بازار سرمايه بستري مناسب ابزارهاي مالي اسلامي
شانزدهمين همايش بين‌المللي بازار سرمايه اسلامي امروز با حضور حجت‌الله صيدي رييس سازمان بورس و اوراق بهادار و جمعي از مديران سازمان بورس به ميزباني جمعي از متخصصان و پژوهشگران حوزه مالي اسلامي از كشورهاي مختلف اسلامي آغاز شد.
شانزدهمين همايش بين‌المللي بازار سرمايه اسلامي امروز با حضور حجت‌الله صيدي رييس سازمان بورس و اوراق بهادار و جمعي از مديران سازمان بورس به ميزباني جمعي از متخصصان و پژوهشگران حوزه مالي اسلامي از كشورهاي مختلف اسلامي آغاز شد. اين همايش با حضور نمايندگاني از بازارهاي مالي كشورهايي چون مالزي، تاجيكستان، افغانستان، عمان، قزاقستان، مالديو، روسيه، عراق، يمن، پاكستان، سنگاپور، لبنان، غنا، آلمان، سوريه، كنيا، بنگلادش، موريس، اندونزي، سودان، بلغارستان و... برگزار شده است. هدف اصلي همايش بين‌المللي بازار سرمايه اسلامي (ICM)، بررسي و تبادل نظر درباره تازه‌ترين تحولات و دستاوردهاي كشورهاي اسلامي در زمينه مالي اسلامي است كه يكي از حوزه‌هاي حياتي و رو به رشد در بازارهاي مالي جهاني محسوب مي‌شود. حجت‌اله صيدي رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در مراسم افتتاحيه ICM-۱۶، بعد از خيرمقدم به شركت‌كنندگان، اعلام كرد: با وجود اينكه تعامل حضوري بسيار سودمند است، اما از اينكه فرصت امكان برقراري ارتباط با ميهمانان گرانقدر از سرتاسر دنيا به‌صورت مجازي فراهم شده است، به همان ميزان ابراز رضايت مي‌كنيم و اميدواريم در دوره بعد بتوانيم در ايران ميزبان باشيم.
لزوم تمركز بر نوآوري
رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به موضوع امسال همايش بازار سرمايه اسلامي، كه «پيمايش آينده بازارهاي سرمايه اسلامي: روندها، چالش‌ها و فرصت‌ها» است، گفت: اين موضوع وظيفه اساسي پيش روي ما را به تصوير مي‌كشد تا آينده صنعت خودمان را با تمركز بر نوآوري و آينده‌نگري راهبردي به تصوير بكشيم. حجت‌الله صيدي ادامه داد: در اين دو روز چندين موضوع فرعي مهم را بررسي خواهيم كرد كه منعكس‌كننده پويايي در حال تحول بازارهاي سرمايه اسلامي هستند: ۱. نوآوري‌هاي مالي ۲. فن‌آوري‌هاي نوظهور ۳. حاكميت و مقررات مبتني بر شريعت ۴. پايداري و تامين مالي اجتماعي اسلامي. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه با بيان اينكه نوآوري مالي پايه و اساس هر سيستم مالي مترقي از جمله بخش مالي اسلامي است، افزود: امروزه شاهد جهش در ابزارهاي مالي هستيم كه هم اصول شرعي و هم نيازهاي سرمايه‌گذاري مدرن را برآورده مي‌كند. در اين ميان، به عنوان نمونه، صكوك سبز ابزاري مدرن است كه تأمين مالي پروژه‌هاي پايدار از نظر زيست‌محيطي را با رعايت اصول اسلامي امكان‌پذير مي‌سازد. علاوه بر اين، ادغام قراردادهاي هوشمند مبتني بر بلاك‌چين در ساختارهاي صكوك باعث افزايش شفافيت، كاهش هزينه‌ها و ساده‌سازي فرآيندهاي مديريتي مي‌شود. اين پيشرفت‌ها نمونه‌اي از سازگاري و پتانسيل مالي اسلامي در مواجهه با چالش‌هاي پيچيده امروزي است. براي شكوفا شدن چنين نوآوري‌هايي، چارچوب‌هاي نظارتي ما بايد به همان اندازه سازگار باشد. در اين ميان همكاري فعالانه نهادهاي ناظر با نوآوران براي تدوين دستورالعمل‌هاي شفاف و انعطاف‌پذير، بسيار حائز اهميت است.
بهره‌گيري از هوش مصنوعي
او گفت: فناوري‌هاي نوظهور مانند هوش مصنوعي (AI) انقلاب بزرگي را در توسعه و راهبرد سرمايه‌گذاري در همه بازارها ايجاد كرده است، مالي اسلامي نيز از اين قاعده مستثني نيست. ابزارهاي مبتني بر هوش مصنوعي غربالگري سرمايه‌گذاري را ارتقا داده، نظارت بر پورتفوي را بهبود بخشيده، فرآيندهاي حسابرسي را تسهيل كرده و «مالي اسلامي» را در عرصه جهاني، رقابتي‌تر كرده است. با اين حال، ادغام اين فناوري‌ها بايد به دقت مديريت شود تا با ارزش‌هاي اخلاقي ما هماهنگ باشد. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار تاكيد كرد: در موضوع بحث‌برانگيز دارايي‌هاي رمزنگاري شده، اين ارزهاي ديجيتال، به ويژه در افزايش شمول مالي، نقدينگي و تراكنش‌هاي فرامرزي، فرصت‌هاي قابل‌توجهي را ارايه مي‌كنند. با اين حال و به موازات آن، نهادهاي ناظر با چالش‌هاي نظارتي قابل توجهي مانند ريسك‌هاي ناشي از نوسانات، تقلب و احتمال سوءاستفاده در يك فضاي غيرقانوني روبه‌رو شده‌اند. براي پرداختن به اين مسائل، بايد تعادل دقيق و دستورالعمل‌هاي جامعي ايجاد كنيم كه ضمن حمايت از نوآوري، شفافيت و امنيت را نيز تضمين كند.
جايگاه ويژه مالي اسلامي در راهبري توسعه اخلاقي و ابزارهاي مالي
صيدي با اشاره به اينكه در پايداري و تامين مالي اجتماعي، مالي اسلامي براي راهبري در توسعه اخلاقي و ابزارهاي مالي در جايگاه ويژه‌اي قرار دارد، اعلام كرد: هر دو اصول ESG (محيط زيست، اجتماعي، و حكومت) و مالي اسلامي پايه مشتركي دارند كه ريشه در اخلاق، انصاف و عدالت اجتماعي دارد. بنابراين، بازارهاي سرمايه اسلامي براي تقويت ابزارهايي مانند صندوق‌هاي مبتني بر وقف و صكوك سبز كه براي ايجاد بازده مالي و تأثير اجتماعي مثبت طراحي شده‌اند، مناسب هستند. او ادامه داد: با اين حال، چالش‌ها هم‌چنان باقي است. يكي از مهم‌ترين موانع، فقدان معيارهاي استاندارد ESG است كه با اصول شريعت هم‌سو باشد، كه همين امر باعث ايجاد ناهماهنگي در ارزيابي و بازاريابي سرمايه‌گذاري مي‌شود. علاوه بر اين، آگاهي و درك ESG در بازارهاي اسلامي محدود بوده و پذيرش اين اصول را كند مي‌كند. اگر بخواهيم واقعاً پتانسيل ESG را در مالي اسلامي باز كنيم، پرداختن به اين چالش‌ها حياتي خواهد بود.
نقشي محوري در توانمندسازي مسلمانان
صيدي افزود: نتيجه اينكه، در حالي كه ما با چالش‌هاي متعددي روبه‌رو هستيم، اما در عين حال فرصت‌هاي بسيار زيادي نيز در پيش رو داريم. تقاضاي روزافزون جهاني براي ابزارهاي مالي اخلاقي و فراگير، بازارهاي سرمايه اسلامي را آماده جذب طيف گسترده‌اي از سرمايه‌گذاران تنوع طلب قرار مي‌دهد. با تمركز بر شمول مالي و تأمين مالي مبتني بر جامعه، مالي اسلامي مي‌تواند نقشي محوري در توانمندسازي جمعيت مسلمانان و تقويت توسعه اقتصادي گسترده‌تر ايفا كند. نيازي به گفتن نيست كه بايد چشم‌انداز گسترده‌تر ژئوپليتيك و تغييرات اقتصادي بالقوه‌اي را كه ممكن است از تصميمات سياسي در سرتاسر جهان ناشي شود، مدنظر قرار داد. آينده بازارهاي سرمايه اسلامي بدون شك تحت تأثير اين عوامل بيروني خواهد بود و اين وظيفه فراگير ماست كه براي اين تغييرات آماده شويم.
تاكيد مديران ارشد دولت
بر توسعه بازار سرمايه
حجت‌الله صيدي كه در جمع ناشران بزرگ بورسي صحبت مي‌كرد، با اشاره به اثر محدود ريسك‌هاي سيستماتيك بر بازار سرمايه توضيح داد: در دوره مختلف ديده‌ايم كه حتي در بدترين شرايط هم بنگاه‌ها و صنايع توليدي و خدماتي فعال بوده‌اند، بنابراين ضمن مراقبت و صيانت از بازار نبايد به نگراني‌ها دامن بزنيم. رييس سازمان بورس با اشاره به اقدامات انجام شده براي صيانت از بازار سرمايه، توضيح داد: از هفته گذشته جلساتي را به اين منظور برگزار كرده‌ايم تا با آرامش درباره نحوه حفظ ثبات بازار تصميم بگيريم. او با اشاره به يك ضرب‌المثل مشهور در فرهنگ ايراني افزود: بازار سرمايه و حتي كسب و كارها نبايد با يك غوره سردي‌شان شود و با يك مويز گرمي، مخصوصا در بازار اوراق بهادار كه اطلاعات كاملا شفاف و دسترس است، نبايد با بيش‌واكنشي نسبت به مسائل مواجه باشيم. صيدي با اشاره به محتواي نشست‌هاي برگزار شده در روزهاي گذشته اعلام كرد: پنج‌شنبه در جلسه‌اي مسائل بنيادين بازار را بررسي و راهكارهايي را در قالب چند بند طراحي كرديم. پيرو آن، در نشست شنبه صبح با ناشران بزرگ هم موضوعات را مطرح كرديم. صيدي در ادامه از همكاري و موافقت مديران ارشد دولت با توسعه بازار سرمايه خبر داد و تاكيد كرد: روز يك‌شنبه هفته گذشته جلسه‌اي با حضور رييس‌جمهور برگزار شد كه در آن نشست، هم وزير اقتصاد و هم دكتر طيب‌نيا مشاور عالي رييس‌جمهوري، مصاديق دقيقي از مسائل بازار و صنايع بيان كردند و آقاي رييس‌جمهور دستورات خوبي براي رفع مسائل بيان كرد. او با اشاره به جلسه مشترك با رييس كميسيون اقتصادي مجلس در عصر روز گذشته اعلام كرد: در حال پيگيري مسائل بودجه‌اي در قالب نشست‌هاي مشترك با كميسيون‌هاي ذي‌ربط مجلس شوراي اسلامي هستيم. نمايندگان مجلس هم در اين حوزه بسيار همراه هستند. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به لزوم رفع موانع توسعه فعاليت صنايع و بازار سرمايه در حوزه ناترازي انرژي، به ويژه كمبود گاز در زمستان گفت: قرار شده بحث قطعي گاز صنايع در زمستان را از همين حالا پيگير شويم. به همين منظور مذاكراتي را با دستگاه‌هاي مسوول برگزار كرده‌ايم. همچنين مقرر است از صنايعي كه به دليل ناترازي انرژي با مشكل مواجهند، بازديد كنيم و در مذاكره با وزارت صمت و نفت مشكلات‌شان را پيگيري و در حد امكان رفع كنيم. او از فعالان بازار سرمايه و ناشران بزرگ خواست براي توسعه فعاليت‌هاي‌شان بيشتر وارد عمل شوند، چنان‌كه سازمان بورس هم در حال برنامه‌ريزي براي پذيرش و عرضه صنايع بزرگ فعال در اقتصاد ايران در بازار است. اين گزارش حاكي است: در ادامه نشست، مديران ارشد نهادهاي مالي و ناشران بازار سرمايه به بيان دغدغه‌هاي خود پرداختند و ضمن حمايت از برنامه‌هاي سازمان بورس پيشنهادهاي را براي بهبود شرايط بازار ارايه كردند.