عواقب تغيير ذائقه معتادان به سمت مخدرهاي صنعتي
مطابق آخرين گزارش مركز آمار ايران از وضعيت اجتماعي فرهنگي در بهار امسال، روند كشف مخدرهاي سنتي نزولي است در حالي كه نمودار كشفيات مخدرهاي صنعتي در برخي موارد حتي به افزايش ۱۵ برابري نيز رسيده است.
مطابق آخرين گزارش مركز آمار ايران از وضعيت اجتماعي فرهنگي در بهار امسال، روند كشف مخدرهاي سنتي نزولي است در حالي كه نمودار كشفيات مخدرهاي صنعتي در برخي موارد حتي به افزايش ۱۵ برابري نيز رسيده است. طبق گزارش مركز آمار ايران، در يك نمونه از سال ۱۳۹۶ تا به امروز با وجود گسترش اقدامات اطلاعاتي و انتظامي در حوزه شناسايي و كشف مواد مخدر، كشف مخدرهايي همچون ترياك با كاهش ۳۷.۶ درصدي مواجه است و از ۶۴۹ هزار و ۶۱۶ كيلوگرم در سال ۹۶ به ۴۰۴ هزار و ۹۷۶ تن رسيده است. اين درحالي است كه طبق همين گزارش، ميزان كشف مخدرهايي همچون شيشه با رشد ۱۵ برابري يا به عبارتي ۱۵۰۰ درصدي، از ۲ هزار و ۳۹۹ كيلوگرم در سال ۹۵ به ميزان قابل توجه ۳۸ هزار و ۷۳۴ كيلوگرم رسيده است.
افزايش شمار معتادان
با نگاهي به آمار پذيرش مراكز ترك اعتياد نيز افزايش شمار معتادان مشهود است. بنابر گزارش مركز آمار ايران در بهار سال ۹۶ در ۸۶۳۲ مركز ماده ۱۵، تعداد يك ميليون و ۲۵۴ هزار معتاد و مصرف‌كننده مخدر براي درمان پذيرش شدند؛ در حالي كه سه ماهه نخست پارسال يك ميليون و ۵۸۱ هزار نفر در ۸۲۵۱ مركز ماده ۱۵ پذيرش شدند. به عبارت ديگر با وجود كاهش مراكز ماده ۱۵ با افزايش ۳۳۰ هزار نفري پذيرش معتادان مواجه هستيم. وضعيت در مراكز دولتي ماده ۱۶ هم به همين شكل است. شمار پذيرش معتادان در بهار سال ۹۶ در ۵۷۹ مركز، ۸۲ هزار ۶۶۵ نفر بود كه اين تعداد در سال گذشته به ۱۴۹ هزار و ۲۲ نفر در ۳۹۵ مركز رسيده است.
عواقب كوچ معتادان به مخدرهاي صنعتي
مديركل درمان و حمايت اجتماعي ستاد مبارزه با مواد مخدر ضمن تاييد تغيير ذائقه و نوع مصرف مخدر در كشور، اين مساله را يك خطر توصيف كرد و هشدار داد كه تغيير مصرف مي‌تواند عوارض اجتماعي متعددي را براي معتادان و جامعه داشته باشد. مجيد قرباني به ايرنا گفت: طبق طبقه‌بندي، مخدرها به سه مدل مواد افيوني، توهم‌زا و محرك تقسيم مي‌شوند كه در هر سه طبقه ما شاهد وجود مخدر سنتي و صنعتي هستيم. به‌طور مثال در مخدرهاي افيوني شكل سنتي آن ترياك و مشتقات آن هستند كه توسط معتادان مصرف مي‌شوند و شكل صنعتي آن داروهاي متادون و نظير آن هستند كه خواص درماني دارد و از اين جنبه، تاثيرات مثبت داشته‌اند. او در ادامه گفت: اما اگر از توليدات دارويي كه به شكل كنترل‌شده و طي فرايند درمان مصرف مي‌شوند؛ بگذريم، به‌طور كل تغيير مصرف مخدرها از سنتي به شكل صنعتي آن به خصوص در حوزه مخدرهاي توهم‌زا و محرك با خطري جدي مواجه هستيم.
عوارض حاد و مخرب‌تر مخدرهاي صنعتي
مديركل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر با بيان اينكه سوء مصرف در هر شكلي از مخدر عوارض و پيامدهاي آن را تشديد مي‌كند، تاكيد كرد: در مصرف مخدرهاي صنعتي اين عوارض ده‌ها برابر حاد و مخرب خواهد بود. قرباني با اشاره به اينكه شمار مرگ و مير و آسيب‌هاي جبران‌ناپذير در مصرف مخدرهاي صنعتي به مراتب بيشتر از مخدرهاي صنعتي است، افزود: براي مثال مخدر «گُل» كه از دسته مواد صنعتي و از مشتقات حشيش محسوب مي‌شود، تاثير مخرب ۸۰۰ برابري نسبت به حشيش بر مصرف‌كننده خواهد گذاشت. او ديگر عوارض و پيامدهاي منفي تغيير مصرف مخدر به صنعتي را در درمان آن عنوان كرد و افزود: در رويارويي با مصرف‌كنندگان مخدرهاي صنعتي نمي‌توان درمان كامل داشت زيرا شيوه توليد و تركيبات محصول بسيار متغيير و پيچيده است. به گفته مديركل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، با توجه به اينكه مخدرهاي صنعتي با دستورالعمل‌هاي متفاوتي تهيه شده و بسيار قوي و بر فيزيك افراد تاثيرات متعدد و منفي دارند، فرآيند درمان را پيچيده خواهند كرد.
از جايگاه اجتماعي تا سهولت دسترسي
به‌طور طبيعي افزايش كشفيات مخدرهاي صنعتي نشان از افزايش عرضه و تقاضا دارد البته اثري معكوس نيز مي‌توان براي آن متصور بود زيرا افزايش توزيع و عرضه مي‌تواند باعث تغيير در مصرف شود چرا كه رشد عرضه نه تنها در سهولت دسترسي اثرگذار است، بلكه باعث كاهش قيمت يك محصول مخدر خواهد شد. مديركل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در اين باره اظهار داشت: بررسي‌ها نشان مي‌دهد عوامل متعددي بر تغيير ذائقه تاثير دارد كه نخستين آن سهولت استفاده از مخدرهاي صنعتي است. مصرف اينگونه مواد اعتيادزا نياز به ادوات مصرف ساير مواد ندارد، به‌طور مثال مصرف‌كنندگان مواد اعتيادزاي صنعتي به‌ويژه محرك‌ها از سرنگ و تجهيزات حرارتي استفاده نمي‌كنند.
تاثير اثرات سريع و چندوجهي مخدرهاي صنعتي
به گفته قرباني، متاسفانه مخدرهاي صنعتي تنوع بسياري دارند كه مي‌توانند ترغيب بيشتري را در مصرف‌كنندگان به خصوص جوانان ايجاد كنند. علاوه بر اين، اثرات سريع و چند وجهي (از توهم‌زايي تا محرك بودن) جاذبه بيشتري خواهند داشت. او به اسامي مختلف مخدرهاي صنعتي در سطح جامعه به عنوان يك نيروي جاذبه اشاره كرد و افزود: موانع فرهنگي موجود در مقابل مصرف مخدرهاي صنعتي بسيار كم است زيرا از قبح و جايگاه منفي مخدرهاي سنتي برخوردار نيست و در ميان مصرف‌كنندگان و اطرافيان حتي به عنوان مخدر شناخته نمي‌شود. قرباني، مهم‌ترين راه براي مقابله با اين مساله را آگاهي فرهنگي و ايجاد فضاي منفي و بيزاري براي مصرف مخدر به خصوص مخدرهاي صنعتي دانست و گفت: بايد مخدرهاي صنعتي هم مانند مخدرهاي سنتي از طرف جامعه طرد شود و از طرف ديگر دسترسي به آن بسيار دشوار باشد.