غلبه ترس بر بازار سهام
بازار سهام طي يك ماه گذشته تنش‌هاي بسيار زيادي را تجربه كرده و مدت طولانی نيز نزولي بوده است. در اين بين دولت جديد براي ترميم شرايط و بازگشت بورس به روند صعودي وعده‌هاي بسياري داده و به نوعي دولت چهاردهم و رييس جديد سازمان بورس بخشي از مسير دولت سيزدهم يعني خبر درماني را پيش گرفته‌اند.
بازار سهام طي يك ماه گذشته تنش‌هاي بسيار زيادي را تجربه كرده و مدت طولانی نيز نزولي بوده است. در اين بين دولت جديد براي ترميم شرايط و بازگشت بورس به روند صعودي وعده‌هاي بسياري داده و به نوعي دولت چهاردهم و رييس جديد سازمان بورس بخشي از مسير دولت سيزدهم يعني خبر درماني را پيش گرفته‌اند. درست است حمايت‌هاي بسياري از بازار سرمايه شده است؛ اما هيچ يك از اين حمايت‌ها، مورد انتظار سرمايه‌گذاران بورسي نبوده و اميدوارند كه به جاي خبر درماني، نقدينگي وارد بازار شود. بررسي معاملات نشان مي‌دهد كه بازار سرمايه در شرايط كنوني بيش از هر چيزي نياز به تزريق نقدينگي دارد تا شرايط بهتري را تجربه كند. بورس تهران روزهاي سرخ بسيار زيادي را تجربه كرد و اكنون سرمايه‌گذاران بورسي با ترس بيشتري در بازار معامله مي‌كنند و همين ترس باعث شده كه شاخص‌ها قرمز شوند و خروج نقدينگي ثبت شود.
عموما افراد تمايل دارند در كمترين زمان ممكن، بيشترين ثروت را به دست آورند؛ همين زياده‌خواهي موجب به وجود آمدن حرص و طمع مي‌شود. ذهنيت «يك شبه ثروتمند شدن » و داشتن استراتژي معاملاتي مشخص و پايبند بودن به آن استراتژي، توانايي حفظ سود را كاملاتحت تأثير قرار مي‌دهد. «آلن گرين اسپن » رييس پيشين فدرال رزرو در مورد افرادي كه سوداي ثروت زود هنگام را دارند، مي‌گويد: «اين مدل كسب ثروت نامتعارف و نامعقول است.» درست مانند طمع، ترس هم مي‌تواند بازار را تحت تأثير قرار بدهد. هنگامي كه بازارهاي مالي براي دوره‌هاي طولاني دچار سقوط و ركود مي‌شوند، احساس ترس از زيان بيشتر، در ميان معامله‌گران به وجود مي‌آيد. يك مثال قديمي در وال‌استريت وجود دارد كه مي‌گويد: «سرمايه‌گذاري در بورس يعني زندگي با ترس و طمع!» در واقع ترس يك راه طبيعي و غريزي است براي آنكه از موقعيت‌هايي كه ما را در خطر قرار مي‌دهند، دوري كنيم. ترس اغلب به عنوان دليلي براي عدم ورود به معامله يا بستن معامله پيش از موعد مقرر ديده مي‌شود. مسلما افراد دوست ندارند كه زيان كنند و چيزي را از دست بدهند. معامله‌گران مبتدي در هنگام زيان، به‌شدت مي‌ترسند و همين ترس باعث مي‌شود كه به اميد برگشت قيمت، سرمايه خود را از معامله خارج نكنند. در برخي موارد اولويت افراد در اين است كه زيان نكنند؛ تحقيقات روان‌شناسي نشان مي‌دهد، قدرت زيان از نظر رواني دو برابر سود استكه اين ترس گاهي باعث تصميماتي مي‌شود كه زيان بيشتري به همراه دارد. ممكن است روند بازار بر خلاف جهت معامله‌گر حركت كند و باعث به وجود آمدن يك نيروي ناشناخته در معامله‌گر شود كه تاكنون آن را تجربه نكرده است. همچنين وقتي بازار به نفع معامله‌گر حركت مي‌كند، نمي‌داند كه بايد چه كاري انجام بدهد و چگونه از اين رشد بهترين استفاده را ببرد. اين موضوع ناشي از نديدن آموزش‌هاي لازم و كافي است. اين ترس بيشتر گريبان‌گير افراد مبتدي مي‌شود؛ زيرا تصور مي‌كنند كه معامله‌گري يك شغل رويايي است. تمام معامله‌گران مبتدي در اين مورد مشترك هستند كه صحبت‌هاي ديگران، شايعات، خبرها روي تصميم‌گيري نهايي آنها تأثيرگذار است؛ به همين دليل حتي خبرهاي بي‌اهميتي كه در تضاد با اصول اوليه فكري آنها در باز كردن معامله است، باعث به وجود آمدن ترس در آنها مي‌شود. يكي از اصلي‌ترين دلايلي كه افراد وارد دنياي معامله‌گري مي‌شوند اين است كه به سود برسند و سرمايه خود را رشد بدهند. خوشحالي پس از رشد سرمايه باعث به وجود آمدن ترس از دست دادن سرمايه مي‌شود، به همين دليل پس از رشد اندك، سرمايه خود را از بازار خارج مي‌كنند.
به‌طور كلي اين ترس‌ها و تکیه سرمايه‌گذاران به سابقه سه سال بورس تهران، يعني نزول ادامه‌دار باعث مي‌شود كه سرمايه‌گذاران به راحتي نتوانند در بازار معامله كنند و بورس به چنين روزي مي‌افتد. به جز تمامي مشكلات بازار سرمايه كه در گزارش‌هاي پيشين بررسي شد، ترس نيز باعث شده كه ارزش‌هاي بازار سهام روند نزولي به خود بگيرد. براساس آمارهاي منتشر شده ارزش دلاري بازار سرمايه هم وزن سال ۱۳۹۳ شده است كه با درنظر گرفتن عرضه اوليه‌هاي اضافه شده به بازار بعد از آن سال، ارزش بازار به سال ۱۳۸۹ برمي‌گردد. در آن سال‌ها نرخ دلار ۳٬۳۰۰ تومان، طلا ۹۵ هزار تومان و مسكن نيز متري ۴ ميليون تومان بود؛ اما اكنون قيمت دلار نيمايي در آستانه 50 هزار توماني قرار دارد، طلا نيز برابر با 4 ميليون و 700 هزار تومان است، در مقابل ارزش شاخص‌هاي بازار سرمايه به پايين‌ترين خود رسيده و به نوعي ترس سرمايه‌گذاران قوي‌تر از گذشته شده است.
با وجود اين اعداد و توضيحات درخصوص ترس در بازار سرمايه نبايد انتظار داشت كه در شرايط كنوني كه بازارهاي مالي در حال ركوردشكني هستند، سرمايه‌ها به جاي بازارهاي موازي وارد بورس شوند. درست است در اين شرايط بازار از سال 1393 تاكنون برخي از سهام بازار بازدهي بسيار خوبي داشته اند؛ اما بايد اين نكته را در نظر داشت تعداد بسيار كمي از سهام شرايط بسيار خوبي را تجربه كردند و بقيه سهام و كليت بازار منفي بود. براي نمونه اگر فردي با 100 ميليون تومان طي 10 سال گذشته در بورس سرمايه‌گذاري مي‌كرد و در همان سال با همان سرمايه در بازار طلا نيز سرمايه‌گذاري مي‌كرد، در مقايسه امروز با بازدهي بيش از 100 درصدي در بازار طلا مواجه بود و در مقابل ممكن بود سرمايه‌گذاري در بورس در همان رقم باقي بماند. علت اين موضوع را مي‌توان دستكاري در بازار سرمايه دانست؛ اگر دستكاري و دخالت در بازار سرمايه نبود و مسوولان اجازه مي‌دادند كه اين بازار روند طبيعي خود را طي كند، آن زمان بورس تهران بازدهي چندين برابر طلا و دلار مي‌توانست ثبت كند و به نوعي بورس يك بازار بسيار قوي در اقتصاد كشور بود كه مي‌توانست يك سد مقاوم در برابر تورم باشد و اجازه ندهد سفرهاي مردم هر روز كوچك‌تر شود. به هر ترتيب شرايط پيش آمده در بورس تهران علت‌هاي مختلفي دارد و مهم‌ترين علت را مي‌توان دستكاري و دخالت دانست كه اين مضوع باعث شده كه بازاري پويا همانند بورس حدود 4 سال نزولي باشد.
بازار از دريچه معاملات
طي آخرين روز معاملاتي هفته يعني چهارشنبه، شاخص كل بورس تهران مثبت و در مقابل شاخص كل هم وزن منفي شد. شاخص كل بورس تهران با افزايش 4 هزار و 420 واحدي معادل 0.22 درصد در تراز 2 ميليون و 56 هزار واحدي ايستاد. همچنين شاخص كل هم وزن ينز يك هزار و 143 واحد معادل 0.17 درصد كاهش داشت و در محدوده 670 هزار و 464 واحدي ايستاد. در سوي ديگر معاملات نيز شاخص كل فرابورس 22 واحد نزول داشت و به عدد 21 هزار و 275 واحدي رسيد.
همچنين در اين روز 56 درصد نمادها در سمت منفي تابلو به كار خود پايان دادند. 130نماد در صف خريد و 175 نماد در صف فروش بودند و نسبت به روزهاي گذشته اين دو صف به يكديگر نزديك شدند. در روزي كه 30 ميليارد تومان نقدينگي حقيقي به معاملات خرد وارد شد، ارزش كل معاملات بازار 12هزار و 139 ميليارد تومان بود كه از اين مبلغ 5هزار و 180 ميليارد تومان مربوط به معاملات خرد سهام و حق تقدم بود و امروز 43 درصد از كل ارزش معاملات مربوط به معاملات خرد بود.ax