گازوئيل؛ در آستانه ناترازي

استاد دانشگاه صنعتي‌شريف گفت: در اين بحثي نيست كه ما در تمامي بخش‌هاي حامل‌هاي انرژي ناترازي داريم و اگر اقدامي در رفع آن صورت نگيرد هر روز اوضاع بدتر از قبل خواهد شد.

سيدهاشم اورعي در گفت‌وگو با ايلنا، درباره ناترازي حامل‌هاي انرژي در كشور و راهكارهاي عبور از آن ابتدا به ناترازي در حوزه بنزين اشاره و اظهار داشت: ما روزانه به‌طور متوسط ۱۲۲ ميليون ليتر بنزين مصرف مي‌كنيم و به نظر مي‌رسد اگر مشكل خاصي در بخش توليد، توزيع و انتقال نداشته باشيم، در بهترين شرايط ۱۱۵ ميليون ليتر در روز توليد داريم و اين بدان معناست كه كمبود داريم و در شرايط ناترازي بسر مي‌بريم يعني از ذخاير استراتژيك استفاده كرده و واردات داريم.

وي با بيان اينكه پارسال ۲ ميليارد دلار خرج واردات بنزين كرديم، افزود: سالي حداقل ۵ تا ۱۰ درصد افزايش مصرف بنزين داريم و براي اين نرخ رشد مصرف سرمايه‌گذاري نكرده‌ايم كه بتوانيم توليد را به شكل پلكاني بالا ببريم و اگر هم مقطعي توليد را بالا مي‌بريم به اين دليل است كه جلوي توليد برخي محصولات ديگر را در پالايشگاه‌ها مي‌گيريم و به اين ترتيب درواقع جلوي صادرات محصولات پالايشگاهي و ورود ارز به كشور را گرفته‌ايم و اين يعني اينكه بنزين را وارد كرده‌ايم بنابراين همواره فاصله بين عرضه و تقاضاي بنزين بيشتر مي‌شود.

اين كارشناس حوزه انرژي گفت: ما روزانه ۱۱۰ ميليون ليتر هم مصرف گازوئيل و به همين ميزان هم توليد مي‌كنيم كه با افزايش مصرف ظرفيت افزايش توليد نداريم و در اين بخش هم ناترازي داريم و بايد به سمت واردات برويم و وقتي در فصل زمستان نتوانيم گاز مورد نياز نيروگاه‌ها را تامين كنيم براي تامين گازوئيل هم به مشكل برمي‌خوريم.

وي با اشاره به روند توليد و مصرف گاز بيان داشت: در طول سال ۲۵۰ ميليارد متر مكعب مصرف گاز داريم كه مشكل اين است كه ۷۰ درصد مصرف در فصل زمستان مربوط به بخش خانگي است به محض اينكه هوا سرد مي‌شود؛ مصرف بالا مي‌رود و در اوج سرما به ۸۵۰ ميليون متر مكعب هم مي‌رسد كه از اين ميزان ۶۵۰ ميليون متر مكعب مربوط به بخش خانگي است بنابراين روزي ۳۰۰ ميليون متر مكعب كمبود گاز خواهيم داشت. اكنون با ناترازي گاز مواجهيم و به صنايع انرژي‌بر اعلام كرده‌ايم كه نمي‌توانيم گاز مورد نيازشان را در طول زمستان تامين كنيم.

اورعي ادامه داد: مي‌توانستيم افزايش توليد گاز داشته باشيم اما سرمايه‌گذاري و فناوري نياز دارد ما در بخش گاز به ۸۰ ميليارد دلار سرمايه نياز داريم كه اين كار را نكرده‌ايم، اكنون عمر ۸۰ درصد چاه‌ها در مرحله دوم است يعني اينكه اگر فشارافزايي نكنيم افت فشار و توليد خواهيم داشت و از سال ۱۴۰۴ هر سال معادل يك فاز پارس جنوبي را از دست مي‌دهيم در نتيجه بر خلاف بنزين و گازوئيل كه امكان افزايش توليد داريم در مورد گاز با كاهش توليد هم مواجهيم.

وي تصريح كرد: ما در روزهاي سرد ۳۰۰ ميليون متر مكعب كمبود داريم و براي رفع آن برخلاف آنچه اعلام شده كه براي صادرات مجدد است درواقع براي تامين كسري گاز داخل است كه براي ارسال آن اين نگراني وجود دارد كه روسيه اين گاز را تبديل به اهرم سياسي نكند و آن را در اختيار ما قرار بدهد.

استاد دانشگاه صنعتي‌شريف در ادامه به موضوع برق و ناترازي در اين بخش اشاره كرد و گفت: در مورد برق سالانه ۳۵۰ ميليارد كيلووات ساعت مصرف برق داريم و ۹۳ هزار مگاوات ظرفيت منصوبه داريم و در تابستان سال جاري بيشترين ميزاني كه توانستيم به شبكه تحويل دهيم ۶۳ هزار مگاوات بوده است، شبكه در توليد، انتقال و توزيع فرسوده است و نوسازي نشده و در تابستان راندمان كاهش يافته و تلفات بالا مي‌رود، به‌طوري كه حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد كل برق توليدي كشور تلف مي‌شود زيرا سرمايه‌گذاري، به‌سازي و نوسازي نكرديم.

وي با بيان اينكه براي حل ناترازي برق به ۲۰ ميليارد دلار سرمايه نياز است، افزود: ما امسال ۱۸۴۰۰ مگاوات خاموشي اعمال كرديم و نتوانستيم برق مورد نياز را تامين كنيم كه اين رقم در سال آينده به ۲۴ هزار مگاوات مي‌رسد، يعني ميزان ۶ تا ۷ درصد افزايش تقاضاي سالانه برق است كه اين امكان را نداريم كه بتوانيم افزايش ظرفيت توليد دهيم مثلا سال گذشته ۱۷۰۰ مگاوات در بخش حرارتي ظرفيت اضافه ايجاد كرديم در حالي كه تقاضا خيلي بيشتر از اين رقم بوده و در نتيجه اختلاف بين عرضه و تقاضا زياد مي‌شود.

اورعي تاكيد كرد: مشكل ما در حوزه برق بي‌برنامگي است توليد برق را كامل به گاز وابسته كرده‌ايم و چون گاز نداريم وقتي هوا سرد شود نه گاز داريم و نه برق.

به گفته وي؛ در اين بحثي نيست كه ما در تمامي بخش‌هاي حامل‌هاي انرژي ناترازي داريم و اگر اقدامي در رفع آن صورت نگيرد هر روز اوضاع بدتر از قبل خواهد شد.

اين تحليلگر حوزه انرژي با بيان اينكه براي حل مشكل ناترازي بايد مداخلات علمي بايد صورت گيرد، افزود: يكي از ۴ ويژگي گذار از اوضاع فعلي انرژي استفاده از علم و فناوري روز جهت بالا بردن بهره‌وري است، علم به فناوري منتهي مي‌شود و در صنعت نقش‌آفريني مي‌كند، يعني جهان با مصرف انرژي كمتري كار انجام بدهد. مثال بارز آن خودروي برقي است وقتي قرار است ۱۰۰ كيلومتر مسير طي شود قطعا جايگزيني خودروي برقي با بنزيني مصرف انرژي و آلايندگي كمتر و راندمان بالاتري خواهيم داشت. آنچه مسلم است علم در گام اول و بعد تحقيقات قرار دارد و حلقه بعدي نيز فناوري است، فناوري با ورود به صنعت باعث بالا رفتن بازدهي مصرف انرژي مي‌شود.

وي گفت: ما از موضوع علم در صنعت هيچ بهره‌اي نداريم و دليل اول به سياست علمي و اشكالات وزارت علوم در كشور برمي‌گردد، در حلقه علم به تحقيقات، فناوري و سپس نقش‌آفريني در اقتصاد ملي ما تنها تا حلقه تحقيقات خوب عمل كرده‌ايم و از آن پس حلقه اتصال به فناوري گسسته مي‌شود، يعني از تحقيقات به فناوري وصل نمي‌شويم زيرا ارتباط واقعي بين مراكز علمي و تحقيقاتي و صنعت وجود ندارد و اين اشكال سيستماتيك است و به عدم برنامه‌ريزي صحيح از سوي وزارت علوم برمي‌گردد، البته معاونت علمي رياست‌جمهوري به اين عرصه كمك كرد اما رضايت‌بخش نيست، دليل اينكه حلقه دوم به سوم پاره شده مباحث اقتصادي است، ما با نحوه قيمت‌گذاري انواع انرژي كاري كرده‌ايم كه كسي دنبال اينكه تحقيقات را به فناوري تبديل كند و اين فناوري باعث شود انرژي كمتر مصرف شود؛ نمي‌رود.

اورعي بيان داشت: اكنون قيمت برق و گاز براي بخش غيرصنعتي و كشاورزي درواقع مجاني است وقتي به اين شكل است و كسي پولي بابت مصرف پرداخت نمي‌كند؛ چگونه انتظار داشته باشيم كه كسي پول را تبديل به فناوري كند و منجر به مصرف كمتر انرژي شود ما نه تنها شرايط را درست ايجاد نكرده‌ايم بلكه خراب هم كرده‌ايم.

وي تصريح كرد: مشكل اصلي انرژي در كشور ابتدا سرمايه‌گذاري است، ما در كل بخش انرژي به ۲۰۰ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري عاجل و فوري نياز داريم و اين در حالي است كه آنچه در بودجه سال آينده درآمد ارزي و فروش نفت مشهود است، ۱۸۰۰ همت هم كسري بودجه داريم بنابراين تحت هيچ شرايطي كشور امكان تامين حداقل سرمايه مورد نياز بخش انرژي را ندارد، بخش خصوصي هم به دولت اعتماد نمي‌كند. اعداد مورد نياز براي سرمايه‌گذاري سنگين است و ما نه ثبات مالكيت و نه ثبات سياسي داريم بنابراين كسي اين ريسك را نمي‌پذيرد كه براي درازمدت در اين حوزه ورود كند، در نتيجه تنها سرمايه‌گذاري خارجي مي‌ماند كه آنهم ورود سرمايه از غرب به دليل تحريم‌ها منتفي است.

استاد دانشگاه صنتعي‌شريف ادامه داد: تنها جايي كه مي‌توانيم اميد داشته باشيم؛ كشورهاي حوزه بريكس است كشورهاي اين حوزه تا حد زيادي با ما هم جهت هستند، يعني در حال توسعه هستند و بعضا اقتصادهاي بزرگي دارند مثلا مي‌توان به جاي روسيه كه يك اقتصاد تك‌محوري با جي‌دي‌پي ۱۷۰۰ ميليارد دلار بوده و اقتصاد يازدهم جهان است، روي هندوستان به عنوان اقتصاد پنجم دنيا حساب كنيم. وقتي اين موضوعات را كنار هم قرار مي‌دهيم ظرفيت‌هاي خوبي وجود دارد، در هر حال اميدي به غرب و حتي همسايگان و تركيه نداريم كه سرمايه و فناوري وارد ايران كنند اما مي‌توانيم روي توان و ظرفيت بريكس حساب كنيم، اگر ديپلماسي كشور شرايطي را فراهم كند كه اين كشورها وارد حوزه انرژي ايران شوند مي‌تواند موثر باشد.

وي خاطرنشان كرد: اگر پول در دسترس باشد بايد مديريت هم اصلاح شود واقعيت اين است كه ما نمي‌توانيم از سيستم مديرتي كه انرژي كشور را در دست داشته و كار را به اينجا كشانده و مخفي‌كاري هم كرده انتظار تحول داشته باشيم. امروز بايد در فرمول انتخاب مديران تحول ايجاد شود، ما مديراني تربيت كرديم كه متخصص خرج كردن هستند و درآمدزايي نمي‌كنند، بنابراين افراد جديدي بايد ورود كنند كه متخصص خلق ثروت باشند، به‌عبارت ديگر فرمول جذب مدير در كشور ما از روز اول اشتباه بوده است مديراني كه جذب شده‌اند ملاك تصميمات‌شان منافع ملي نيست و اين نشان مي‌دهد فرمول اشتباه است، بنابراين علم لازم است و بايد اين زنجير كامل و فناوري در صحنه عمل وارد شده و باعث بالا رفتن بهره‌وري شود، ما كاري كرده‌ايم كه اقتصاد انرژي به سرانجام نرسد.

اين تحليلگر حوزه انرژي يادآور شد: سرمايه مهم است و اگر درست بازي كنيم مي‌توانيم از ظرفيت بريكس استفاده كنيم اما مشكل ما فقط پول نيست زيرا به محض اينكه پول به دست كشور مي‌رسد بيشتر آن را هدر مي‌دهيم تا اينكه استفاده بهينه صورت گيرد اگر بتوانيم مشكل پول حل كنيم بايد در سيستم مديريت دولتي نيز بازنگري اساسي صورت بگيرد.