نه ترامپ، ترامپ گذشته است و نه اقتصاد ايران در موقعيت قبل

روز گذشته و با اعلام نتايج انتخابات در ايالت آريزوناي امريكا، دونالد ترامپ رسما در پايان كمپين انتخاباتي خود به عنوان پيروز انتخابات شناخته شد. ترامپ توانست در اين انتخابات با پيروزي در تمامي هفت ايالت چرخشي، با كسب بيش از 300 راي الكترال به پيروزي برسد و رقيب خود، كاملا هريس از حزب دموكرات را شكست دهد. به اين ترتيب پس از يك دوره چهار ساله ترامپ زمان آن را خواهد داشت كه دوره هشت ساله خود را تكميل كند.

بازگشت او براي اقتصاد ايران يادآور خاطرات چندان خوشي نيست. او در سال 2016 به عنوان رييس‌جمهور كار خود را آغاز كرد و در سال 1397 رسما از برجام خارج شد تا آنچه كه امريكا از آن به فشار حداكثري ياد مي‌كرد، عليه اقتصاد ايران فعال شود. هرچند هدف نهايي ترامپ در زمين‌گير كردن اقتصاد ايران هرگز محقق نشد اما بار ديگر اين نگراني به وجود آمده كه شايد اقتصاد ايران در دوره جديدي از فشارها قرار بگيرد. در همين فضا بود كه محمدرضا فرزين رييس كل بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران با ارايه توضيحاتي سعي كرد نگراني مردم را برطرف كند. او گفته كه نه شرايط مانند سال 2016 است و نه اقتصاد ايران آسيب‌پذيري بالايي مانند آن دوره دارد و به اين ترتيب مي‌توان در شرايط جديد نيز پيگيري سياست‌ها و خواسته‌هاي كلان اقتصادي كشور را در دستور كار قرار داد.

 محمدرضا فرزين، رييس كل بانك مركزي به تشريح برنامه بانك مركزي براي مديريت بازار ارز و اصلاح نظام بانكي پرداخت و با اشاره به انتخاب ترامپ به عنوان رييس‌جمهوري ايالات متحده امريكا و اثر آن بر اقتصاد ايران گفت: انتخاب ترامپ در امريكا تاثير بزرگي بر روي بازارهاي جهاني مي‌گذارد و مي‌توان آثار آن را از دو جنبه بررسي كرد. در مورد اول بايد آثار آن بر اقتصاد ايران را در نظر گرفت كه اقتصاد ايران نه تجارتي با ايالات متحده دارد و نه وابستگي آنچناني به اقتصاد اين كشور دارد؛ علاوه بر اين ما در ايران تعاملات مالي و بازرگاني با امريكا نداريم. وي ادامه داد: در مجموع حلقه‌هاي وابستگي اقتصاد ايران به امريكا و حتي اروپا محدود است و روابط اقتصادي بالايي با آنها نداريم. بنابراين انتخابات امريكا و رياست‌جمهوري ترامپ به صورت مستقيم اثر زيادي بر اقتصاد ايران ندارد و همانطور كه پس از انتخاب ترامپ شاهد بوديم نوسانات بازار ارز كمتر از يك درصد بود. با اين حال، از نظر اثرات غير مستقيم، اقتصاد امريكا اقتصاد بزرگي است و بر اقتصاد تمام جهان اثرگذار است.

رييس كل بانك مركزي گفت: پس از انتخاب ترامپ برخي از رمزارزها و ارزهاي ديجيتال تا ۲۰ درصد نيز افزايش قيمت تجربه كردند و ارزش يورو كاهش نسبتا زيادي داشت و اين در حالي بود كه ارز ما كمتر از يك درصد كاهش ارزش را تجربه كرد كه يكي از كم‌ترين واكنش‌ها را نسبت به ارزهاي ساير كشورهاي جهان نشان مي‌دهد. فرزين خاطرنشان كرد: همزمان با انتخاب ترامپ بازارهايي مانند فلزات، رمزارزها و ساير بازارهاي مالي جهان متلاطم شد و ترامپ اگر مطابق روش گذشته خود عمل كند و روابط خود با كشورهاي خارجي را كاهش دهد، اين مساله مي‌تواند فرصت‌ها و تهديدهايي را براي كشورهاي دنيا به همراه داشته باشد. به‌طوري كه ‌بخشي از هراس‌هاي به وجود آمده به اين دليل است كه ترامپ در دوره رياست‌جمهوري قبلي خود در چارچوب سياست مركانتيليستي عمل كرد و از سياست‌هاي جهاني‌سازي دور شد. وي اظهار كرد: اعمال محدوديت تجارت با امريكا و كاهش حضور تجاري در بازارهاي دنيا توسط ترامپ، اثرات زيادي بر اقتصاد اروپا و چين خواهد داشت كه براي ما هم تهديد و هم فرصت را به همراه دارد، اما مهم اين است كه كنش‌گري ايران در قبال اين سياست‌ها چه باشد.
رييس كل بانك مركزي بيان داشت: اقتصاد ما در همان روز اول نشان داد كه در برابر اين اتفاق (روي كار آمدن ترامپ) تاب‌آوري بالايي دارد. اقتصاد ايران، اقتصاد ۸ سال پيش نيست كه انتخاب ترامپ اثر زيادي بر آن داشته باشد. در حال حاضر تعامل اقتصادي ما با كشورهاي منطقه و كشورهاي عضو گروه بريكس افزايش يافته و با عضويت ايران در بريكس سيستم‌هاي مديريت تحريم تقويت و از قدرت لازم براي مقابله با شوك‌هاي خارجي برخوردار است. فرزين خاطرنشان كرد: ارزيابي مي‌كنم اگر بتوانيم كنشگري لازم را در برابر تصميمات ترامپ داشته باشيم، حتي فرصت‌هايي نيز براي ما وجود دارد و مي‌توانيم با تهديدها مقابله كنيم. ما بيش از دو سال است كه عضو بريكس هستيم و بسياري از پيشنهاداتي كه در دست اجرا است را خود ما پيشنهاد كرده‌ايم تا در بريكس اجرايي شود. در حال حاضر بخشي از همكاري‌ها با كشورهاي عضو بريكس عملياتي شده و استفاده از دلار را در تعاملات خود با بسياري از كشورها حذف كرده‌ايم. علاوه بر اين، از ذخاير ارزي مطمئني برخوردار هستيم. وي با اشاره به مزيت‌ها و فرصت‌هاي حضور ترامپ براي كشورهاي عضو بريكس گفت: حضور ترامپ و رويكرد او مي‌تواند باعث شود كه همكاري‌ها در بريكس افزايش يافته و كشورهاي عضو سعي مي‌كنند كه از فرصت تعامل با هم براي جلوگيري از اثرات سياست‌هاي ترامپ استفاده كنند.
رييس كل بانك مركزي به اثر مستقيم ترامپ بر سياست‌هاي بانك مركزي ايران اشاره كرد و بيان داشت: بايد ببينيم سياست‌هاي ترامپ چگونه است و بر رفتار كشورهاي منطقه و اعضاي بريكس چه تاثيري مي‌گذارد. ايران با وجود تحريم‌ها، هنوز كشوري با اقتصاد باز است و ما امروز با بسياري از كشورها تعامل داريم كه بسيار كمك‌كننده است. اين مساله را در يك مدل نظريه بازي‌ها مي‌توان تحليل كرد.

فرزين ادامه داد: من براي روزهاي اول در رابطه با نتيجه انتخابات امريكا نگراني داشتم، اما روز چهارشنبه كه ترامپ انتخاب شد، نوسانات بازار ارز محدود بود و تاب‌آوري را در بازارها شاهد بوديم و به نظر مي‌رسد كه اقتصاد ايران، اثرپذيري بالايي از نتايج انتخابات امريكا نداشت. وي با اشاره به سياست ارزي بانك مركزي اظهار كرد: بانك مركزي در دو سال گذشته در رابطه با مساله ارز سياست تثبيت را اتخاد كرده و در چهارچوب اين سياست در پي آن هستيم كه نوسانات نرخ ارز در بازارهاي مختلف را به حداقل رسانده تا در يك نظام رسمي نيازهاي تجاري و غيرتجاري كشور، تامين شود. با اين حال اگر چه در دو سال گذشته اين سياست به كندي پيش رفت اما پيشرفت بسيار خوبي داشت و ما همچنان به اين سياست ادامه مي‌دهيم.

رييس كل بانك مركزي در رابطه با سياست توسعه مركز مبادله خاطرنشان كرد: در طول يك هفته گذشته با برگزاري و تداوم حراج‌هاي سكه طلا، قيمت سكه حدود دو ميليون و ۳۰۰ هزار تومان كاهش يافته است. بنابراين از مركز مبادله همچنان به عنوان تنظيم‌گر بازار طلا و ارز استفاده مي‌كنيم و از ابزارهاي مختلف نيز استفاده خواهيم كرد. ما در حال حاضر عرضه و حراج شمش و سكه طلا را در مركز مبادله داريم و همچنين در تلاش هستيم تا در آينده با همكاري بورس كالا، يك قاعده‌مندي در خصوص بازارهاي ثانويه طلا نيز ايجاد شود. فرزين با اشاره به تخصيص ارز و تامين ارز مورد نياز كالاهاي اساسي و بازرگاني عنوان كرد: در حال حاضر نرخ ترجيحي ۲۸ هزار و ۵۰۰ توماني به كالاهاي اساسي اختصاص داده مي‌شود و از ابتداي سال جاري تا امروز نزديك به ۱۰ ميليارد دلار ارز ترجيحي براي دارو و كالاهاي اساسي تخصيص يافته كه بيشتر نيازهاي كالايي وزارت جهاد كشاورزي است و علاوه بر آن شامل دارو و تجهيزات پزشكي است و بخش ديگر تامين ارز نيز با ارز نيما و نرخ حدود ۵۰ هزارتوماني تامين مي‌شود كه شامل ۵۰ درصد نياز ارزي كشور است. وي ادامه داد: يك بازار ديگر ارز به نام بازار ارز توافقي وجود دارد كه نزديك به يك سال و نيم است در حال كار بر روي آن و سامانه‌هاي آن هستيم و اخيرا شروع به كار كرده و در حال انجام مبادله است. نيما، بازار نيست. يك سامانه است، چراكه نرخ آن در حراج شكل نمي‌گيرد و سيستم مچينگ ندارد. اما نرخ ارز توافقي يك بازار است و ما در تلاش هستيم كه به سمتي برويم كه كل عرضه و تقاضا در آن ايجاد شود و كشف نرخ صورت بگيرد و نرخ آن به نرخ حاكم در بازار ايران تبديل شده و علامت دهد.

رييس كل بانك مركزي افزود: در حال حاضر نرخي كه در حال علامت دهي در بازار و اقتصاد كشور است، نرخ ارز غير رسمي و به اصطلاحي ارز بازار آزاد است. البته علامت دهي آن به گونه‌اي نيست كه در برخي از تحليل‌ها بزرگ نمايي مي‌شود. بيشتر علامت دهي ارز بازار آزاد در بازار دارايي‌ها است. اما در بازار كالا، بيشتر نرخ سامانه نيما است كه علامت دهي مي‌كند.

تلاش ما اين است كه با شكل‌گيري بازار ارز توافقي، نرخي كه در اين بازار شكل مي‌گيرد و هر روز اعلام خواهد شد به نرخ اصلي اقتصاد كشور بدل شود. فرزين گفت: نرخ بازار آزاد بيشتر تحت تاثير مبادلات قاچاق است. از آنجايي كه هم واردات قاچاق داريم و هم صادرات قاچاق داريم و هم فرار سرمايه شكل مي‌گيرد و بيشتر ارز هرات، دوبي يا سليمانيه است، بيشتر مبادلات كالاهاي قاچاق در كشور و فرار سرمايه در اين بازارها شكل مي‌گيرد و تحت تاثير اين بازارها است. اما بازار ارز توافقي تحت تاثير تجارت داخلي كشور است و بانك مركزي نيز به عنوان عرضه‌كننده، مدام در اين بازار، ارز عرضه مي‌كند و پيش بيني ما در بانك مركزي اين است كه با راه‌اندازي بازار ارز توافقي علامت دهي به بازار ارز غير رسمي صورت مي‌گيرد و نرخ ارز بازار غير رسمي را نيز كاهش مي‌دهد. وي با اشاره به رابطه بازار ارز توافقي با تجارت خارجي به ميزان و حجم تجارت خارجي كشور اشاره كرد و گفت: در بازار ارز توافقي شاهد حجم گسترده‌اي از مبادلات خواهيم بود. ما در سال گذشته حدود ۷۰ ميليارد دلار تجارت داشتيم و امسال در هفت ماهه امسال طبق اعلام گمرك، شاهد رشد ۱۵ درصدي در صادرات غير نفتي، در قياس با سال گذشته هستيم و حتي صادرات نفتي ما نيز افزايش داشته است.

رييس كل بانك مركزي ادامه داد: بنابراين بازار ارز توافقي، بازاري بزرگ‌تر نسبت به بازار آزار خواهد بود. با اين حال، يك رابطه متقابل بين اين دو بازار وجود خواهد داشت و ما به دنبال اين هستيم كه نرخ بازار ارز تجاري ما، متاثر از متغيرهاي بنيادين اقتصادي ما شكل بگيرد و تحت تاثير انتظارات، هراس‌ها و دلهره‌ها، فرار سرمايه و قاچاق نباشد و متاثر از متغيرهاي دروني اقتصاد كشور باشد. فرزين افزود: اقدام ديگري كه در حوزه ارزي در حال انجام آن هستيم، تامين مالي است. ما امسال براي ۱۵ ميليارد دلار تامين مالي خارجي، خود را آماده كرده‌ايم كه دو ميليارد دلار را به صورت اوراق و فروش اوراق ارزي سكوك در بازار به فروش رسانده تا بتوانيم تامين مالي شركت‌هاي توليدي را انجام دهيم. براين اساس در روزهاي آينده يك تفاهم نامه دو ميليارد دلاري با صندوق توسعه ملي منعقد مي‌شود. وي بر گسترش بستر معاملاتي مركز مبادله تاكيد و بيان كرد: يكي ديگر از كارهايي كه به دنبال آن هستيم، موضوع تامين مالي از بستر مركز مبادله است تا آن را گسترش دهيم و امسال نيز اين كار را ادامه مي‌دهيم. شركت‌هاي بسياري آمده‌اند و تقاضاي تامين مالي ارزي كرده‌اند و ما اوراق آنها را در اين بازار به فروش مي‌رسانيم. به اين ترتيب همزمان با اينكه دولت ايران تاكيد كرده كه از هر مذاكره‌اي كه به احياي حقوق ملت ايران منجر شود كوتاهي نخواهد كرد، همزمان بر اين موضوع نيز صحه گذاشته كه بازگشت ترامپ ترسناك نيست و آمادگي‌هاي خوبي نسبت به گذشته وجود دارد، موضوعي كه مي‌تواند از به وجود آمدن تلاطم‌هاي تازه در اقتصاد كشور جلوگيري كند.