آسيب‌هاي اجتماعي؛ شعارها و وعده ها
يك هفته پيش بود كه خبري با عنوان ابقاي عليرضا زاكاني در حكم دستيار ويژه رييس‌جمهور در مورد آسيب‌هاي اجتماعي پايتخت از سوي شهرداري منتشر شد. اين خبر قبل از آنكه باور پذير باشد بيشتر به يك فرار رو به جلو شباهت داشت.
گلي ماندگار|
يك هفته پيش بود كه خبري با عنوان ابقاي عليرضا زاكاني در حكم دستيار ويژه رييس‌جمهور در مورد آسيب‌هاي اجتماعي پايتخت از سوي شهرداري منتشر شد. اين خبر قبل از آنكه باور پذير باشد بيشتر به يك فرار رو به جلو شباهت داشت. اينكه اين روزها هراز‌گاهي زمزمه‌هاي بركناري شهردار و انتخاب شهردار جديد براي تهران مطرح مي‌شود اما هر بار اين اخبار در سيل خبرهاي مهم‌تر مانند جنگ و مشكلات اقتصادي و ... خيلي زود از خاطر مردم پاك مي‌شود. اما چند روز پيش خبري مبني بر اينكه رييس‌جمهور، شهردار تهران را به عنوان دستيار ويژه خود در بحث آسيب‌هاي اجتماعي انتخاب كرده است چيزي نبود كه بتوان به راحتي از كنار آن گذشت. هر چند اين خبر از سوي سرپرست اطلاع‌رساني دولت تكذيب شد اما شخص رييس‌جمهور يا هيچ كدام از معاونان او در زمينه مسائل اجتماعي تكذيبيه‌اي رسمي در اين باره ارايه نكرده‌اند. اين سياست‌هاي يك بام و دو هواي دولت در قبال فردي مانند عليرضا زاكاني كه فعلا تصدي شهرداري تهران را در دست دارد سوالاتي را براي عامه مردم به وجود مي‌آورد. اگر قرار است شهردار تهران در سمت خود ابقا شود و مصوبه‌هايي كه در دولت قبلي به درست يا غلط در مورد وظايف شهردار به تصويب رسيده است ادامه پيدا كند چرا هيچ مقام دولتي در اين باره به روشني اظهارنظر نمي‌كند. اما اگر قرار است تكليف تصدي شهرداري تهران روشن شود و شخص ديگري جانشين زاكاني باشد اين همه اما و اگر از كجا مي‌آيد. هفته گذشته شهردار در صحن علني شوراي شهر حاضر شد تا به دو سوال مطرح شده از سوي اعضا پاسخ دهد البته كه باز هم زاكاني از همان رويه فرافكني در مورد اين سوالات استفاده كرد و سعي كرد به جاي پاسخ قانع‌كننده ثابت كند كه سوال‌ها از اساس اشتباه هستند و در نهايت هم با اينكه اعضا از پاسخ‌ها راضي نبودند اما رييس شوراي شهر جلسه را به‌طوري مديريت كرد كه همه از اين جلسه با واژه «پايان خوش» ياد كنند. اما اينجا مساله آسيب‌هاي اجتماعي است وقتي از استانداري تا فرمانداري و ديگر سازمان‌ها و نهادها وابسته به دولت وظيفه رسيدگي به مسائل اجتماعي را دارند چرا بايد شهردار يك شهر به عنوان دستيار ويژه رييس‌جمهور در امور آسيب‌ها مشخص شود.
بي اعتمادي دولت به عوامل اجرايي خود
اما رييس انجمن مددكاران اجتماعي ايران در اين باره به خبرآنلاين مي‌گويد: من همان زمان كه چنين حكمي در دولت سيزدهم صادر شد گفتم كه تصميم دولت وقت در واگذاري مسووليت به شهرداري يعني بي‌اعتمادي دولت به عوامل اجرايي خود.
حسن موسوي چلك ادامه مي‌دهد: تقريبا ۱۳ سازمان در حوزه كودكان كار مسووليت دارند كه يكي از آنها شهرداري است، اما بايد پرسيد آيا دستگاه‌هاي دولتي مانند استانداري زيرنظر شهرداري كاري انجام مي‌دهد؟، بنابراين اين مصوبه ايراد داشت، مصوبه‌اي غيركارشناسي بود، يعني دولت به عوامل اجرايي خودش مانند استاندار و فرماندار اعتماد ندارد، معتقدم همين مدتي كه اين حكم پابرجا بود كافي است و مجدد تمديد نشود، اما شهرداري هر ظرفيتي دارد در راستاي اجراي وظايف قانوني و حتي كمك به ساير سازمان‌ها دريغ نكند، اين نشان‌دهنده اثبات برادري شهرداري در اين حوزه است.
شهرداري در مورد مديريت آسيب‌هاي اجتماعي شفاف‌سازي كند
پوريا مختاري، جامعه شناس و فعال حقوق كودكان در اين باره به« تعادل» مي‌گويد: اگر شهردار تهران مدعي است كه دستيار ويژه است و اين حكم را طبق قانون دريافت كرده و حالا هم قرار است در دولت چهاردهم مانند دولت سيزدهم همچنان در اين جايگاه به فعاليت ادامه داده بهتر است در مورد فعاليت‌هايي كه تاكنون در زمينه آسيب‌هاي اجتماعي استان تهران انجام داده شفاف‌سازي كند.
او مي‌افزايد: اينكه شهردار مدعي است كودكان كار و خيابان را جمع‌آوري كرده نشان مي‌دهد كه گويا اصلا هيچ تخصصي در اين زمينه آسيب‌ها ندارد. چرا كه جمع‌آوري كودكان كار به تنهايي نمي‌تواند به از بين رفتن اين معضل يا آسيبي كه جامعه با آن دست و پنجه نرم مي‌كند، كمك كند.
اين فعال حقوق كودكان اظهار مي‌دارد: ما الان با بحث بازماندگي از تحصيل همين كودكاني مواجه هستيم كه به دلايل مختلف مجبور هستند به عنوان كودك كار در خيابان‌ها و كارگاه‌ها و ... فعاليت كنند. طبق آخرين آمارهاي اعلام شده بيش از 700 هزار كودك امسال در مدرسه ثبت‌نام نكرده‌اند. او مي‌گويد: سوال اينجاست شهرداري در اين زمينه چه كار مثبتي انجام داده است. آيا سراي محله‌ها امكاني براي اين كودكان فراهم شده تا بتوانند بازماندگي از تحصيل خود را جبران كنند. اينكه «سمن»ها تلاش كنند و شهرداري سعي كند اين تلاش‌ها را به نام خود جا بزند اصلا به رفع معضلات و مشكلات هيچ كمكي نمي‌كند.
شهرداري بيشتر آسيب ايجاد مي‌كند
اين جامعه شناس در بخش ديگري از سخنان خود به بحث پيمانكاراني كه براي برخورد با سد معبرها فعاليت مي‌كنند اشاره كرده و مي‌گويد: رفتارهاي غير انساني و خارج از چارچوب اخلاقي اين پيمانكاران با افرادي كه به هر دليلي مجبور به دستفروشي و ... هستند خود بيشتر به آسيب‌هاي اجتماعي دامن مي‌زند. او مي‌افزايد: بخشي از اين كودكان كار بارها و بارها از سوي همين افراد مورد آزار و اذيت قرار گرفته‌اند و وقتي مساله را پيگيري كرده‌ايم از آنجا كه شهرداري پشت ماجرا بوده نتوانسته‌ايم احقاق حق كنيم.
شهرداري‌ها بايد در كنترل آسيب‌ها نقش داشته باشند
امان‌الله قرايي، جامعه شناس اما از منظر ديگري به مساله نگاه مي‌كند و به «تعادل» مي‌گويد: گستردگي جوامع شهري و حضور افراد از فرهنگ‌هاي مختلف زمينه را براي ايجاد آسيب‌هاي اجتماعي به خصوص در شهرهاي بزرگ فراهم مي‌كند به همين دليل شهرداري هم به عنوان يك بازوي عملياتي در دولت بايد در اين زمينه وظايفي را به عهده بگيرد.
او مي‌افزايد: اما اينكه آيا شهرداري وظايف خود در كاهش آسيب‌هاي اجتماعي را به درستي انجام مي‌دهد يا نه نيازمند تحقيقي دقيق و جامع در اين باره است. اينكه مسوولان سعي دارند در سخنراني‌هاي خود عموما عملكرد مثبتي ارايه كنند و با گفتن اين جملات كه موفق عمل كرده‌ايم يا توانسته‌ايم آمار قابل قبولي به دست بياوريم نمي‌تواند تنها محل اتكاي ما به نتيجه عملكرد سازمان‌ها و نهادهاي مختلف باشد.
اين جامعه شناس اظهار مي‌دارد: نكته‌اي كه بارها و بارها از سوي شهردار يا مجموعه شهرداري مطرح شده بحث جمع‌آوري معتادان متجاهر يا كودكان كار بوده است. اما همين الان هم ما شاهد حضور هر دو گروه در شهر هستيم. شما زماني مي‌توانيد در اين زمينه ابراز موفقيت كنيد كه حضور اين افراد را به صفر نه اما به حداقل رسانده باشيد.
قرايي ادامه مي‌دهد: البته كه عوامل بروز چنين آسيب‌هايي به قدري زياد است كه نمي‌توان از يك نهاد يا سازمان انتظار داشت بتواند بر مجموع اين عوامل غلبه كند اما حداقل سعي نكنيم با ارايه آمار نادرست فرافكني كرده و مردم و مسوولان را گمراه كنيم.
مسوولان دست از هورا كشيدن براي خودشان بردارند
يك نكته مهم در مورد مديريت اكثر بخش‌ها در كشور ما وجود دارد و آن هم عادتي است كه مسوولان در حوزه‌هاي مختلف به آن روي آورده‌اند. در واقع نه تنها در حوزه شهري كه در بسياري از حوزه‌هاي ديگر عموما مسوولان قبل از اينكه خود را در مقابل مردم موظف به پاسخگويي بدانند سعي مي‌كند با هورا كشيدن براي خودشان و عملكردشان تمام راه‌هاي انتقاد را بسته نگه دارند. به اين ترتيب نه ما مي‌توانيم به اين مساله دلخوش باشيم كه اراده‌اي براي بهبود وضعيت وجود دارد و نه اينكه آماري درست و علمي در مورد ميزان آسيب‌ها و مشكلاتي كه مردم با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند.
اينكه شهردار تهران عملكرد خود در حوزه آسيب‌ها را عالي تلقي مي‌كند و رسانه‌هاي وابسته به شهرداري نيز معتقدند انتخاب عليرضا زاكاني به عنوان مشاور ويژه رييس‌جمهور در امور آسيب‌ها يعني سپردن توپ به مرد ميدان يعني سد بزرگي در مقابل بروز و ظهور هر نوع صداي مخالف يا آماري كه خلاف اظهارات شهردار و ديگر منسوبانش را ثابت كند.
بايد مشكلات را باور كنيم تا براي رفع آن بكوشيم
مصطفي اقليما در اين باره به« تعادل» مي‌گويد: متاسفانه در جامعه ما رفع مشكلات به يك مرحله اضافه‌تر نيز نياز دارد و آن باور و قبول مشكلات از سوي مسوولان و متوليان است. يعني تا زماني كه مسوولان ما وجود مشكلات را باور نداشته باشند و سعي كنند با دستكاري آمارها شرايط را بهينه توصيف كنند نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم تلاشي براي رفع هر مشكلي اعم از مسائل اقتصادي و اجتماعي و ... در جامعه صورت گيرد. او مي‌افزايد: اگر بخواهيم به اين مساله هم واقع بينانه نگاه كنيم باز هم به بحث شايسته سالاري در جامعه مي‌رسيم.
اگر افراد كار بلد و دلسوز در راس اموري مانند همين كاهش آسيب‌هاي اجتماعي قرار گيرند قطعا فعاليت‌هايي را انجام خواهند داد كه در جهت بهبود شرايط باشد و به جاي شعار دادن وارد ميدان عمل مي‌شوند.