تأمين مالي به پشتوانه اسناد اعتباري در بورس كالا

معين محمدي‌پور، مدير مطالعات اقتصادي و اموربين‌الملل بورس كالاي ايران گفت: در اوايل مهرماه سال جاري با حمايت‌هاي وزير امور اقتصادي و دارايي و رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، اتصال موفق بورس كالا به سامانه عملياتي گام بانك مركزي صورت گرفت و تست عملياتي موفق با شبيه‌سازي تسويه معاملات بورس كالا نيز انجام شد؛ اجراي اين دستورالعمل هم شفافيت در تسويه‌هاي اعتباري را دوچندان مي‌كند و هم احراز برخط و اتوماسيوني اسناد را جايگزين احراز دستي مي‌كند.

وي در پاسخ به سوال دستورالعمل تامين مالي در زنجيره تامين به پشتوانه اسناد اعتباري در بورس‌هاي كالايي ذيل بند الف ماده ۲۰ قانون تامين مالي توليد اخيرا به امضاي وزير اقتصاد رسيده است. اين دستورالعمل شامل چه مواردي است و چگونه مي‌تواند مشكلات تامين مالي صنايع را برطرف كند؟توضيح داد: بند الف ماده ۲۰ تسويه معاملات كالا در بورس كالا با استفاده از اسناد اعتباري پشتوانه قانوني لازم را پيدا كرد تا به توسعه استفاده از اين ابزارها كمك كند. مهم‌ترين ابزارهايي كه در اين دستورالعمل بر روي آنها تاكيد شده است، اوراق گام، ال سي يا اعتبار اسنادي و همچنين برات است. البته اعتبار اسنادي يا ال سي از گذشته در معاملات كالا مورد استفاده قرار مي‌گرفت و دو ابزار ديگر يعني گام و برات نيز كم و بيش در سال‌هاي اخير مورد استفاده قرار گرفته؛ اما موضوع مهم اين است كه دستورالعمل جديد كمك مي‌كند تا از يك طرف هماهنگي بين بورس و بانك و متقاضيان قاعده‌مند و راحت‌تر شود و از طرف ديگر با الكترونيكي شدن ارسال دستور صدور يا انتقال براي اين ابزارها، تبادل تمامي اسناد و تاييديه‌ها به صورت سامانه‌اي انجام شود.

وي اظهار كرد: از سوي ديگر اجراي اين دستورالعمل هم شفافيت در تسويه‌هاي اعتباري را دوچندان مي‌كند و هم احراز برخط و اتوماسيوني اسناد را جايگزين احراز دستي مي‌كند. در حال حاضر نيز در حوزه اوراق گام ارتباط با سامانه گام بانك مركزي فراهم شده است و زيرساخت‌ها به‌طور صددرصد در بورس كالا آماده است و قابليت استفاده دارد. همچنين بورس كالا در دو حوزه ديگر نيز در حال انجام هماهنگي‌ها و توسعه سامانه‌ها است.

اين مدير بورس كالا در پاسخ به سوال ديگري گفت: با توجه به اينكه هم‌اكنون استفاده از اوراق گام در بورس كالا امكان‌پذير شده است، توضيح دهيد كه اوراق گام چيست و چه مزايايي دارد؟ اوراق گام يا همان اوراق گواهي اعتبار مولد، اوراق بهاداري است كه با ضمانت بانك يا موسسه اعتباري براي تامين نقدينگي بنگاه‌هاي اقتصادي با سررسيد حداكثر ۱۲ ماهه صادر مي‌شود. طرح ايده اوراق گام توسط بانك مركزي به منظور تامين مالي زنجيره‌اي ايجاد شده و برخلاف روش‌هاي سنتي تامين مالي، قرار است كل زنجيره تامين كالا به صورت پيوسته تحت پوشش ابزارهاي تامين مالي قرار گيرد.

وي ادامه داد: فرض كنيد يك شركت توليدكننده قصد دارد مواد اوليه را از يك شركت ديگر خريداري كند اما مشكل نقدينگي دارد و فروشنده مواد اوليه نيز حاضر نيست ريسك نكول خريدار را قبول كند و محصولاتش را به صورت نسيه با چك و سفته به فروش برساند. در اين شرايط خريدار به جاي ارايه چك يا درخواست تسهيلات از بانك، مي‌تواند درخواست دهد بانك به ذي‌نفعي فروشنده اوراق گام صادر كند.

محمدي پور اظهار كرد: در اين فرآيند متقاضي خريد كالا به بانك عامل مراجعه كرده و بعد از تعيين حد اعتباري در بانك، فروشنده مواد اوليه را به عنوان ذي‌نفع گام به بانك معرفي مي‌كند و بانك نيز پس از اخذ مدارك لازم اوراق گام را صادر مي‌كند. در اين حالت، بانك ضامن پرداخت مبلغ اسمي اوراق گام در سررسيد است لذا ريسك نكول خريدار از ميان برداشته مي‌شود و فروشنده به بانك عامل اعتماد مي‌كند.

وي ادامه داد: از مزاياي اوراق گام اين است كه فروشنده هم مي‌تواند اين اوراق را تا زمان سررسيد نزد خود نگه دارد و هم مي‌تواند در خريدهاي مواد اوليه موردنياز خود گام را به فروشنده ديگري منتقل كند، همچنين امكان تنزيل اوراق، نزد بانك تحت شرايط دستورالعمل گام بانك مركزي فراهم است. مدير مطالعات اقتصادي و اموربين‌الملل بورس كالاي ايران تشريح كرد: در حال حاضر برخي دستگاه‌هاي اجرايي مكلف شده‌اند بابت بدهي‌هاي اشخاص، اوراق گام را تحويل گرفته و بدهي‌ها را تسويه كنند. بنابراين مطابق آيين نامه هيات وزيران در اسفند ۱۴۰۲ دستگاه‌هايي نظير سازمان امور مالياتي، وزارت صمت، سازمان تأمين اجتماعي، بيمارستان‌هاي دولتي و دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، وزارت نفت و وزارت نيرو و شركت‌هاي تابعه، گمرك و بانك‌ها موظف به پذيرش اوراق گام شدند و در مهرماه امسال نحوه استفاده از اوراق گام به عنوان سپرده ريالي تخصيص ارز توسط بانك مركزي ابلاغ شده است.

وي درخصوص اقدامات بورس كالا درخصوص اوراق گام گفت: بورس كالاي ايران در سال ۱۴۰۱ براي ايجاد زيرساخت تأمين مالي در زنجيره، با مشاركت بانك مركزي و وزارت امور اقتصادي و دارايي و در اجراي بند مربوط در بودجه، مقدمات اوليه استفاده از اوراق گام را فراهم كرد و به منظور استفاده از ابزارها به صورت غيرالكترونيك پيشرفت‌هايي نيز حاصل شد.

اين مسوول ادامه داد: همچنين مذاكرات فراواني با بانك مركزي و بانك‌هاي ديگر در خصوص ايجاد زيرساخت تسويه اعتباري معاملات صورت گرفت، ضمن اينكه هيات‌مديره بورس كالا نيز استفاده از گام در تسويه اعتباري را در همان سال تصويب كرد.

مدير مطالعات اقتصادي و اموربين‌الملل بورس كالاي ايران اظهار كرد: از سوي ديگر به منظور الكترونيك كردن فرآيند استفاده از گام در تسويه معاملات، مذاكراتي با بانك مركزي جهت اتصال بورس كالا به سامانه گام بانك مركزي انجام شد و تغييرات مورد نياز در سامانه تسويه بورس كالا اعمال شد. در نهايت در اوايل مهرماه سال جاري با حمايت‌هاي وزير امور اقتصادي و دارايي و رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، اتصال موفق بورس كالا به سامانه عملياتي گام بانك مركزي صورت گرفت و با همكاري يكي از بانك‌ها، تست عملياتي موفق با شبيه‌سازي تسويه معاملات بورس كالا نيز انجام شد.

محمدي پور در پاسخ به سوال چگونه از اوراق گام در تسويه معاملات بورس كالا استفاده مي‌شود؟ گفت: اوراق گام در تسويه‌هاي تركيبي نقد و اعتباري استفاده مي‌شود. به منظور بهره‌مندي از اين ابزار، ابتدا عرضه‌كننده در بورس كالا امكان تسويه با اوراق گام را به همراه جزييات مشخصات گام در اطلاعيه عرضه خود درج مي‌كند، خريدار كالا بعد از اطلاع از انتشار اطلاعيه عرضه‌ فروشنده و امكان تسويه با اوراق گام، به بانك عامل مراجعه مي‌كند.

وي توضيح داد: خريدار پس از اطمينان از وجود حد اعتباري در بانك مدنظر، به كارگزار خود مراجعه كرده و فرآيند ثبت سفارش خريد كالا را طي مي‌كند. اگر خريدار در روز عرضه برنده حراج شود، كارگزار خريدار با هماهنگي او درخواست تسويه با گام را به بورس كالا ارسال مي‌كند. بورس كالا نيز شماره قرارداد و مشخصات خريدار و فروشنده را به سامانه بانك مركزي ارسال مي‌كند و بانك مركزي نيز اطلاعات را براي بانك عامل ارسال مي‌كند تا اوراق گام به ذي‌نفعي فروشنده صادر شود.

اين مسوول توضيح داد: پس از دريافت تاييديه صدور گام در سامانه گام، معامله در بورس كالا به صورت اعتباري تسويه مي‌شود. البته اشخاصي كه پيش از اين گام به ذي‌نفعي آنها صادر شده‌ است نيز مي‌توانند با ثبت درخواست انتقال گام در يك فرآيند مشابه، امور تسويه در بورس كالا را به انجام برسانند.

مدير مطالعات اقتصادي و اموربين‌الملل بورس كالاي ايران در نهايت گفت: نكته مهم اين است كه در حال حاضر زيرساخت استفاده از گام در بورس كالا به‌طور كامل فراهم شده و اين عرضه‌كنندگان هستند كه بايد با توجه به ركودي كه در برخي بازارها ايجاد شده، از اين ابزار استقبال كنند و براي رفع نياز سرمايه در گردش خريداران، با اعلام پذيرش اوراق گام در تسويه معاملات‌ محصولات خود، آنها را ترغيب كنند تا از اين ابزار استفاده كنند. البته لزوم پايبندي دستگاه‌هاي اجرايي به تكليف مصوبه هيات وزيران در پذيرش اوراق گام عامل اصلي موفقيت اين ابزار خواهد بود.