كدام نيروگاه‌ها قابليت سوزاندن مازوت را دارند؟
در حال حاضر از ميان حدود ۱۴۰ نيروگاه بزرگ در كشور، تنها ۱۴ نيروگاه بخاري توانايي استفاده از مازوت را دارند كه عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعيت و دور از كلان‌شهرها قرار گرفته و به‌طور محدود از اين سوخت استفاده مي‌كنند؛ دولت نيز اخيرا اعلام كرده كه هيچ‌يك از نيروگاه‌هاي مستقر در كلان‌شهرها، از جمله اصفهان، كرج و اراك، از مازوت استفاده نخواهند كرد و اين سياست به دليل نگراني‌هاي شديد درباره آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ اتخاذ شده است.
در حال حاضر از ميان حدود ۱۴۰ نيروگاه بزرگ در كشور، تنها ۱۴ نيروگاه بخاري توانايي استفاده از مازوت را دارند كه عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعيت و دور از كلان‌شهرها قرار گرفته و به‌طور محدود از اين سوخت استفاده مي‌كنند؛ دولت نيز اخيرا اعلام كرده كه هيچ‌يك از نيروگاه‌هاي مستقر در كلان‌شهرها، از جمله اصفهان، كرج و اراك، از مازوت استفاده نخواهند كرد و اين سياست به دليل نگراني‌هاي شديد درباره آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ اتخاذ شده است. به‌گزارش ايسنا، در شرايط كنوني، وضعيت مصرف مازوت در نيروگاه‌هاي ايران به يكي از مسائل پيچيده و بحث‌برانگيز در مديريت انرژي و حفظ كيفيت هوا تبديل شده است. مازوت، به عنوان يكي از آلاينده‌ترين سوخت‌هاي فسيلي، همواره در فصول سرد سال و هنگام كاهش تأمين گاز طبيعي به عنوان جايگزيني براي نيروگاه‌ها مطرح مي‌شود. اين امر به دليل مشكلات در تأمين پايدار گاز، به‌ويژه در زمستان و نياز به توليد برق مستمر است. با اين‌حال، استفاده از مازوت به دليل آلايندگي بسيار بالا و تأثيرات جدي آن بر سلامت عمومي، همواره با انتقادات شديدي مواجه بوده است. سوخت مازوت داراي مقادير بالايي از گوگرد و ساير تركيبات سمي است كه سوزاندن آن منجر به توليد حجم زيادي از ذرات معلق و گازهاي سمي مي‌شود. اين آلاينده‌ها تأثير مستقيم بر آلودگي هوا دارند و افزايش آنها در هواي تنفسي، خطر بيماري‌هاي تنفسي و قلبي-عروقي را افزايش مي‌دهد. طبق آمارهاي شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي، ابتداي شهريور سال ۱۴۰۳ مقدار ذخاير نفت‌گاز نيروگاهي يك ميليارد و ۸۱۰ ميليون ليتر بود كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال (ابتداي شهريور سال ۱۴۰۲) با ۳ ميليارد و ۱۷۴ ميليون ليتر، ۴۳ درصد كاهش يافته است. همچنين در ابتداي شهريور سال ۱۴۰۳، ذخاير نفت كوره نيروگاهي يك ميليارد و ۴۰۸ ميليون ليتر بوده است كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال (ابتداي شهريور ۱۴۰۲) با يك ميليارد و ۸۵۶ ميليون ليتر، ۲۳ درصد كاهشي بوده است. در مجموع و با احتساب نفت كوره و نفت گاز نيروگاهي، ذخاير سوخت مايع نيروگاهي كشور در زمان تحويل به دولت چهاردهم، ۳ ميليارد و ۲۱۸۸ ميليون ليتر بوده كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال (شهريور ۱۴۰۲) با ۵ ميليارد و ۲۳ ميليون ليتر، ۳۶ درصد كاهشي بوده است. با اين‌حال از ابتداي آبان ۱۴۰۳، به‌طور ميانگين روزانه ۲۳.۵ ميليون ليتر نفت‌گاز تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۱۴.۷ ميليون ليتر، ۷۲ درصد رشد يافته است. همچنين به‌طور ميانگين از ابتداي آبان امسال روزانه ۴۲.۶ ميليون ليتر نفت كوره تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده است كه اين عدد نيز در مقايسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۲۳.۷ ميليون ليتر، ۸۰ درصد رشد يافته است. بنابراين در مجموع در آبان امسال به‌طور ميانگين روزانه ۷۰.۷ ميليون ليتر سوخت مايع تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده است كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته (آبان ۱۴۰۲) با ۳۸.۴ ميليون ليتر در روز، ۳۲.۳ ميليون ليتر معادل حدود ۷۵ درصد رشد يافته است. از روز يكم فروردين تا ۱۲ آبان امسال همچنين به‌طور ميانگين روزانه ۲۵ ميليون ليتر نفت‌گاز تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال با ۲۰.۳ ميليون ليتر، ۴.۷ ميليون ليتر معادل ۲۳ درصد رشد يافته، همچنين به‌طور ميانگين روزانه ۲۲.۸ ميليون ليتر نفت‌كوره تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال با ۱۴.۲ ميليون ليتر، ۸.۶ ميليون ليتر معادل ۶۰ درصد رشد يافته است. در مجموع از روز يكم فروردين تا ۱۲ آبان امسال به‌طور ميانگين روزانه ۴۷.۸ ميليون ليتر سوخت مايع تحويل نيروگاه‌هاي كشور شده كه اين عدد در مقايسه با مدت مشابه پارسال (يكم فروردين تا ۱۲ آبان سال ۱۴۰۲) با ۳۴.۵ ميليون ليتر در روز، ۱۳.۳ ميليون ليتر معادل ۴۱.۵ درصد رشد يافته است.
موضوع مورد توجه اين است كه هيچكدام از نيروگاه‌هاي كشور تمايلي به استفاده از سوخت مازوت ندارند چراكه استفاده از مازوت هزينه تعمير، نگهداري و بهره‌برداي را تا ٥٠ درصد افزايش مي‌دهد. به عبارتي مصرف سوخت‌هاي فسيلي به جز گاز حاوي موادي هستند كه باعث رسوب‌زايي و خوردگي روي سطوح داغ بويلر مي‌شوند. در اين بين در تهران نيز هيچكدام از نيزوگاه‌ها مازوت مصرف نمي‌كنند، در ميان نيروگاه‌هاي تهران اتها نيروگاه بعثت، نيروگاه بخاري است كه از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است و در تهران براي تامين برق هيچ نيروگاهي مازوت مصرف نمي‌شود. از سوي ديگر بر اساس گزارش‌هاي منتشرشده از سوي سازمان محيط‌زيست، منابع متحرك مانند خودروها و حمل‌ونقل عمومي بيشترين سهم را در آلودگي هواي شهرها دارند. به‌طور خاص، سهم نيروگاه‌ها در توليد ذرات معلق تنها حدود ۷ درصد اعلام شده است، در حالي كه بخش حمل‌ونقل با سوخت گازوئيل و بنزين، نزديك به ۸۰ درصد ذرات معلق را توليد مي‌كند. اين آمار نشان مي‌دهد كه اگرچه مصرف مازوت در نيروگاه‌ها موضوعي نگران‌كننده است، اما كاهش آلاينده‌هاي ناشي از حمل‌ونقل و سوخت‌هاي سنگين نيز بايد در اولويت قرار گيرد. براساس گزارش سياهه انتشار سازمان حفاظت محيط زيست درباره سهم منابع ثابت و متحرك در آلايندگي هوا نيز مشخص شده است كه در شهر تهران سهم منابع متحرك در آلودگي هوا ۵۹ درصد، در تبريز ۵۷ درصد، در اهواز ۷۲ و در اراك ۵۰ درصد بوده، ترازنامه انرژي كشور سهم هر بخش در توليد ذرات معلق را براساس حوزه مصرف انرژي و نوع سوخت مشخص كرده كه طبق اطلاعات اين ترازنامه سهم سوخت مازوت در توليد ذرات معلق ۱.۹ درصد است. اين رقم در حالي است كه سهم گازوئيل در توليد ذرات معلق كه عمدتا نيز در بخش حمل‌ونقل استفاده مي‌شود، حدود ۷۶ درصد است. به‌منظور مديريت بهينه مصرف سوخت و كاهش آلودگي، چندين راهكار قابل‌اجرا است، در فصل‌هاي سرد كه تقاضاي گاز افزايش مي‌يابد، افزايش ظرفيت ذخيره‌سازي و بهبود زيرساخت‌هاي انتقال گاز مي‌تواند وابستگي به مازوت را كاهش بدهد. افزايش توليد انرژي‌هاي تجديدپذير همچون خورشيدي و بادي مي‌تواند نقش موثري در كاهش نياز به سوخت‌هاي فسيلي در نيروگاه‌ها ايفا كند و بهبود سيستم‌هاي حمل‌ونقل عمومي و كاهش وابستگي به سوخت‌هاي آلاينده مانند گازوئيل و بنزين مي‌تواند به‌طور غيرمستقيم به كاهش مصرف مازوت و ساير سوخت‌هاي سنگين كمك كند. در نهايت، مديريت بحران مصرف مازوت و آلودگي ناشي از آن نيازمند يك برنامه جامع و يكپارچه است كه شامل توسعه انرژي‌هاي پاك، بهبود زيرساخت‌هاي انرژي و حمل‌ونقل و مديريت تقاضا باشد و لازم است كه دولت به اين موارد توجه ويژه داشته باشد.