«فرونشست زمين» بحران ملي كه متولي ندارد!

شرايط بحراني فرونشست زمين در كشورمان و تبديل اين بحران به حفره خطرناكي كه هر روز بخش بيشتري از كشورمان را مي‌بلعد درحالي است كه هنوز هيچ سازماني متولي مقابله و مهار اين تهديد بزرگ در كشورمان نيست! گرفتن ايران در رتبه دوم جهان از نظر نرخ «فرونشست زمين» و رتبه سوم جهاني از نظر وسعت مناطق تحت‌تأثير فرونشست همچنين نرخ متوسط حدود 20 تا 30 سانتي‌متر در سال كه در برخي مناطق به ارقامي فراتر از اين نيز مي‌رسد، شرايط بحراني 400 دشت كشور از نظر فرونشست، غيرقابل كشت شدن زمين‌هاي كشاورزي، درگيري 31 استان كشور با پديده فرونشست، تهديد زيرساخت‌ها، خطور انتقال نفت و گاز، قرار گرفتن 49 درصد جمعيت كشور در پهنه‌هاي فرونشستي، همه و همه آمارهايي هستند كه عمق فاجعه‌اي كه فرونشست زمين در كشورمان رقم زده است را نشان مي‌دهد! پيش از اين فرونشست به عنوان «زلزله‌اي خاموش در دل زمين» شناخته مي‌شد و بارها عنوان شده بود كه «چون فرونشست تهديدي در معرض ديد نيست به آن توجه نمي‌شود و به همين دليل هم متولي ندارد!» اما اكنون با توجه به خساراتي كه اخيراً در كشور اتفاق افتاده كاملاً مشهود است كه فرونشست به سطح زمين رسيده و اكنون تهديد در معرض ديد همگان از جمله مسوولان است! حالا فرونشست زمين در قسمتي از امامزاده علي‌اكبر چيذر تهران سبب شد كه برخي هموطنان در ساعات نيمه‌شب مجبور به ترك خانه خود شوند! البته اين نخستين تهديد فرونشست زمين در تهران نيست و پيش‌تر نيز تخليه يك واحد دانشگاه تهران جنوب به دليل فرونشست، فرونشست ميدان ونك كه منجر به مصدوميت يكي از شهروندان شد، فرونشست در خيابان كارگر و... موادي هستند كه مستقيما باعث تهديد جان پايتخت‌نشينان شدند.

آمار و ارقام فرونشست پايتخت

فرونشست زمين در تهران، پديده‌اي نگران‌كننده و جدي است كه تأثيرات وخيمي بر زندگي شهري و زيرساخت‌هاي اين كلان‌شهر دارد. بر اساس آمارها، ميزان فرونشست در تهران به‌طور متوسط سالانه بين 6 تا 7 سانتي‌متر گزارش مي‌شود، در حالي كه در برخي نقاط، اين عدد به بيش از 25 سانتي‌متر در سال نيز مي‌رسد.

اين وضعيت، نه‌تنها به تخريب ساختمان‌ها و زيرساخت‌ها منجر مي‌شود، بلكه امنيت زندگي شهروندان را نيز به خطر مي‌اندازد. منطقه 20 با فرونشست درگير نيست؛ منطقه 21 و 22 هم به‌مقدار كم و بيشتر از همه مناطق 17 و 18 و 19 درگير فرونشست هستند. با وجود هشدارهاي مكرر كارشناسان و متخصصان، مسوولان به‌ظاهر متولي در اين زمينه به سادگي از كنار اين بحران مي‌گذرند. به جاي ارايه راه‌حل‌هاي موثر و پيگيري اقدامات پيشگيرانه، شاهد بي‌توجهي و كم‌كاري در سطوح مختلف مديريتي هستيم. عدم برنامه‌ريزي مناسب براي مديريت منابع آب و جلوگيري از افت سطح آب‌هاي زيرزميني، به‌خصوص در حوضه آبريز تهران، به اين بحران دامن مي‌زند.

«فرونشست » ؛ تهديد ملي كه متولي ندارد!

در حالي كه به گفته مقامات سازمان زمين‌شناسي فرونشست زمين در ايران در بيشتر دشت‌ها افزايشي شده است، همچنان متولي براي رسيدگي به اين معضل و راهكارهاي مقابله با آن وجود ندارد! در اين سال‌ها همواره شاهد اظهارنظر مسوولان در همه دستگاه‌ها از جمله وزارت نيرو، راه‌وشهرسازي، جهاد كشاورزي، محيط زيست، مديريت بحران و... درخصوص اين پديده بوده‌ايم اما هيچ كدام از روساي دستگاه‌ها مسووليت آن را بر عهده نمي‌گيرند و واكنش‌ آنها به تهديدي كه اينچنين كشور را تحت تأثير قرار داده تنها به ارائه چندباره آمار و ابراز تأسف از اين شرايط خلاصه مي‌شود! در واقع مي‌توان چنين استناد كرد كه مسوولان منتظر نشسته‌اند تا بحران فرونشست ايران را ببلعد و شايد بعد از بلعيده شدن طنابي بيندازند تا كشور را از چاله‌هاي فرونشست زمين نجات بدهند! در كشور ما هيچ كس پاسخگوي خسارات ناشي از فرونشست زمين نيست و اگر فرونشست اتفاق بيفتد و سازه‌ها بريزد، هيچ كس پاسخگوي آن نيست. متأسفانه قانوني هم براي رسيدگي به مساله فرونشست نداريم و هيچ سازمان يا ارگاني وظيفه ندارد فرونشست را كنترل كند.

ايران رتبه دوم «فرونشست» جهان شد!

متاسفانه در حال حاضر هيچ سازمان، وزارتخانه يا نهادي، متولي بحران فرونشست در كشورمان نيست! در صورتي كه قانون‌گذاري براي فرونشست زمين و مشخص شدن متولي آن خيلي مهم است، اما از اين مساله فوق مهم غفلت شده است. تنها اقدامي كه در اين سال‌ها در رابطه با فرونشست زمين انجام شده تشكيل كميته سازگاري با خشكسالي بود كه قرار بود در ذيل آن مساله فرونشست نيز بررسي شود اما در عمل اين كارگروه نيز هيچ گونه خروجي نداشته است كه اگر خروجي داشت شرايط به اين شكل نبود! بدتر اينكه اين كميته نيز قدرت و اختيار كافي ندارد كه براي وزارتخانه‌ها تعيين تكليف كند و صرفاً قرار است آمار و ارقامي را مورد بررسي قرار بدهد و اطلاع‌رساني كند.

فرصت مهار فرونشست زمين؛ تنها 10 سال!

بي‌توجهي و بي‌اعتنايي به مساله فرونشست زمين درحالي است كه اگر بي‌توجهي‌ها به همين روال پيش برود، تمام دشت‌هاي ما مي‌ميرند، امنيت كشاورزي و غذايي‌مان به‌شدت به خطر مي‌افتد. محصولات كشاورزي را كه الان توليد مي‌شود، ديگر نمي‌توانيم توليد كنيم. زمين و اراضي كشاورزي نفوذناپذير خواهد شد و به قدري متراكم خواهد شد كه ديگر آب‌هاي سطحي به آن نفوذ پيدا نمي‌كند و به صورت روان‌آب جاري مي‌شود، مواد غذايي را از روي زمين مي‌شورد و تمام دشت‌هاي كشور را به بيابان‌هاي بي‌حاصل تبديل خواهد كرد. خانه‌ها، خيابان‌ها و جاده‌ها با نشست دچار آسيب‌ديدگي جدي خواهد شد. آثار تاريخي گسيخته مي‌شود و با يك زلزله خفيف فرو مي‌ريزد. كارشناسان بارها هشدار داده‌اند كه در خوشبينانه‌ترين حالت تنها 10 سال براي مهار فرونشت زمين فرصت داريم و اگر اين زمان طلايي را از دست بدهيم ديگر شرايط آبخوان‌هاي كشور طوري خواهد شد كه امكان احيا آنها و در نتيجه نجات زمين از فرونشست، وجود نخواهد داشت.