرنشان كرد: براي كاهش هدر رفت آب در تهران، مجموعه‌اي از راهكارها مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد. اولين گام، نوسازي و بهينه‌سازي شبكه‌هاي آب‌رساني است. تعويض لوله‌هاي قديمي و فرسوده، استفاده از فناوري‌هاي جديد براي كاهش نشت و بهبود سيستم‌هاي انتقال آب مي‌تواند به‌طور قابل توجهي هدر رفت آب را كاهش دهد.
وي تصريح كرد: يكي ديگر از راهكارهاي موثر، فرهنگ‌سازي و افزايش آگاهي عمومي درباره اهميت مصرف بهينه آب است. آموزش شهروندان براي كاهش مصرف بي‌رويه و اهميت حفظ منابع آبي، مي‌تواند نقشي كليدي در مديريت پايدار منابع آب ايفا كند. به ويژه در شرايطي كه تهران با كمبود شديد آب مواجه است، همكاري شهروندان در كاهش مصرف اهميت ويژه‌اي دارد. وي اظهار كرد: هدر رفت آب در تهران به عنوان يكي از چالش‌هاي اصلي مديريت شهري، نيازمند توجه ويژه و اجراي راهكارهاي جامع و چندبعدي است. با توجه به بحران آب در كشور و كاهش منابع آبي، مديريت صحيح منابع آب و جلوگيري از هدر رفت آن از اولويت‌هاي مهم است. نوسازي زيرساخت‌ها، بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين، فرهنگ‌سازي و استفاده بهينه از منابع آب موجود، راهكارهاي كليدي براي مقابله با اين چالش به شمار مي‌روند. تنها با اين رويكرد است كه مي‌توان از بحران‌هاي ناشي از كمبود آب در آينده جلوگيري كرد و به پايداري منابع آبي دست يافت.