توسعه فيبر نوري همچنان با چالش مواجه است
گزارش فصل تابستان ۱۴۰۳ رگولاتوري حاكي از تفاوت آشكار در روند توسعه ارتباطات ثابت و همراه در كشور است. با وجود تلاش‌هاي دولت براي گسترش فيبر نوري، ضريب نفوذ اينترنت ثابت همچنان كمتر از ۱۳ درصد باقي مانده و رشد كندي را تجربه مي‌كند، در حالي كه اينترنت همراه با ضريب نفوذ بيش از ۱۳۶ درصد و افزايش تعداد مشتركان، به مسير صعودي خود ادامه مي‌دهد.
گزارش فصل تابستان ۱۴۰۳ رگولاتوري حاكي از تفاوت آشكار در روند توسعه ارتباطات ثابت و همراه در كشور است. با وجود تلاش‌هاي دولت براي گسترش فيبر نوري، ضريب نفوذ اينترنت ثابت همچنان كمتر از ۱۳ درصد باقي مانده و رشد كندي را تجربه مي‌كند، در حالي كه اينترنت همراه با ضريب نفوذ بيش از ۱۳۶ درصد و افزايش تعداد مشتركان، به مسير صعودي خود ادامه مي‌دهد. اين گزارش نشان مي‌دهد كه توسعه فيبر نوري با چالش‌هايي همچون ابهام در محاسبات و مشكلات اجرايي مواجه است، در حالي كه ارتباطات همراه همچنان بخش بزرگي از نياز كاربران به ارتباطات ديجيتال را پوشش مي‌دهد. دولت‌هاي يازدهم، دوازدهم و سيزدهم تلاش‌هاي قابل‌توجهي براي توسعه زيرساخت‌هاي فيبر نوري انجام داده‌اند، اما همچنان شكاف‌هايي به‌دليل پيچيدگي و گستردگي اين پروژه وجود دارد. يكي از مشكلات اساسي در اين مسير، عدم همراهي شركت مخابرات با روند توسعه بوده است. به‌نظر مي‌رسد اين شركت در زمان مناسب نتوانسته براي تغيير نسل ارتباطاتي سرمايه‌گذاري‌هاي لازم را انجام دهد و بخش عمده‌اي از مسووليت‌ها را به دولت واگذار كرده است. از سوي ديگر، موضوع تعرفه‌گذاري در توسعه فيبر نوري نيز از مسائل مهمي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد. رقابت آزاد در تعيين قيمت‌ها به عنوان يكي از راهكارهاي اصلي براي بهبود شرايط پيشنهاد شده است. همچنين، لزوم فرهنگ‌سازي براي همراهي شوراهاي شهر با اپراتورها و رفع مشكلات مربوط به زياده‌خواهي شهرداري‌ها از ديگر مسائل مطرح‌شده بود. توسعه فيبر نوري در بيش از ۱۰۰ شهر كشور در حال انجام است و آگاهي مردم از اهميت اين زيرساخت باعث شده است كه پيگيري‌هاي بيشتري از سوي شوراهاي شهر صورت گيرد. فيبر نوري تنها محدود به ارايه اينترنت نيست؛ اين فناوري نقش كليدي در اقتصاد، توسعه و حضور ايران در مجامع جهاني ايفا مي‌كند و مورد استفاده افرادي است كه در لبه تكنولوژي حركت مي‌كنند. با وجود اين، چالش‌هايي همچون ترابرد شماره‌هاي ثابت نيز به عنوان يكي از موانع اصلي در مسير حل مشكلات اپراتورهاي خصوصي و مخابرات شناخته شده است. اين موضوع نيازمند ورود جدي سازمان تنظيم مقررات به عنوان متولي اصلي است. در مجموع، پروژه ملي فيبر نوري به عنوان يكي از اولويت‌هاي زيرساختي كشور، نيازمند هماهنگي و تعامل بيشتر ميان نهادهاي دولتي، بخش خصوصي و شركت‌هاي مخابراتي است تا بتواند اهداف خود را به‌طور كامل محقق كند.
لزوم رفع موانع ساختاري و اجرايي
با وجود اهميت پروژه فيبر نوري، چالش‌هاي ساختاري و اجرايي همچنان از موانع اصلي تحقق كامل آن هستند. يكي از اين چالش‌ها، عدم ترابرد شماره‌هاي ثابت است كه به عنوان يكي از مسائل كليدي براي اپراتورهاي خصوصي و شركت مخابرات مطرح شده است. اين موضوع نيازمند ورود جدي سازمان تنظيم مقررات به عنوان متولي اصلي است تا با ايجاد قوانين و چارچوب‌هاي مناسب، موانع موجود را برطرف كند. از سوي ديگر، نبود هماهنگي كافي ميان دستگاه‌هاي اجرايي و عدم شفافيت در قوانين مربوط به اين حوزه، باعث شده است كه برخي از مشكلات پروژه همچنان حل‌نشده باقي بمانند. براي رفع اين موانع، تدوين قوانين جامع و شفاف، نظارت دقيق بر اجراي پروژه‌ها، و ايجاد تعامل سازنده ميان بخش‌هاي مختلف ضروري است.
نقش دولت و بخش خصوصي در پيشبرد پروژه
پيشبرد پروژه ملي فيبر نوري نيازمند همكاري نزديك ميان دولت و بخش خصوصي است. دولت بايد با ايجاد بسترهاي مناسب و ارايه تسهيلات لازم، نقش حمايتي خود را ايفا كند. از سوي ديگر، بخش خصوصي با سرمايه‌گذاري و نوآوري در اين حوزه مي‌تواند نقش كليدي در توسعه اين زيرساخت‌ها داشته باشد. همچنين، تعامل سازنده ميان نهادهاي دولتي، شوراهاي شهر، شهرداري‌ها و اپراتورها مي‌تواند به كاهش موانع اجرايي و تسريع روند توسعه پروژه كمك كند. ايجاد فرهنگ همكاري و هماهنگي ميان اين نهادها، يكي از پيش‌نيازهاي اصلي موفقيت اين طرح است. پروژه ملي فيبر نوري، به عنوان يكي از بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين طرح‌هاي زيرساختي كشور، نيازمند توجه و حمايت جدي از سوي دولت، بخش خصوصي و نهادهاي مرتبط است. با وجود تلاش‌هاي انجام‌شده، چالش‌هايي همچون عدم هماهنگي، مشكلات تعرفه‌گذاري، زياده‌خواهي شهرداري‌ها و موانع ساختاري همچنان بر سر راه اجراي اين پروژه قرار دارند. براي حل اين مشكلات، تدوين قوانين جامع، شفافيت در تعرفه‌گذاري، فرهنگ‌سازي و ايجاد تعامل ميان نهادهاي مرتبط ضروري است. توسعه فيبر نوري نه‌تنها به بهبود كيفيت خدمات ارتباطاتي در كشور كمك مي‌كند، بلكه مي‌تواند ايران را به يكي از بازيگران اصلي در عرصه فناوري اطلاعات و ارتباطات تبديل كند و زمينه‌ساز رشد اقتصادي و توسعه پايدار باشد.
گزارش فصلي رگولاتوري منتشر شد
در اين راستا به تازگي جديدترين گزارش فصل رگولاتوري از شاخص‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات كشور كه مربوط به پايان تابستان ۱۴۰۳ است از تداوم كاهش ضريب نفوذ تلفن ثابت و افزايش ضريب نفوذ تلفن همراه، اينترنت همراه و اينترنت ثابت حكايت مي‌كند. در اين گزارش آمارهاي مربوط به توسعه شبكه فيبر نوري به روز نشده و عينا اعداد گزارش پيشين (بهار ۱۴۰۳) تكرار شده‌اند. پنجاهمين گزارش فصلي سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي كه مربوط به شاخص‌هاي تابستان سال جاري است، ضريب نفوذ اينترنت همراه را بيش از ۱۳۶ درصد و ضريب نفوذ اينترنت ثابت را نزديك ۱۳ درصد نشان مي‌دهد كه فاصله بسياري دارند. در اين گزارش، آمارهاي مربوط به پوشش فيبر نوري نسبت به گزارش پيشين تغييري نكرده‌اند. وزير ارتباطات به تازگي مبناي محاسبه توسعه فيبر نوري را محل اختلاف خوانده است. در گزارش اخير رگولاتوري نيز تعداد خانوارهاي تحت پوشش فيبر نوري ۸ ميليون و ۶۹ هزار و ۵۶۵ اعلام شده است كه آمار پايان بهار سال جاري است. همچنين تعداد شهرهاي تحت پوشش تفاوتي با آمارهاي پيشين ندارد. هنوز مشخص نيست اعلام نشدن آمارهاي جديد به اختلاف محاسبه مربوط مي‌شود يا اين پروژه در دولت جديد، متوقف شده است.
سرعت لاك‌پشتي ارتباطات ثابت
دولت پيشين تاكيد زيادي بر توسعه ارتباطات ثابت داشت و در همين راستا پروژه توسعه دسترسي خانوارها به فيبر نوري را آغاز كرد؛ اما اتصال به شبكه فيبر نوري با كندي بسياري همراه شد و البته توسعه فيبر نوري در شهرهاي بزرگ و كلان‌شهرها نيز كمتر به نتيجه رسيد. در پايان تابستان امسال كه مي‌توان آن را به نوعي همزمان با پايان كار دولت سيزدهم محسوب كرد، ضريب نفوذ اينترنت ثابت هنوز به ۱۳ درصد نرسيده است و نسبت به تابستان سال گذشته حدود نيم درصد رشد كرده است. تعداد مشتركان پهن‌باند ثابت نيز حدود ۱۳۵ هزار مشترك بيشتر از تابستان سال گذشته شده است كه با توجه به تلاش‌هاي صورت گرفته، رشد اندكي محسوب مي‌شود. در همين مدت از تعداد و ضريب نفوذ تلفن ثابت كاسته شده است كه روند طبيعي محسوب مي‌شود و در بهار سال جاري نيز ديده مي‌شد. نگاهي به نوع اتصال كاربران به شبكه ثابت نيز نشان مي‌دهد همچنان اقبال به فيبر نوري بسيار كم است يا اساسا اين شبكه هنوز در دسترس عموم كاربران قرار نگرفته است. سهم بازار فيبر نوري ۴ درصد است و همچنان فناوري xDSL بيش از ۷۰ درصد سهم بازار دارد. همچنين عمده مشتركان از پهناي باندي بين ۲ تا ۲۰ مگابيت بر ثانيه استفاده مي‌كنند كه از كف پهناي باند ارايه شده توسط فيبر نوري كمتر است.
ارتباطات همراه همچنان مي‌تازد
برخلاف ارتباطات ثابت كه مانند هميشه نتوانسته است موفقيت چشمگيري ثبت كند، ارتباطات همراه علي‌رغم همه مشكلات و سياست‌گذاري‌هاي دولتي، همچنان به رشد خود ادامه داده و ضريب نفوذ تلفن همراه به بيش از ۱۸۲ درصد رسيده است. تعداد مشتركان تلفن همراه نيز از ۱۵۷ ميليون گذشته است كه نشان مي‌دهد عمده كاربران بيش از يك سيم‌كارت دارند. از تابستان سال گذشته تا تابستان امسال بيش از ۹ ميليون مشترك به شبكه پهن‌باند سيار كشور افزوده شده‌اند و ضريب نفوذ اينترنت همراه را به بيش از ۱۳۶ درصد رسانده‌اند كه ۵۴ درصد اين بازار در اختيار همراه اول، ۴۳ درصد متعلق به ايرانسل و ۳ درصد براي رايتل است. آمارهاي منتشر شده نشان مي‌دهند در مقابل روند افزايشي تعداد مشتركان 4G، كاربران 3G در حال كاهش هستند و ۵ درصد كل شبكه را تشكيل مي‌دهند.