واردات گاز از تركمنستان گامي در مديريت بحران انرژي!

گلناز پرتوي مهر |

مطابق تصميم شوراي اقتصاد، دولت دستورالعمل را براي رفع ناترازي گاز در ماه‌هاي سرد سال جاري تصويب كرده كه از جمله آن مي‌توان به تعيين تعرفه‌هاي جديد، صرفه‌جويي، فرهنگسازي، تعيين دماي آسايش در ساختمان‌هاي دولتي، ازسرگيري واردات گاز از تركمنستان و مصرف نفت كوره در نيروگاه‌ها و صنايع با تاييد دادستاني استان‌ها اشاره كرد. به گزارش «تعادل» در حال حاضر، ايران و تركمنستان در حال احياي روابط خود در زمينه واردات گاز هستند. اخيرا مذاكراتي ميان مقامات دو كشور انجام شده كه به امضاي اسناد همكاري در حوزه انرژي و توافق براي ازسرگيري واردات روزانه ۱۰ ميليون مترمكعب گاز از تركمنستان منجر شده است. به گفته كارشناسان حوزه انرژي، اين موضوع مي‌تواند فشار گازي در مناطق شمال شرق ايران را بهبود ببخشد و نقش ايران را به عنوان هاب گازي منطقه تقويت كند. از سوي ديگر، كمبود گاز در فصل زمستان به يكي از چالش‌هاي بزرگ ايران تبديل شده است. با توجه به كسري روزانه حدود ۲۴۰ تا ۳۰۰ ميليون مترمكعب گاز در زمستان، واردات از تركمنستان تنها بخشي از اين نياز را تأمين مي‌كند. همچنين ايران براي توسعه ذخاير و زيرساخت‌هاي گازي خود به تلاش بيشتري نياز دارد. حميد پورمحمدي، رييس سازمان برنامه و بودجه مصوبات جلسه ۲۴ آبان ماه ۱۴۰۳ شوراي اقتصاد را ابلاغ كرد. اين گزارش درخصوص راهكارهاي اضطراري و كوتاه‌مدت براي رفع ناترازي توليد و مصرف گاز طبيعي در ماه‌هاي سرد سال ۱۴۰۳ را بررسي و دستورالعمل‌هاي ۹ گانه‌اي را صادر كرد. در اين مصوبه، وزارت نفت به همراه ديگر نهادهاي مرتبط نظير وزارت امور اقتصادي و دارايي و وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شد كه تعرفه‌هاي جديد گاز خانگي را طراحي كند. اين تعرفه‌ها بايد براي جلوگيري از مصرف‌هاي نامتعارف و غيرضروري تاثير بازدارنده داشته باشد و به هيات وزيران براي تصويب ارسال شود. همچنين وزارت نفت بايد در مدت ۱۵ روز پس از ابلاغ مصوبه، دستورالعمل‌هايي براي توسعه شركت‌هاي كارور و صرفه‌جويي در مصرف گاز را تهيه كند. اين دستورالعمل‌ها بايد شامل سازوكارهايي براي ارايه گواهي سپرده گاز با قابليت معامله در بورس و ضمانتنامه‌هاي مورد نياز براي تحقق صرفه‌جويي در مصرف باشد. بر اساس بند هشتم مصوبه شوراي اقتصاد، وزارتخانه‌هاي نفت و امور خارجه زمينه از سرگيري واردات گاز طبيعي از خارج از كشور از جمله تركمنستان را فراهم كنند. در همين زمينه محمد بيگي، كارشناس حوزه انرژي، در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار كرد: ايران پس از سال‌ها تنش و قطع روابط تجاري در حوزه گاز با تركمنستان، مجدداً به سمت احياي اين همكاري پيش مي‌رود. اخيراتوافقاتي ميان دو كشور براي واردات روزانه ۱۰ ميليون مترمكعب گاز به امضا رسيده است. وي تصريح كرد: اين توافق، پس از پرداخت بدهي ۱.۶۵ ميليارد دلاري ايران به تركمنستان كه حاصل تأخير در پرداخت‌هاي گذشته بود، امكان‌پذير شد. روابط جديد انرژي ميان اين دو كشور مي‌تواند پاسخي به بحران ناترازي گاز در ايران باشد و تقويت فشار شبكه گازي در مناطق شمال شرقي كشور را تسهيل كند. وي عنوان كرد: تنش در روابط گازي ايران و تركمنستان به حدود 8 سال پيش بازمي‌گردد، زماني كه تركمنستان به دليل تأخيرهاي مكرر در پرداخت بدهي‌ها صادرات گاز به ايران را متوقف كرد. اين موضوع بعدها به شكايت تركمنستان از ايران در ديوان داوري بين‌المللي منجر شد، كه در نتيجه ايران به پرداخت دو ميليارد دلار جريمه محكوم شد. اين مسائل نه تنها روابط تجاري دو كشور را مختل كرد، بلكه مشكلات جدي براي تأمين گاز در مناطق شمال شرقي ايران، به‌ويژه در زمستان، ايجاد كرد. وي تصريح كرد: ايران به‌رغم داشتن دومين ذخاير بزرگ گازي در جهان، با بحران جدي ناترازي گاز روبه‌رو است. مصرف بيش از حد و نبود سرمايه‌گذاري كافي در توسعه ميادين گازي از دلايل اصلي اين بحران به شمار مي‌رود. در زمستان سال جاري، ايران با كسري روزانه ۲۴۰ تا ۳۰۰ ميليون مترمكعب گاز مواجه است. واردات از تركمنستان تنها بخش كوچكي از اين نياز را برآورده مي‌كند و همچنان بخش عمده‌اي از كمبود انرژي كشور به قوت خود باقي خواهد ماند. بيگي با اشاره به اينكه همكاري مجدد ايران و تركمنستان، در كنار تقويت تأمين انرژي، مي‌تواند به توسعه روابط ديپلماتيك و اقتصادي دو كشور نيز كمك كند، گفت: همچنين ايران تلاش دارد تا از موقعيت جغرافيايي خود براي تبديل شدن به يك هاب انرژي منطقه‌اي استفاده كند. با اين حال، مشكلات زيرساختي، بدهي‌هاي باقي‌مانده و نياز به توسعه ميادين گازي داخلي همچنان موانع بزرگي بر سر راه‌حل بحران انرژي در كشور هستند وي خاطرنشان كرد: بازگشت ايران به واردات گاز از تركمنستان را مي‌توان گامي مثبت در مديريت بحران انرژي دانست، اما اين تنها بخشي از راه‌حل است. براي دستيابي به پايداري انرژي، ايران بايد تمركز بيشتري بر روي بهينه‌سازي مصرف داخلي، سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها و تنوع بخشي به منابع تأمين انرژي داشته باشد. همچنين، روابط با تركمنستان و ساير كشورهاي منطقه مي‌تواند به عنوان ابزاري استراتژيك براي تقويت امنيت انرژي ايران عمل كند.