فعاليت معلمان در فضاي مجازي؛ تهديد يا فرصت؟
طي چند سال اخير و به ويژه پس از شيوع ويروس كرونا كه سيستم و رويكرد آموزشي به فضاي مجازي كشيده شد، تحولي در عرصه تعليم و تربيت ايجاد و تلاش شد با ابزارهاي مختلف كه مهم‌ترين آن شبكه شاد بود براي آموزش به دانش‌آموزان استفاده شود در اين ميان معلمان نيز تلاش كردند تا در فضايي خارج از مدرسه، با به روز كردن دانش و مهارت‌هاي خود، پابه پاي بچه‌ها پيش بروند و از شيوه‌هاي نوين براي آموزش استفاده كنند.
طي چند سال اخير و به ويژه پس از شيوع ويروس كرونا كه سيستم و رويكرد آموزشي به فضاي مجازي كشيده شد، تحولي در عرصه تعليم و تربيت ايجاد و تلاش شد با ابزارهاي مختلف كه مهم‌ترين آن شبكه شاد بود براي آموزش به دانش‌آموزان استفاده شود در اين ميان معلمان نيز تلاش كردند تا در فضايي خارج از مدرسه، با به روز كردن دانش و مهارت‌هاي خود، پابه پاي بچه‌ها پيش بروند و از شيوه‌هاي نوين براي آموزش استفاده كنند. هر چند اين شيوه همانند هر كار ديگري در ابتدا با افت و خيزهاي بسيار همراه بود و موجبات نارضايتي دانش‌آموزان و خانواده‌ها و افت تحصيلي را به دنبال داشت اما به مرور و با كسب تجربه توسط معلمان و همچنين آشنايي بيشتر دانش‌آموزان با اين شيوه، به تدريج راه براي تعليم و تربيت از طريق فضاي مجازي هموار شد. البته در اين ميان، معلمان هم براي اينكه از اين عرصه بي‌انتها دور نمانند همت كردند تا با بهره‌گيري از ابزارهاي چند رسانه‌اي، مهارت‌هاي خود را در تعامل با دانش‌آموزان خارج از فضاي كلاس و محيط مدرسه و از طريق گوشي‌هاي تلفن همراه، رايانه و لپ تاپ افزايش بدهند. به دنبال اين دگرگوني در عرصه فراگيري و ياددهي، اين روزها معلمان بسياري به صورت فردي يا گروهي، محتواي كتاب‌هاي درسي را در اشكال مختلف و به صورت جذاب و مورد پسند دانش‌آموزان با استفاده از تصوير اعم از ثابت و متحرك، موسيقي‌هاي آموزشي و لحن و بيان مناسب هر گروه سني به عرصه آموزش آورده‌اند و اين شيوه نيز با استقبال بچه‌ها مواجه شده است.
ايجاد فضاي مشاركتي
براي دانش‌آموزان
تحقيقات انجام شده نيز نشان مي‌دهد كه معلمان براي موفقيت در آموزش، بايد با بهره‌گيري از ابزارهاي به روز و طراحي فعاليت‌هاي يادگيري متنوع خارج از فضاي مدرسه و ارائه محتوا، روش تدريس خود را به سمتي سوق بدهند كه هم متناسب با نيازها و فضاي فكري و روحي دانش‌آموزان باشد و هم مواردي همچون ايجاد فضاي مشاركتي و تفكر انتقادي و مهارت‌هاي گفت‌وگو را در ميان آنان تقويت كنند.
با افزايش دسترسي دانش‌آموزان به وسايل ارتباطي، اينترنت و تلفن همراه، ديگر تدريس و آموزش به شيوه سنتي چندان نمي‌تواند مورد قبول آنها قرار گيرد؛ از اين رو معلمان با علم به اين موضوع عرصه ياددهي را در بستر فضاي مجازي و بهره‌گيري از فيلم‌هاي آموزشي فراهم كردند، اقدامي كه به مذاق بسياري از دانش‌آموزان خوش آمده است و اين روزها كمتر كسي را مي‌بينيد كه از اين شرايط بي‌بهره باشد.
استفاده از اين شيوه به ويژه براي دانش‌آموزان در پايه‌هاي آغازين تحصيل و بهره‌گيري از موسيقي و فيلم و نقاشي‌هاي رنگارنگ براي فهم بيشتر بچه‌ها بسيار پركاربرد است چراكه هنوز دانش‌آموز هنوز از دنياي كودكي فاصله نگرفته و نمي‌توان در يك چارچوب خاص و رسمي و صرفا با نشاندن او پشت ميز تحرير آن هم بدون تحرك و گوش دادن به صحبت‌هاي معلم، فرآيند ياددهي و يادگيري را به پيش برد.
تغيير و تحول در روند يادگيري
البته حضور فناوري‌هاي مدرن در كلاس‌هاي درس و سامانه آموزش آنلاين نيز بخش ديگري از اين تغيير و تحولات در روند ياددهي و يادگيري را شامل مي‌شود به گونه‌اي كه دانش‌آموزان و معلمان اتفاق نظر دارند كه استفاده از كتاب‌هاي الكترونيكي و ابزارها و فناوري به روز ضمن جذاب كردن آموزش، به يادگيري بهتر و سريع‌تر بسيار كمك مي‌كند.
همه اين شواهد بيانگر آن است كه نمي‌توان از گستره وسيعي به نام آموزش در بستر فضاي مجازي غفلت كرد اما ذكر اين نكته نيز ضروري است كه نبايد حضور فعال معلمان در فضاي مجازي را با معلم بلاگرها كه براي جلب‌توجه مخاطبان و افزايش تعداد دنبال‌كننده‌ها از دانش‌آموزان استفاده مي‌كنند، يكي دانست چراكه هر يك از اين موارد از دريچه‌اي ديگر قابل بررسي است.
معلم بلاگرها و اهداف تعريف نشده
معلم بلاگرها هدفي جز استفاده ابزاري از دانش‌آموزان به عنوان نردباني براي بالا رفتن و ديده شدن در شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي ندارند، كودكاني كه بدون توجه به حقوق آنها وصرفا با يك هيجان كاذب در دام مي‌افتند و شايد به ظاهر كلاس درس و آموزش در فيلم‌ها و ويدئوها به نمايش گذاشته شود اما هدف، تدريس و ياددهي و يادگيري نيست بلكه اين روش بيشتر وسيله‌اي براي افزايش مخاطبان و درآمدزايي است.
امروزه دانش‌آموزان به محض اينكه در فرآيند يادگيري با مشكل يا نكته‌اي مواجه شوند تنها با يك جست‌وجوي ساده در فضاي مجازي به انبوهي از اطلاعات دست پيدا مي‌كنند كه بخش زيادي از آن توسط معلمان و در قالب كلاس‌هاي آنلاين در اختيار آنها قرار مي‌گيرد، عرصه‌اي كه اگر سازوكار مناسبي براي بهره‌گيري مناسب از آن تعريف شود، مي‌تواند به عنوان يكي از ابزارهاي يادگيري در كنار مدرسه، كلاس درس و كتاب‌هاي درسي، زنجيره آموزش را كامل كند.
ايجاد عرصه رقابت براي افراد
كارشناسان حوزه آموزش بر اين باور هستند كه امروز در بحث استفاده از شيوه‌ها و روش‌هاي نوين ياددهي- يادگيري يا به‌كارگيري روش‌هاي فناوري هوشمند در فضاي مجازي بايد به افراد اجازه رقابت بدهيم، زيرا باعث بروز خلاقيت خواهد شد. در حيطه معلمي نمي‌توانيد يك روش تدريس را تحميل كنيد. ممكن است برخي به دليل خلاقيت و نوآوري بتوانند محتواي خوبي در فضاي مجازي ارايه دهند چراكه گاه تدريس يك معلم به‌قدري جذاب است كه مخاطب را با خود همراه مي‌كند.