دولت براي سال آينده چه ايده اقتصادي دارد؟

كميسيون تلفيق به كليات بودجه 1404 راي مثبت داد. اين يكي از مهم‌ترين خبرهايي بود كه روز گذشته از بهارستان به بيرون مخابره شد. به اين ترتيب پس از تصويب كليات مجلس كار خود را بر روي جزييات آغاز خواهد كرد و بايد ديد كه در نهايت دو قوه بر سر چه طرحي براي اقتصاد ايران به جمع‌بندي مي‌رسند.
آن‌طور كه نمايندگان مجلس مي‌گويند، بهارستان تلاش مي‌كند در كوتاه‌ترين زمان ممكن ايده‌هاي خود را مطرح و سپس درباره مسير اقتصاد ايران در سال آينده تصميم‌گيري كند. كميسيون تلفيق بعد از سه روز بررسي كليات لايحه بودجه ۱۴۰۴، كليات اين لايحه را در جلسه عصر ديروز كميسيون به تصويب رساندند.
روز گذشته كميسيون برنامه و بودجه مجلس نيز كليات لايحه بودجه ۱۴۰۴ را تصويب كرده بود. گزارش كميسيون‌هاي برنامه و بودجه و تلفيق درباره كليات لايحه بودجه ۱۴۰۴ در دستور جلسه علني (سه‌شنبه) مجلس قرار دارد.

رييس‌جمهور در جلسه علني روز سه‌شنبه يكم آبان‌ماه بخش اول لايحه بودجه سال ۱۴۰۴ را به مجلس شوراي اسلامي تقديم كرد و به دنبال آن كميسيون تلفيق تشكيل شد و در اولين جلسه خود رييس و اعضاي هيات رييسه تلفيق مشخص شدند. جلسات كميسيون تلفيق لايحه بودجه ۱۴۰۴، د از روز شنبه پنجم آبان‌ماه تا روز هفتم آبان‌ماه در دو نوبت صبح و بعدازظهر براي بررسي كليات لايحه بودجه تشكيل شد. از سال گذشته با اصلاح آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي، لايحه بودجه در دو بخش ماده واحده مشتمل بر احكام مورد نياز براي اجراي بودجه كل كشور و سقف منابع بودجه عمومي دولت به تفكيك درآمدها و واگذاري دارايي­‌هاي سرمايه‌­اي و مالي و اجزاي اصلي آنها و جداول تفصيلي شامل ارقام بودجه به مجلس تقديم مي‌شود. كميسيون تلفيق موظف است ظرف 5 روز گزارش خود را درباره رد يا تاييد كليات به هيات رييسه مجلس شوراي اسلامي ارسال كند و سپس گزارش در صحن مجلس بررسي مي‌شود. در صورتي كه مجلس كليات لايحه بودجه را تصويب كند، لايحه به كميسيون‌هاي تخصصي و كميسيون تلفيق براي بررسي جزييات بخش اول آن ارجاع مي‌شود. در صورتي كه مجلس كليات لايحه بودجه را تصويب نكند لايحه به دولت ارجاع مي‌شود و دولت بايد ظرف هفت روز لايحه را با اصلاحات به مجلس تقديم كند. همزمان با اقداماتي كه در مجلس صورت گرفت، روز گذشته سخنگوي سازمان برنامه و بودجه در گزارشي به ارايه طرح‌هاي دولت براي بودجه سال آينده پرداخت و اعلام كرد كه دولت تلاش كرده با استفاده از منابع موجود، بيشترين حمايت را از اقشار كم درآمد در دستور كار قرار دهد. آن‌طور كه اعلام شده، ميزان افزايش حقوق در سال آينده بر اساس شرايط خانوار مي‌تواند حتي تا 48 درصد نيز افزايش پيدا كند، دولت تلاش مي‌كند وضعيت نرخ ارز ترجيحي را سامان بدهد و به شكل همزمان راهي براي عبور از مشكلات فعلي پيدا كند. مژگان خانلو در نشستي خبري كه در سازمان برنامه و بودجه برگزار شد، بيان كرد: ابهاماتي درخصوص دو مرحله‌اي شدن بودجه امسال ايجاد شد؛ زيرا امسال تلاش شد اولين لايحه منطبق با قانون برنامه باشد و ابتداي سال ۱۴۰۴ زمان مناسب اجراي قانون باشد. اين انضباط زماني برايمان لازم بود كه اول آبان مرحله اول بودجه تنظيم شد. امروز هم بودجه در مجلس راي‌گيري مي‌شود. وي افزود: لايحه بودجه چند ويژگي دارد.

اولين ويژگي نظم و انضباط بود. مهم‌ترين موضوع بعدي بعد يكپارچگي، انسجام و شفافيت بودجه بود. همچنين تلاش شد بودجه شوك آور نبود. به‌طور مثال از افزايش ناگهاني ارز ترجيحي خودداري شود. سياست دولت حذف تعددهاي نرخ ارز و رفتن به سمت ارز تك نرخي است. خانلو گفت: در روزهاي اخير مطالبات گندمكاران به تدريج پرداخت شد و ان شاءالله امروز با پرداخت مرحله آخر با گندمكاران تسويه خواهد شد. وي در پاسخ به سوالي درباره تاثير سوء انتشار اوراق بر بازار سرمايه گفت: وقتي درآمد دولت تكافوي هزينه‌ها را ندهد بايد دارايي سرمايه‌اي يا دارايي مالي را واگذار كند كه يكي از آنها انتشار اوراق مالي اسلامي است. برداشت از صندوق توسعه ملي هم جزو دارايي‌هاي مالي محسوب مي‌شود. عددي كه براي سال آينده درخصوص انتشار اوراق در نظر گرفته شد ۵۰۰ همت است كه درخصوص ۲۰۰ همت هم بدهي‌ها بهادرسازي شود كه آثار و تبعات خود را دارد. از انجماد دارايي‌هاي بانكي جلوگيري مي‌كند. اما سال آينده بابت تعهدات سررسيد شده سال ۱۴۰۴ بازپرداخت اصل سود به بازار سرمايه و بازار پول خواهيم داشت. سال آينده هيچ فشاري به بازار سرمايه نمي‌آيد. سخنگوي سازمان برنامه و بودجه تصريح كرد: بهبود وضعيت بورس سياست بودجهاي نيست بلكه سعي مي‌كنيم از تصميماتي كه مخل بازار سرمايه باشد جلوگيري كنيم. از طرف ديگر تصميماتي بگيريم كه به بورس كمك كند. مثلا در يك مورد اگر شركتهاي بورسي ميزان افزايش سرمايه دادند آن ميزان افزايش سرمايه معاف از ماليات باشد. ما به عنوان دولت تلاش مي‌كنيم در چارچوب سياست‌هاي منظم بودجه‌اي آسيبي به شركتهاي بورسي وارد نشود. خانلو درباره اينكه آيادر بودجه ۱۴۰۴ تغييري در دهك‌بندي يارانه‌ها ايجاد خواهد شد گفت: درخصوص بحث يارانه‌ها اقدامي كه انجام شد منابع و مصارف يارانه‌ها به بودجه عمومي منتقل شد. پرداخت يارانه جزو مصارف هدفمندي است. شايد يكي از دلايلي كه آن را به بودجه آورديم بي‌ثباتي در پرداختها بود. مصارف هدفمندي دقيقا بايد سر موقع به خانوارها پرداخت شود. ضمن اينكه منابع را باثبات كرديم اما هيچ تغييري درخصوص يارانه نقدي و مستمري كميته امداد و بهزيستي حاصل نشده است اما ظرفيتهايي در برنامه هفتم وجود دارد كه بازبيني‌هايي به لحاظ آزمون وسع در وزارت تعاون صورت گيرد كه اگر از اين بخش كاهشي در پرداختها انجام شد به ساير يارانه بگيران اختصاص يابد. وي درخصوص افزايش ۲۰ درصد حقوق كارمندان و بازنشستگان در بودجه ۱۴۰۴ گفت: ما به اين دليل كه قانون حمايت از خانواده و جواني جمعيت را اجرا مي‌كنيم محاسباتي كه انجام داديم به اين صورت است كه اگر شما خانم مجرد يا يك آقا فاقد فرزند باشيد حقوق شما ۲۰ درصد رشد مي‌كند. اگر متاهل باشيد به ازاي هر فرزند افزايش مي يابد تا ۵ فرزند به ۴۵ درصد مي‌رسد. به صورت ميانگين نيز حقوق و دستمزد ۲۸ درصد افزايش مي‌يابد. سخنگوي سازمان برنامه در ادامه گفت: نرخ ارز ترجيحي براي كالاهاي اساسي ادامه خواهد داشت اما نرخ ترجيحي اصلاح خواهد شد. وي بيان كرد: حقوق ورودي كه درآمد دولت محسوب مي‌شود ناشي از درآمد تسعير شده كالاهاي اساسي و تعرفه گمركي است. حقوق ورودي كالاهاي اساسي یک درصد است و تجهيزات و ماشين آلات هم در دو درصد حفظ شده است. بحث نرخ تسعير كالاهاي اساسي مي‌ماند كه حاصل ضرب آن همان اعداد و ارقامي است كه لحاظ شده است. حقوق ورودي تعيين‌كننده نرخ ارز نيست. واردكننده نرخ ارز را از بازار مبادل‌هاي تامين مي‌كند ولي وقتي مي‌خواهد حقوق دولتي را بدهد محاسبه حقوق ورودي دولت با نرخ ۲۸.۵ درصد محاسبه مي‌شود. يعني اين امتياز به يك قشر خاص واردكننده كالاهاي اساسي اختصاص مي‌يابد كه اين موضوع در بودجه سال آينده اصلاح شده است. لذا محاسبه ۲۶۴ همت حقوق ورودي تمامي كالاها كاملا محاسبه شده است. خانلو گفت: با پرداختي امروز سرجمع ۲۱۱ هزار ميليارد تومان به حساب گندمكاران واريز و به‌طور كامل با آنها تسويه مي‌شود. براي سال آينده نيز ۲۵۰ همت براي خريد تضميني گندم در نظر گرفته شده است. سخنگوي سازمان برنامه و بودجه خاطرنشان كرد: يك دهه است كه نرخ رشد اقتصادي پرنوسان و ناچيز داريم كه وضعيت را مشكل‌تر كرده و انجام برخي هزينه‌ها توسط دولت را ضروري‌تر مي‌كند. اگر تشكيل سرمايه توسط بخش خصوصي نامناسب شده بايد جبران شود. وي درباره رشد منابع عمومي بودجه اظهار كرد: پيش بيني منابع هدفمندي حدود ۷۵۰ همت است ولي مصارف مثل هدفمندي يا مستمري مددجويان حدود ۹۵۰ همت است. فعلا قصد افزايش قيمت بنزين را نداريم اما از اصلاح براي افزايش بهره وري بنزين گريزي نيست خانلو گفت: درخصوص بنزين با ناترازي به لحاظ ميزان توليد و مصرف مواجهيم از ۱۵ ميليون ليتر تا بيشتر عنوان مي‌شود. از كشوري كه صادركننده بنزين بوديم اگر با همين رويه ادامه بدهيم قطعا به واردكننده صرف تبديل خواهيم شد.

مجموعه اقداماتي بايد صورت گيرد. كماكان ميزان مصرف و هزينه‌هاي بنزين تفاوتي فعلا در لايحه بودجه ۱۴۰۴ ندارد اما گريزي نيست كه به سمت اصلاحاتي برويم كه زمينه ساز رشد و توليد و افزايش بهره وري باشد. براي رشد بهره وري بايد اصلاحات نظام قيمتي و قيمت دستوري انجام شود. اين اصلاحات نيازمند تصميم‌گيري‌هايي در سطح كلان است و بايد جنبه‌هاي مختلف آن ديده شود. وي ادامه داد: شايد بهينه مصرف كردن و بهبود وضعيت خودروها بتواند بيشتر از اصلاح قيمت اثرگذار باشد اما واقعيت اين است كه مصرف بنزين از توان توليد خارج شده و به صلاح نيست كه اين روند مصرف نامناسب ادامه پيدا كند و در عين حال هيچ اتفاقي نيفتد. البته اصلاحات بايد تدريجي و غيرشوك آور باشد. اصلاح يك نقطه از يك پازل هم دردي را دوا نمي‌كند بلكه شايد مشكل را افزايش دهد. فعلا در لايحه بودجه تغيير قيمت بنزين نسبت به سال آينده وجود ندارد. خانلو درباره اجراي قانون متناسب‌سازي حقوق بازنشستگان با شاغلين همتراز گفت: در لايحه بودجه ۱۴۰۳ رقم ۹ درصد به ۱۰ درصد افزايش يافت. قانون متناسب‌سازي مطابق قانون برنامه است كه تيرماه ابلاغ شد. آيين نامه ماده ۲۸ هم كه ملاك نحوه متناسب‌سازي است از ماه هشتم تصويب شد. يك مقداري مساله در نحوه محاسبه بود كه در خيلي از مشاغل همترازي براي بازنشستگان وجود نداشت؛ چرا كه خيلي از آن مشاغل از بين رفته است. رفت و برگشت‌هاي زيادي در سازمان برنامه داشت. دستورالعمل و جداول اعلام و احكام صادر شد. البته از ابتداي سال نفري يك ميليون تومان پرداخت شد كه بعضي افراد كمتر از اين رقم بايد مي‌گرفتند ولي چون پرداخت شد دولت تصميم گرفت برگشت نداشته باشد و سال‌هاي بعد هم مشمول افزايش شود. افرادي هم كه بالاي يك ميليون تومان بود كه به زودي با احكام جديد با محاسبه از زمان مرداد تاكنون پرداخت مي‌شود. سخنگوي سازمان برنامه در پاسخ به اين سوال كه آيا برآوردي از تورم و نرخ رشد اقتصادي در سال آينده داريد يا نه، اظهار كرد: از سال گذشته با توجه به افزايش ارزش افزوده برخي بخش‌ها مثل بخش صنعت و كشاورزي از رشد منفي خارج شديم. امسال هم رشد ۳.۷ درصد با نفت و ۳.۲ درصد بدون نفت در نظر گرفتيم. اما چيزي كه فعلا ملاك ما براي سال آينده است براي امسال حدود ۳ تا ۳.۵ درصد رشد اقتصادي پيش‌بيني كرديم و براي سال ۱۴۰۴ تقريبا با كمي افزايش در نظر گرفتيم. نرخ تورم نيز حدود ۳۰ درصد پيش‌بيني شده والبته بايد ببينيم احكام بودجه ۱۴۰۴ و بار تورمي كه ممكن است ايجاد شود چگونه خواهد بود. ممكن است تورم در سال آينده كمتر از ۳۰ درصد باشد. در ادامه اين نشست، فاطمه مهاجراني ـ سخنگوي دولت - اظهار كرد: امروز اولين جلسه تخصصي سخنگويي است و لازم است راجع به كليات بوجه و اهميت آن صحبت كنيم. بودجه مهم‌ترين سند مالي است كه در يك كشور براي ميزان درآمدها و هزينه‌هاي يك سال نوشته مي‌شود. وي افزود: دولت در اولين سال تقديم بودجه كليات آن را سر موقع تحويل داد.

اميدواريم اين كليات در تعامل با مجلس به تصويب برسد و بعد وارد جزييات شويم. وي ظهار كرد: بودجه ۱۴۰۴ پيوست عدالت درخصوص كاهش ضريب جيني دارد. مهاجراني گفت: بودجه در فضاي انتزاعي تهيه نمي‌شود در فضاي واقعي تهيه مي‌شود. بعضي از اوقات برنامه‌هايي كه راجع به آن صحبت مي‌شود از جنس انتزاعي است. وقتي طبق امار يك دهه ما تزلزل اقتصادي داشت رشد هشت درصد نمي‌تواند محقق شود. بنابراين با درك واقعيت بايد حال مردم را خوب كنيم. ما اگر بگوييم تورم ۲ درصد است مردم كه اين تورم را حس مي‌كنند پس چرا بايد واقعيت را نگوييم. به اين ترتيب دولت ايده‌هاي كلان خود را ارايه داده و بايد ديد كه در نهايت نمايندگان مجلس چه ايده‌اي را براي پيگيري اين اصول در دستور كار قرار خواهند داد. در صورت نهايي شدن مقدمات لازم بودجه زودتر از سال‌هاي گذشته نهايي شده و براي اجرا در اختيار دولت قرار خواهد گرفت.