وجود ۹۰۰ متر رشته قنات از اندرزگو تا صدر
چالش فرونشست زمين در پايتخت طي سالهاي اخير به يكي از موضوعات مهم بدل شده است، به گونهاي كه محمدصادق معتمديان، استاندار جديد تهران در نخستين گفتوگوي خبري خود درباره منابع آبي و چالش حوزه آب و فرونشست هشدار داد.
چالش فرونشست زمين در پايتخت طي سالهاي اخير به يكي از موضوعات مهم بدل شده است، به گونهاي كه محمدصادق معتمديان، استاندار جديد تهران در نخستين گفتوگوي خبري خود درباره منابع آبي و چالش حوزه آب و فرونشست هشدار داد. او در اظهاراتش گفت كه مشكلاتي در ذخيرهسازي آب سدها و برداشتهاي بيرويه از سفرههاي زيرزميني و چالشهاي جدي در بُعد زيستمحيطي داريم كه برخي از اين موضوعات باعث شده كه فرونشست زمين در تهران داشته باشيم.
آمارها نشان ميدهد كه سالانه ۲ سانتيمتر فرونشست در جهان رخ ميدهد اما در تهران ۱۲ سانتيمتر يا در برخي مواقع ۲۵ سانتيمتر فرونشست داريم كه دليل اصلي اين فرونشستها، ناشي از برداشت بيرويه از سفرههاي آب زيرزميني است.
حالا رييس بخش زلزله مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با اشاره به فرونشست در منطقه چيذر، آب شستگي و قنوات را از دلايل ميداند و ميگويد: رشته قناتي به طول تقريبي ۹۰۰ متر مشرف به محدوده به نقشه در آمده است كه از بلوار اندرزگو در سمت شمال به بزرگراه صدر در جنوب گسترش دارد.
علي بيتاللهي در گفتوگو با ايسنا، با بيان اين مطلب اظهار ميكند: بر اساس گزارشهاي متعدد منتشر شده و بنا به گفته مسوولان شهرداري و آتشنشاني تهران، بعد از ظهر جمعه ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۳ در سطح خيابان كلهر (سمت جنوبي خيابان مجاور گذر امامزاده اسماعيل) در محله چيذر منطقه يك ريزشهاي سطحي رخ داد.
به گفته بيتاللهي، بر طبق گزارشهاي منتشر شده، يك نفر جراحت جزئي و ديواره صحن امامزاده اسماعيل نيز خسارت ديده است. در سطح خيابان كلهر واقع در سمت شمالي امامزاده و در سمت جنوبي خيابان، نشستهاي موضعي و شكافهايي متظاهر شده است.
رييس بخش زلزله مركز تحقيقات مسكن يادآور ميشود: بر اساس اطلاعات موجود سه عامل احتمالي براي رخداد ريزش و نشست موضعي خيابان كلهر در حوالي امامزاده اسماعيل متصور است كه به قرار زير معرفي ميشود: اولين احتمال اثر قنوات شمالي تهران است، درست در شمال محدوده امامزاده اسماعيل، رشته قناتي به طول تقريبي ۹۰۰ متر مشرف به محدوده به نقشه در آمده است كه از بلوار اندرزگو در سمت شمال به بزرگراه صدر در جنوب گسترش دارد.
به گفته بيتاللهي، علاوه بر آن، رشته قناتهاي متعدد تهران، بهطور عمده رها شده و بدون صيانت و ترميم و محافظت بوده و در تعدادي از فروريزشهاي شهري تهران، اثر آنها بر وقوع فروريزشهاي سطحي يا نقش تشديدكننده آنها بر وقوع فروريزش زمين و ايجاد فروچاله در سطح زمين اثبات شده است. در خصوص حادثه خيابان كلهر و امامزاده اسماعيل چيذر نيز به عنوان يكي از دلايل احتمالي بايد نقش قنوات محدوده را مد نظر قرار داد.
رييس بخش زلزله مركز تحقيقات مسكن يادآور ميشود: دومين عامل احتمالي؛ اثر آبشستگي ناشي از نشت آب لولههاي آب شرب تهران است، در برخي از فروريزشهاي تهران، آب شستگي ناشي از نشت پرفشار آب از لولههاي آب شرب تهران، عامل بروز حادثه بوده است كه در مناطق مختلفي مانند حوالي ميدان ونك، شمال ميدان انقلاب و خيابان مولوي اين اثر مستند و اثبات شده است.
او ادامه ميدهد: در بررسي ميداني حادثه به عنوان يكي از عوامل احتمالي ضرورت دارد به اثر آب شستگي ناشي از نشت پرفشار آب از لولهكشي آب شرب شهري تهران و بروز حفرات زيرسطحي و در نتيجه فروريزش ناشي از آن توجه شود.
بيتاللهي عامل احتمالي سوم را اثر مكشي آب توسط گودال عمراني در محدوده امامزاده اسماعيل ميداند و ميگويد: به عنوان يكي از دلايل احتمالي و به دليل تجمع آب در گودال سايت عمراني امامزاده اسماعيل، اثر مكشي گود و جريان آب همراه با دانهبندي خاك به سمت گود را نيز بايد در نظر گرفت.
او بيان ميكند: جهت نتيجهگيري قطعي و تعيين دقيق عامل اصلي بروز حادثه فروريزش زمين و ريزش ديواره امامزاده، ارزيابي ميداني ضرورت دارد.
ناگفته نماند كه اگرچه تغييرات اقليمي در تشديد فرونشست نقش دارد، اما عامل وباني اصلي در شروع فرونشست نيست؛ حكمراني غلط آب از سالها و دهههاي گذشته (نيمقرن اخير) باعث شده است هماكنون وضعيت دستكم ۱۴ استان كشور به لحاظ پديده فرونشست زمين در شرايط بحراني قرار بگيرد و ميانگين فرونشست زمين در آنها از ميانگين جهاني اين پديده بيشتر شود. هماكنون ميانگين فرونشست زمين در ۱۴ استان كشور براساس آخرين آمارها بيش از ۱۰ سانتيمتر در سال است. بررسيها نشان ميدهد، اگر چه حكمراني غلط آب و برداشت بيرويه از ذخاير سفرههاي آب زيرزميني، در نيمقرن اخير نقطه شروع بروز پديده فرونشست زمين در كشور بوده است، اما تغييرات اقليمي مانند نوسانات بارش باران، افزايش دماي هوا، كاهش نرخ متوسط آورده سالانه رودخانهها، تغيير فصل بارش وكاهش بارش برف و ذخاير برفي، سطح تبخير آب رودخانهها و تغيير مساحت پهناي آبي در نتيجه تبخير و تعريق تالابها و... به عنوان عوامل تشديدكننده اين بحران، در گسترش بحران فرونشست در دشتهاي كشور موثر بودهاند.
براساس تحقيقات انجام شده در ۵۰ سال اخير بهطور متوسط حدود ۳۱۰ ميليمتر بارندگي در هر سال به ثبت رسيده كه در برخي از سالها ميزان بارش بيش از اين ميزان و در برخي سالها كمتر از اين مقدار بوده است.