پلتفرم‌هاي مرگ!
آسيب‌هاي ناشي از تصادفات جاده‌اي شامل مرگ ومير افراد و جراحات وارده به مصدومان موجب خسارات جبران‌ناپذير انساني، اجتماعي و اقتصادي در جهان و ايران مي‌شود. طبق آمارهاي موجود، كشورهاي با درآمد كم و متوسط، به رغم دارا بودن ۶۰ درصد از وسايل نقليه جهان، حدود ۹۳ درصد از كل مرگ و ميرهاي جاده‌اي را به خود اختصاص داده‌اند.
تعادل |
آسيب‌هاي ناشي از تصادفات جاده‌اي شامل مرگ ومير افراد و جراحات وارده به مصدومان موجب خسارات جبران‌ناپذير انساني، اجتماعي و اقتصادي در جهان و ايران مي‌شود. طبق آمارهاي موجود، كشورهاي با درآمد كم و متوسط، به رغم دارا بودن ۶۰ درصد از وسايل نقليه جهان، حدود ۹۳ درصد از كل مرگ و ميرهاي جاده‌اي را به خود اختصاص داده‌اند. طبق آخرين آمارها در ايران، در سال ۱۴۰۲ طي تصادفات رانندگي در كشور، ۲۰۰۴۵ نفر جان خود را ازدست داده‌اند. طبق گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، تداوم توليد خودرو روي پلتفرم‌هاي قديمي، ميزان مجروحان و كشته‌شدگان تصادفات جاده‌اي را ۵۰ درصد افزايش مي‌دهد. بنابراين با استفاده از خودروهای با پلتفرم جديد و ايمن‌تر به جای خودروهای با پلتفرم قديمی‌تر نظير خودروهای توليدی با پلتفرم پرايد وپژو۴۰۵ در سطح كشور، می توان ميزان مرگ ومير و مصدومان مربوط به سرنشين و راننده تصادفات جاده ای را در حدود۵۰ درصد كاهش داد.
وضعيت ايمني خودروهاي توليد داخل
در گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، از تحليل هزينه - فايده به منظور ارزيابي افزايش ايمني خودروهاي توليدشده در داخل، از طريق مقايسه هزينه‌هاي لازم به منظور بهبود ايمني خودروهاي ساخت داخل در مقابل منفعت اقتصادي و اجتماعي حاصل شده از كاهش كشته‌ها و مجروحان تصادفات، استفاد ه شده است.
نتايج اين تحليل نشان مي‌دهد، افزايش ايمني خودروهاي ساخت داخل از لحاظ اقتصادي توجيه پذير بوده و با تغيير پلتفرم در خودروهاي فعلي توليدشده در كشور و استفاده از فناوري‌هاي روز بهبود ايمني در خودروها، مي‌توان ميزان مجروحان و كشته‌شدگان تصادفات جاده‌اي مربوط به سرنشين و راننده را حدود ۵۰ درصد كاهش داد. اين ميزان معادل ۳۰ درصد از تلفات و مجروحان مربوط به حوادث جاده‌اي است.
طبق بررسي مركز پژوهش‌هاي مجلس، خودروهاي فعلي در ناوگان خودروهاي سواري كشور، را اغلب دو خودروساز مطرح يعني سايپا و ايران خودرو توليد كرده‌اند كه براي بخش قابل توجهي از محصولات سايپا، از پلتفرم خودرو پرايد بهره گرفته شده و در غالب محصولات ايران خودرو نيز از پلتفرم خودرو پژو ۴۰۵ استفاده شده است. در اين تحليل، با بررسي پلتفرم خودروهاي فعلي توليد شده و موجود در كشور و مقايسه آنها با پلتفرم خودروهاي با ايمني بيشتر كه اخيرا توليد شده‌اند، ميزان كاهش مجروحان و مرگ و مير ناشي از تصادفات جاده‌اي در ايران ارزيابي شده است.
با توجه به نتايج حاصل شده مي‌توان مشاهده كرد كه بر اساس سناريو مورد بررسي در صورت استفاده از خودروهاي با پلتفرم جديد و ايمن‌تر به جاي خودروهاي توليدي با پلتفرم قديمي‌تر نظير پژو ۴۰۵ و پرايد، مي‌توان ميزان مرگ و مير و مصدومان مربوط به سرنشين و راننده تصادفات جاده‌اي را در حدود ۵۰ درصد كاهش داد. اين ميزان معادل ۳۰ درصد از تلفات و مجروحان مربوط به حوادث جاده‌اي است.
با در نظر گرفتن اين موضوع كه طراحی و توليدپژو 405 شركت خودروسازی پژو فرانسه به سال 1987 برمی‌گردد و همچنين طراحی و شروع توليد خودرو پرايد شركت خودروسازی كيا موتورز كره جنوبی در سال 1987 انجام شده است. فناوری های به كاررفته در پلتفرم خودروهای توليد شده در كشور را با تقريب خوبى مى توان به اين دوره نسبت داد. در نتيجه خودروهای فعلی توليد شده در كشور از لحاظ فناوری، پلتفرم و سطح ايمنی جز خودروهای متعلق به بازه زمانی سال های 1989-1985 قرار خواهند گرفت.
از سوی ديگر برخی خودروهای جديد توليد شده در كشور نظير خودروی تارا پلتفرم متفاوتی دارد و از لحاظ ايمنی نسبت به ساير خودروهاى توليدشده ايمن‌تر هستند. بادر نظر گرفتن پلتفرم اين خودروها به عنوان پلتفرم های ايمن‌تر و جايگزينی آنها با خودروهای با ايمنی كمتر، می‌توان ميزان كاهش تلفات و مجروحان تصادفات جادهای رادر كشور مورد بررسی قرار داد. برای مثال خودرو تارا از لحاظ پلتفرم و ويژگی های فنی و ساختاری به خودرو پژو301 شباهت داشته واز لحاظ پلتفرم وفناوری های ايمنى، نسبت به ساير خودروهای توليدشده داخلی دارای ايمنی بيشتری است.
پژو301 شركت پژو برای اولين‌بار در سال2012 توليد شده و درسال 2012نيز توانست سه ستاره ايمنی را از مجموعه Euro NCAP كسب كند . بادر نظر گرفتن اين موارد می‌توان اين فرض رابررسی كرد كه در صورت جايگزينی پلتفرم خودروهای توليد شده در سال 2012 با خودروهای داراى پلتفرم متعلق به سال 1987 مى توان چند در صد از آسيب ديدگی های سوانح جادهای راكاهش داد. شايان ذكر است تغيير پلتفرم خودروهای در حال تردد يك برنامه بلندمدت است واين موضوع به عنوان مكمل در كنار اقدام‌های كوتاه‌مدت و پربازده مانند كنترل سرعت بايد پيگيری شود. درنهايت با توجه به ميزان هزينه هاى سالانه تصادفات جادهاى در ايران، ميزان كاهش اين هزينه‌ها در صورت ايمن سازی ناوگان خودرو كشور و بهره مندى از افزايش ايمنی آن در سال های بعد تا پايان عمر ناوگان ايمن شده با هر دو روش سرمايه انسانی و تمايل به پرداخت مورد محاسبه قرار گرفته است.
طبق روش سرمايه انسانی، كاهش هزينه تصادفات ناشی از ايمن سازی خودروها به ازای هر خودرو در طول عمر 20 ساله ناوگان خودروهای سواری، 2159 دلار و با استفاده ازروش تمايل پرداخت اين كاهش هزينه ٧٧٩٢ دلار محاسبه شده است. گفتنی است جايگزينی و تبديل پلتفرم خودروهای توليدی وافزايش ايمنی آنها، بين ٨٩ الی 1626 دلار هزينه در بر خواهد داشت. مشهود است كه افزايش ايمنی خودروهاى ساخت داخل از لحاظ اقتصادى براى كشور در سطح كلان توجيه پذير بوده و می‌توان در اين راستا ی برنامه‌ريزی های مدون انجام داد.
مقايسه سطح ايمنی خودروهای داخلي
با خودروهاي جهاني
ايمنى يك خودرو می تواند تأثير زيادی بر حفظ جان سرنشينان آن وهمچنين كاربران جاده كه خودرو ممكن است در صورت تصادف با آنها برخورد كند، داشته باشد. ارائه اطلاعات كافی در مورد ايمنی نسبی خودروهای موجود در بازار، خريداران جديد خودرو را قادر می‌سازد تا وسايل نقليه ايمن‌تر را انتخاب كنند. ارائه اطلاعات مربوط به ايمنی خودروها همچنين به رقابت بين توليدكنندگان آنها منجر شده است كه اين امر سبب بهبود سطح ايمنى خودروهای توليد شده در جهان می شود. مجموعه های زيادی در سراسر جهان در زمينه بررسی سطح ايمنی خودروهاى توليد شده فعاليت می‌كنند كه تعدادی از معتبرترين آنها با عنوان برنامه های ارزيابى خودروهای جديد (NCAP) شناخته می شوند.
(NCAP) ها خودروهای جديد را آزمايش مى‌كنند و ارزيابى ايمنی خودروها در اين موسسه‌ها براساس دريافت ستاره ايمنی توسط خودرو است. در اين موسسه‌ها به ميزان ايمنى خودروها از صفر تا 5 ستاره امتيازدهی می‌شود. رتبه صفر ستاره نشانگر كمترين ميزان ايمنی و افزايش احتمال مجروحيت يا مرگ در صورت تصادف و رتبه 5 ستاره به معنای بيشترين ايمنى براى سرنشينان خودرودر صورت تصادف است. NCAPها آثار انواع تصادفات رابر افراد داخل خودرو، عابران پياده در صورت برخورد با خودرو وهمچنين فناوری‌های استفاده شده به منظور افزايش ايمنى را در خودرو ارزيابی می‌كنند. همچنين در امريكا دو سازمان مختلف ارزيابی و تست ايمنی خودروها را انجام می‌دهند. مجموعه اول سازمان ملی ايمنی ترافيك بزرگراه های امريكا (NHTSA) است كه زيرنظر وزارت ترابری ايالات متحده امريكا فعاليت كرده و مجموعه دوم موسسه بيمه و ايمنى بزرگراه هاى امريكا (IIHS) بوده كه بخشی از بودجه خود را از بيمه گران خودرو و انجمن های بيمه دريافت مى‌كند. در اروپا نيز ارزيابی ايمنى خودروها برعهده مجموعه برنامه ارزيابی خودروهای جديد اروپا (Euro NCAP) است وسازندگان خودروهای اروپايى بايد معيارهای ايمنی تعريف شده با Euro NCAP ر ا رعايت كنند.
راهكارهاي پيشنهادي
آسيب‌هاي تصادفات جاده‌اي موجب خسارات جبران‌ناپذير انسانی، اجتماعی و اقتصادی در جهان و ايران مي‌شود. مرگ ومير ناشی از تصادفات جاده ای به عنوان يكى از عوامل مهم مرگ ومير در بسياری از مناطق جهان به خصوص كشورهای در حال توسعه است كه اين آمار در بين جوانان ودر رده های سنی 5 تا 24 سال قابل توجه است. كشورهای با درآمد كم ومتوسط، كمتر از نيمی از وسايل نقليه جهان را در اختيار داشته و با اين وجود، سهم بيشتری از كل مرگ وميرهای رانندگی رابه خود اختصاص داده‌اند. بدين منظور در راستای افزايش ايمنى خودروهای توليد شده در كشور و همچنين كاهش تلفات وسوانح جادهای، موارد و راهكارهای زير مى‌تواند مفيد واقع شود:
1) راهكارهاى ساختاری و نهادی - ضرورت تكميل پايكاه داده های موجود به منظور ارزيابى دقيق هزينه‌های اجتماعی - اقتصادی تصادفات جاده ای شامل: انجام اصلاحات لازم برای استانداردهای ٨٥ گانه صنعت خودرو و حركت به سمت توليد استانداردهای داخلی، ارسال خودروهای توليد داخل به مراكز معتبر رتبه بندی ايمن، راه اندازی مراكز تست ايمنی در كشور.
2) راهكارهای بهبود جذابيت اقتصادی شامل: ايجاد ارتباط بين سود خودروساز و سطح ايمنی خودروهاى توليدی، دريافت ماليات كمتر از خودروهای با ايمنی بيشتر و تأثير ميزان ايمنی خودرو در حق بيمه آن.
