بي اقبالي عرضه اوليه در شرايط بي‌اعتمادي

عرضه اوليه (Initial Public Offering) به فرآيند فروش سهام شركتي كه براي اولين‌بار در بازار بورس يا فرابورس عرضه مي‌شود، گفته مي‌شود. عموما شركت‌ها در فرآيند عرضه‌ اوليه‌، قيمت سهام خود را پايين‌تر از ارزش واقعي آنها ارزش‌گذاري مي‌كنند. بنابراين احتمال سودآوري آنها (حداقل در كوتاه‌مدت) افزايش پيدا مي‌كند.

احسان حاجي، كارشناس بازار سرمايه درخصوص شرايط عرضه اوليه‌ها نوشت: بازار ثانويه بورس در ايران و جهان با هدف تامين نقدشوندگي سهام شركت‌ها و تامين مالي آنها براي طرح‌ها و پروژه‌هاي جديد و گسترش فعاليت تجاري و توليدي آنها شكل گرفته است.

اما اتفاقات سال ۱۳۹۹ و بعد از آن، بيماري ناتوان با مشكلات سخت از بازارسرمايه كشور ساخته است كه حرف از كاركرد واقعي آن زدن و انتظارات عادي يك بورس را از آن داشتن بيشتر به طنز شباهت دارد. بازار سرمايه كشور پس از هيجانات و به بيان بهتر بعد از بحران سال ۱۳۹۹ از ريل عادي خود خارج شده و كاركرد اصلي خود را ندارد. سيل عظيم سرمايه‌گذاران حقيقي و حقوقي جديد كه به بازار وارد شدند و با تجربه ناخوشايند يا مجبور به ترك آن شدند يا با ناله و نفرين در آن ماندند و پشيمان از كرده خويش به دنبال جبران گذشته و فرار از آن هستند، اتمسفر بازي در بازار سرمايه كشور را تغيير داده است و افزايش تازه واردان به بازار سهام، مدل تصميم‌گيري و معاملات را تغيير داده است. مسائل اقتصادي و تصميمات نادرست مديران اقتصادي در چند سال گذشته، ركود و بي‌اطميناني به بازار سرمايه را دوچندان كرده است اما اين ريسك تصميم‌گيري تا حدودي با تغيير دولت و تيم مديريتي در تركيب تصميم‌گيران اقتصادي برطرف شده است.

نهايتا غول مرحله آخر سرمايه‌گذاران بورسي كه اين روزها با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند، ريسك سيستماتيك و مسائل سياسي و ارتباطات خارجي ايران است. تير آخر را موشك‌ها به قلب بازار سرمايه وارد كرده‌اند و بايد منتظر رفع آن باشيم. در چنين شرايطي علاوه بر اينكه فعاليت اصلي شركت‌هاي توليدي و خدماتي مختل شده، تامين‌مالي طرح‌هاي توسعه‌اي و پروژه‌هاي جديد شركت‌ها از طريق بازار سرمايه (افزايش سرمايه) نيز با معضل جدي روبه رو شده است. در كل به نظر مي‌رسد با وجود ارزندگي و ارزان بودن بازار سهام، اقبال عمومي مناسبي به بورس وجود ندارد. در چنين شرايطي ورود شركت‌هاي جديد و عرضه‌هاي اوليه و انتظار از فروش مناسب شركت‌هاي جديد به مثابه انتظار مسابقه سرعت دادن از يك اتومبيل داخل تعميرگاه خواهد بود. مدل‌هاي جديد قيمت‌گذاري عرضه‌هاي اوليه كه عمدتا خيلي هم ارزان نبوده‌اند را بايد در كنار سهم‌هاي با P/E بسيار پايين در شرايط فعلي بازار قرار داد. بنابراين به نظر نمي‌رسد در صورت شروع دوباره ورود شركت‌ها به بازارسرمايه و باز شدن درب عرضه اوليه، به صورت كلي اقبال قابل توجهي به آن را شاهد باشيم.

عرضه اوليه جديد در مسير بورس

عارف نوروزي در جلسه مجمع عمومي تصويب صورت‌هاي مالي منتهي به31 خرداد 1403 كه عصر امروز برگزار شد، با اشاره به اينكه شستا 9 هلدينگ دارد كه 6 هلدينگ بورسي و 3 هلدينگ آماده براي ورود به بازار سرمايه هستند، گفت: 20 درصد از شركت‌هاي شستا 80 درصد سود و 80 درصد شركت‌ها تنها 20 درصد سود شستا را مي‌سازند. همچنين 89 درصد بودجه پيش بيني شده در شش‌ماهه پر چالش سال 1403 محقق شد.

وي افزود، در شش ماهه دوم به‌شرطي 100همت سود را محقق مي‌كنيم كه اجازه بدهيد با عدم تقسيم سود حداكثري، سرمايه‌گذاري انجام دهيم.

طبق ابلاغيه دولت، شستا بايد از مديريت 80 درصد سهام برخي شركت‌ها خارج شود تا اين شركت‌ها به‌صورت بهينه و مولد اداره شوند. همچنين شستا مجاز نخواهد بود بيش از 20 درصد سهام يك شركت را در اختيار داشته باشد.

به‌منظور بهينه‌سازي و ارتقاي بنگاه‌هاي كم‌بازده، تا سقف ٢ هزار ميليارد تومان منابع مالي به اين بخش‌ها تزريق خواهد شد.

وي با بيان اينكه، حدود 11هزار ميليارد تومان از پرونده‌هاي مالياتي به نفع شركت‌هاي شستا تعيين تكليف شده است، گفت: ايجاد كميته حقوقي منجر به حل‌وفصل اختلافات مالياتي به مبلغ 19هزار ميليارد تومان به نفع شركت‌هاي شستا شده است. نوروزي گفت: براساس ماده 28، برنامه فروش 48 شركت كوچك‌ مقياس تحت كنترل و 13 شركت كوچك‌ مقياس مديريتي در دستور كار قرار گرفته است.

به گفته مديرعامل شركت سرمايه‌گذاري تامين اجتماعي، 9 شركت زير مجموعه شستا آماده عرضه اوليه هستند كه مهم‌ترين آنها شركت ستاره نفت خليج فارس است. همچنين 16همت زيان تسعير ارز سال گذشته ستاره خليج فارس منجر به كاهش سود شد كه امسال اين موضوع حل شده است. استماع گزارش هيات‌مديره و بازرس قانوني، گزارش مديرعامل شركت سرمايه‌گذاري تأمين اجتماعي (شستا)، تصويب صورت‌هاي‌ مالي سال (دوره‌) مالي منتهي به 31/03/1403 و انتخاب حسابرس و بازرس قانوني از جمله دستور كارهاي اين جلسه بود.

وضعيت IPO‌هاي جهاني

آمارهاي جهاني نشان مي‌دهد عرضه‌هاي اوليه سهام نسبت به سال گذشته در تعداد و درآمد افت داشته است، اما وضعيت IPO‌ها در سه ماه سوم ۲۰۲۴ بهتر از ۶ ماه ابتدايي سال است. در سه ماه نخست سال جاري و در مقايسه با مدت مشابه ۲۰۲۳، تعداد عرضه‌هاي اوليه سهام ۱۴ درصد كاهش داشته و به ۳۱۰ مورد رسيده است همچنين درآمد حاصل از اين عرضه‌ها هم ۳۵ درصد افت داشته و به ۲۴.۹ ميليارد دلار رسيده است. بررسي فعاليت بازار جهاني IPO از ابتداي ۲۰۲۲ تا پايان نهمين ماه ۲۰۲۴ نشان مي‌دهد كه بيشترين تعداد عرضه‌هاي اوليه سهام با ۳۹۷ مورد مربوط به سه ماه پاياني ۲۰۲۲ بوده و كمترين تعداد با ۲۷۹ مورد مربوط به سه ماه دوم ۲۰۲۴ بوده است. بيشترين ارزش عرضه‌هاي اوليه به ميزان ۵۴.۶ ميليارد دلار در سه ماه نخست ۲۰۲۲ ثبت شده و كمترين درآمد حاصل از عرضه‌ها به ميزان ۲۲.۱ ميليارد دلار مربوط به سه ماه نخست ۲۰۲۳ بوده است. از ابتداي سال جاري تاكنون، شاهد IPO‌هاي بزرگ‌تري نسبت به سال گذشته بوديم. در اين مدت منطقه امريكا پيشتاز بزرگ‌ترين عرضه‌هاي اوليه سهام بوده است. اين عرضه‌هاي اوليه مربوط به ليست شدن شركت‌هاي داخلي و خارجي بوده است.